Reggae: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Przebudowa od A do Z. Kwiatki z poprzedniej wersji mogły niejednego fana reggae przyprawić o palpitacje serca. Strach pomyślec, ile osób żyje w przekonaniu, że np. "na rozwój reggae wpływ miało indyjskie raga" (sic!!!)
Linia 1: Linia 1:
{{Dopracować|styl}}
{{Gatunek muzyki infobox
{{Gatunek muzyki infobox
|tło = reggae
|tło = reggae
|gatunek = Reggae
|gatunek = Reggae
|pochodzenie = [[Rhythm and blues|R&B]], [[Jazz]],<br />[[Blues]], [[Mento]], [[Calypso (muzyka)|Calypso]],<br />[[Ska]], [[Rocksteady]], [[Soul]]
|pochodzenie = [[mento]], [[calypso (muzyka)|calypso]], [[ska]], [[rocksteady]], [[jazz]], [[Rhythm and blues|R&B]]
|powstanie = późne [[1960|lata sześćdziesiąte]],<br />[[Jamajka]]
|powstanie = późne lata 60. <br />[[Kingston (miasto na Jamajce)|Kingston]] {{Państwo|JAM}}
|instrumenty = [[Śpiew]], [[Gitara]], [[Gitara basowa]], [[Perkusja]], [[Instrument dęty blaszany]]
|instrumenty = [[gitara]], [[gitara basowa]], [[perkusja]], [[organy Hammonda]], [[fortepian]], [[harmonijka klawiszowa|melodyka]], [[saksofon]], [[trąbka]], [[puzon]]
|popularnosc = największa w latach siedemdziesiątych, w ostatnich latach ożywienie
|popularnosc = od lat 70. do dziś
|pokrewne = [[ska]], [[dancehall]]
|pokrewne = [[dancehall]], [[dub]], [[hip-hop]]
|podgatunki = [[ragga]], [[roots reggae]], [[punky reggae]], [[Chanty Nyabinghi|nyabinghi]], [[rockers reggae]], [[Lovers Rock|lovers rock]]
|podgatunki = [[early reggae]], [[lovers rock]], [[ragga]], [[roots reggae]]
|gatunki_mix =
|gatunki_mix = [[punky reggae]], [[reggae fusion]], [[samba reggae]]
}}
}}
{{Rastafari}}
{{Rastafari}}
{{wikisłownik|reggae}}
{{wikicytaty|reggae}}
'''Reggae''' (wym. ''rege'') – styl we współczesnej [[muzyka rozrywkowa|muzyce rozrywkowej]] wywodzący się z [[Jamajka|Jamajki]]. Niezwykły rozwój przeżył pod koniec [[lata 50. XX wieku|lat 50.]], a także od momentu uzyskania przez [[Jamajka|Jamajkę]] [[niepodległość|niepodległości]] w 1962. Stanowi najbardziej charakterystyczny gatunek [[Muzyka jamajska|muzyki jamajskiej]].


'''Reggae''' – styl we współczesnej [[muzyka rozrywkowa|muzyce rozrywkowej]], powstały pod koniec lat 60. w [[Kingston (miasto na Jamajce)|Kingston]] na [[Jamajka|Jamajce]].
Reggae jest popularne w środowisku ruchu [[Ruch Rastafari|Rastafari]]. Jej historia sięga ponad 400 lat wstecz do wczesnych czasów afrykańskiego niewolnictwa. Na muzykę reggae wpływ miała tradycja [[Chanty Nyabinghi|nyabinghi]] oraz gatunki muzyczne takie jak: [[Calypso (muzyka)|calypso]], [[blues]], [[mento]], liczne rytmy afrykańskie, indyjskie [[raga (muzyka)|raga]], [[soca]], [[ju-ju]], [[salsa (muzyka)|salsa]], muzyka Indian Południowej Ameryki, [[ska]], [[rumba]], [[cumina-burru]], [[Samba (muzyka)|samba]] i inne<ref name="Matusiewicz">M. Matusiewicz – ''Roots, Rock, Reggae''</ref>. Ewolucja muzyki reggae prowadziła przez szereg różnych gatunków: [[mento]], [[ska]], [[bluebeat]], [[rocksteady]]. Po raz pierwszy terminu "reggae" użył w 1967 [[Toots Hibbert]]<ref name="Matusiewicz" />. Istnieje kilka hipotez co do pochodzenia tego terminu. Jedna z nich mówi że pochodzi ono od słowa ''Regga'', nazwy plemienia mieszkającego nad [[Tanganika (jezioro)|jeziorem Tanganika]]. [[Bob Marley]] twierdził że słowo to ma pochodzenie hiszpańskie i oznacza "króla muzyki". Z kolei Hux Brown, weteran jamajskich studiów nagraniowych podaje wersję według której jest to po prostu opis rytmu, dowcipne słowo które oznacza nierówny rytm i zmysłowe brzmienie<ref name="White">Timothy White – ''Catch a Fire''</ref>.

Stanowi najbardziej charakterystyczny gatunek [[Muzyka jamajska|muzyki jamajskiej]]. Światowy rozgłos zyskało w latach 70. dzięki twórczości [[Bob Marley|Boba Marleya]], choć wbrew powszechnej opinii nie był on samodzielnym prekursorem gatunku. Ukształtowało się w wyniku stopniowej ewolucji (polegającej m.in. na spowolnieniu tempa) muzyki [[ska]], poprzez przejściowy styl [[rocksteady]]. Charakterystyczny dla reggae [[rytm (muzyka)|schemat rytmiczny]], łączący wyrazistą linię basu i beat perkusyjny, określa się mianem [[riddim]]u. Reggae jest szczególnie popularne w środowisku [[ruch Rastafari|ruchu Rastafari]].

== Etymologia nazwy ==
Istnieje co najmniej kilka hipotez co do pochodzenia nazwy gatunku.
* po raz pierwszy słowo "reggae" odnotował wydany przez [[Cambridge University Press]] w roku 1967 ''Słownik [[jamajska odmiana języka angielskiego|jamajskiej odmiany języka angielskiego]]'', podając je jako alternatywną formę zwrotu "rege-rege" oraz definiując: 1. ''gałgany, szmaty''; 2. ''kłótnia, sprzeczka''<ref>{{cytuj książkę|nazwisko = Cassidy|imię = F.G.|nazwisko2 = Le Page|imię2 = R.B.| tytuł = Dictionary of Jamaican English. Second Edition|url = http://books.google.pl/books?hl=pl&id=_lmFzFgsTZYC&q=reggae#v=snippet&q=reggae&f=false|wydawca = University of the West Indies Press|miejsce = Kingston|rok = 2002|strony = 380|isbn = 976-640-127-6}}</ref>
* niektórzy jamajscy [[ruch Rastafari|rastafarianie]] twierdzą, że słowo pochodzi od nazwy posługującego się jednym z [[języki bantu|języków bantu]] plemienia regga, żyjącego rzekomo gdzieś w okolicy [[Tanganika (jezioro)|jeziora Tanganika]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://accessreggae.com/index.php/reggae-history.html|tytuł=History of Reggae|język=en|opublikowany=www.accessreggae.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* według brytyjskiego badacza i historyka gatunku Steve'a Barrowa, termin utworzył producent i wokalista [[Clancy Eccles]] od słowa "streggae", w [[język jamajski|języku patois]] używanego na określenie [[prostytucja|prostytutki]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://niceup.com/history/ja_music_59-73.html|tytuł=The History of Jamaican Music 1959-1973|język=en|opublikowany=www.niceup.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* z kolei [[Bob Marley]] utrzymywał, że słowo wywodzi się z [[język hiszpański|języka hiszpańskiego]] i oznacza dosłownie "króla muzyki"<ref>{{cytuj książkę|nazwisko = White|imię = Timothy| tytuł = Catch A Fire. Bob Marley - życie|strony = 13}}</ref>
* w książeczce dołączonej do kompilacyjnego albumu z [[chrześcijaństwo|chrześcijańskim]] reggae pt. ''To the King'', wydanego w roku 2003 przez wytwórnię Lion of Zion Entertainment, przeczytać można, że nazwa gatunku pochodzi od [[łacina|łacińskiego]] słowa "regis" (dosł. "książę", ale również forma [[dopełniacz (przypadek)|dopełniacza]] [[liczba pojedyncza|liczby pojedynczej]] słowa "rex" - "król")<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gospelreggae.com/browse/albums/78da3333020000a00069/Various+Artists/To+The+King.html|tytuł=''To the King'' - Album Description|język=en|opublikowany=www.gospelreggae.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* pierwszy utwór, w którym pada określenie gatunku, to wydany w roku 1968 singel grupy [[Toots & The Maytals]] pt. "[[Do the Reggay]]"<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/song/do-the-reggay-t3523622|tytuł=Toots & The Maytals: ''Do the Reggay'' (Song Review)|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
{{CytatD
|1=To było jak sen. Któregoś poranka siedziałem, brzdąkając na swojej gitarze, i słowo się pojawiło, tak po prostu. Powiedziałem więc: ''Róbmy reggae!'', i takie jest właśnie pochodzenie tego słowa.
|2=[[Frederick Hibbert|Frederick "Toots" Hibbert]] <ref>{{cytuj stronę|url=http://adrian-peel.suite101.com/toots-hibbert-interview-a280053|tytuł=Toots Hibbert Interview|język=en|opublikowany=www.adrian-peel.suite101.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
|align=center
|text=center
}}

== Charakterystyka ==
[[Plik:Bob-Marley.jpg|thumb|240px|[[Bob Marley]], ikona muzyki reggae, podczas koncertu w [[Dublin]]ie w lipcu 1980 roku]]
Ze względu na symetrię rytmiczną, muzyka reggae grana jest przeważnie w parzystym [[metrum (muzyka)|metrum]] 4/4. Podobnie jak [[ska]] i [[rocksteady]], style z których bezpośrednio się wywodzi, łączy w sobie elementy tradycyjnej jamajskiej [[muzyka folkowa|muzyki folkowej]] [[mento]], [[Trynidad i Tobago|trynidadzko-tobagijskiego]] [[calypso (muzyka)|calypso]] oraz [[Stany Zjednoczone|amerykańskiego]] [[jazz]]u i [[Rhythm and blues|R&B]]. Spokojne [[tempo (muzyka)|tempo]], miarowy i pulsujący [[rytm (muzyka)|rytm]] oraz wysunięta na pierwszy plan wyrazista linia basu nadają utworom reggae [[chillout]]owy, nieco hipnotyczny charakter.

=== Gitara ===
Typowy dla reggae sposób gry na [[gitara|gitarze]] określany jest jako '''''skank'''''. Wywodzi się on z muzyki ska, gdzie nadawane jest mu bardzo szybkie tempo. Stopniowe spowolnienie owego tempa stało się kluczowym elementem płynnego przejścia od ska, przez rocksteady, do reggae w drugiej połowie lat 60. Wykonanie skanku sprowadza się do wygrywania powtarzających się par [[akord (muzyka)|akordów]] na "dwa" i "cztery", czyli oba słabsze beaty w [[takt (muzyka)|takcie]] (tzw. '''''off-beaty'''''). Poszczególne dźwięki są krótkie, urywane, tłumione (zob. [[staccato]]). Skank może być także wykonywany na [[fortepian]]ie, jak również na obu tych instrumentach jednocześnie.

Najważniejsi gitarzyści reggae to m.in. [[Al Anderson]], Bertram "Ranchie" McLean, Darryl Thompson, Dwight "Brother Dee" Pinkney, [[Earl Smith|Earl "Chinna" Smith]], Eric "Bingy Bunny" Lamont, [[Ernest Ranglin]], Leebert "Gibby" Morrison, Lloyd "Gitsy" Willis, [[Lynn Taitt]], Mikey "Mao" Chung, Noel "Sowell" Bailey, Radcliffe "Dougie" Bryan, Stephen "Cat" Coore, Willie Lindo, Winston "Bo-Peep" Bowen.

=== Bas ===
Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów brzmienia reggae jest wyrazista, pulsująca linia basu, tworząca wraz z beatem perkusyjnym podstawę [[riddim]]u. Może się ona składać zarówno z prostych, dwu- lub czterotaktowych [[riff]]ów, jak również tworzyć bardziej skomplikowane, wywodzące się z [[jazz]]u pochody basowe ("walking bass", dosł. '''''wędrujący bas'''''). Wiele zależy też od indywidualnego podejścia basisty - może on np. nadać linii basu bardziej [[rock]]ową formę.

Najważniejsi basiści reggae to m.in. [[Aston Barrett|Aston "Family Man" Barrett]], Chris Meredith, Derrick "Sagittarius" Barnet, Donald "Bassie" Dennis, Earl "Bagga" Walker, Errol "Flabba" Holt, George "Fully" Fullwood, Larry "Professor" Silvera, Leroy "Mafia" Heywood, [[Leroy Sibbles]], Lloyd Parks, [[Robbie Shakespeare]].

=== Perkusja ===
Używany jest zazwyczaj standardowy [[zestaw perkusyjny]], z [[werbel|werblem]] ustawionym na stosunkowo wysokie tony; możliwe jest również dołączenie w tym celu do zestawu dodatkowego werbla. Oprócz tego, ważną rolę odgrywają różnego rodzaju [[bęben (muzyka)|bębny]] ([[bongosy]], [[djembe]], [[kongi]], [[Bębny Nyabinghi|nyabinghi]] itp.), dając wyraz afrykańskim korzeniom gatunku. Często usłyszeć można także inne drobne perkusjonalia, takie jak [[klawesy]], [[marakasy]] czy też [[cowbell]]e.

Wyróżnić można trzy podstawowe style perkusyjne, których szczyt popularności przypada na różne okresy. Pierwszy z nich, tzw. '''''one drop style''''', cechuje się [[akcent (muzyka)|akcentem]] kładzionym tylko i wyłącznie na trzeci beat taktu, podczas gdy beat pierwszy pozostaje opuszczony lub grany jest zamkniętym [[hi-hat]]em, co tworzy wrażenie spadającej kropli. Początki stylu sięgają wczesnego [[rocksteady]] - po raz pierwszy zagrał w ten sposób Hugh Malcolm w utworze [[Hopeton Lewis|Hopetona Lewisa]] pt. "[[Take It Easy (singel)|Take It Easy]]" z roku 1966<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/song/take-it-easy-t3669346|tytuł=Hopeton Lewis: ''Take It Easy'' (Song Review)|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref> (według innej często przytaczanej teorii prekursorem stylu był [[Winston Grennan]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.reggaetrain.com/artist_bio/biowgrennan.asp|tytuł=Winston Grennan - True Originator of the "One-Drop" Reggae Rhythm|język=en|opublikowany=www.reggaetrain.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>). Natomiast do jego rozpowszechnienia przyczynił się przede wszystkim perkusista [[Bob Marley & The Wailers|The Wailers]], [[Carlton Barrett|Carlton "Carly" Barrett]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/artist/carlton-carly-barrett-p54548/biography|tytuł=Carlton 'Carly' Barrett: Biography|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>.

W drugiej połowie lat 70. one drop zaczął być stopniowo wypierany przez innowacyjny '''''rockers style''''', zainicjowany przez [[Sly Dunbar|Sly'a Dunbara]] na krążku ''[[Right Time]]'' tria wokalnego [[The Mighty Diamonds]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/album/right-time-r103832/review|tytuł=The Mighty Diamonds: ''Right Time''|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>. Akcent na "trzy" pozostaje bez zmian, istotną różnicę stanowi natomiast dodatkowe akcentowanie beatu numer jeden, zwykle poprzez uderzenie w [[bęben wielki|bęben basowy]]. Mniej więcej tym samym okresie powstał '''''steppers style''''', inspirowany amerykańskim [[disco]] (któremu to zawdzięcza swoją pierwotną nazwę: "four-on-the-floor"), charakteryzujący się miarowymi uderzeniami w bęben basowy przez wszystkie cztery beaty taktu. Choć bywał on niekiedy wykorzystywany w utworach [[roots reggae]], rozpowszechnił się przede wszystkim w nowoczesnej muzyce [[dancehall]]owej.

Najważniejsi perkusiści reggae to, oprócz wspomnianych, m.in. [[Carlton Davis|Carlton "Santa" Davis]], Christopher "Sky Juice" Blake, David "Fluxy" Heywood, Herman "Bongo Herman" Davis, [[Leroy Wallace|Leroy "Horsemouth" Wallace]], Lincoln "Style" Scott, Melbourne "George Dusty" Miller, Noel "Skully" Simms, [[Uziah Thompson|Uziah "Sticky" Thompson]], Wilburn "Squidley" Cole.

=== Instrumenty klawiszowe ===
Rola [[fortepian]]u ogranicza się przede wszystkim do dublowania skanku gitarowego, rzadziej służy on wygrywaniu dodatkowych riffów czy melodii. Dużo większe znaczenie przypisać należy [[organy Hammonda|organom Hammonda]] - spotykany wyłącznie w reggae styl gry na nich określany jest jako '''''bubble'''''. Opiera się on na wygrywaniu akordów [[ósemka (nuta)|ósemkowych]] przez wszystkie cztery beaty taktu oraz w przerwach pomiędzy nimi, dodając w ten sposób rytmowi subtelnej dynamiki. Stał się on jednym z kluczowych nowatorskich elementów wyodrębniających wczesne reggae z muzyki rocksteady. Ponadto, na początku lat 70. [[Augustus Pablo]] jako jeden z pierwszych na świecie użył w profesjonalnych nagraniach [[harmonijka klawiszowa|melodyki]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/artist/augustus-pablo-p111856/biography|tytuł=Augustus Pablo: Biography|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>, uważanej wówczas wyłącznie za instrument zabawkowy.

Począwszy od lat 80. tradycyjne instrumenty klawiszowe zostały stopniowo wyparte przez [[keyboard]]y i [[syntezator]]y, jednak technika gry pozostała praktycznie niezmieniona.

Najważniejsi klawiszowcy reggae to m.in. Ansel Collins, Christopher "Longman" Birch, [[Earl Lindo|Earl "Wire" Lindo]], Franklyn "Bubbler" Waul, Noel Davis, Paul "Computer Paul" Henton, Paul "Right Move" Crossdale, Robert Lynn, Steven "Lenky" Marsden, Tony "Asha" Brissett, [[Tyrone Downie]], Winston Wright, Wycliffe "Steely" Johnson.

=== Instrumenty dęte ===
W skład typowej dla reggae sekcji dętej wchodzą [[saksofon]], [[puzon]] oraz [[trąbka]]; sporadycznie pojawia się [[flet]] lub [[klarnet]]. Instrumenty dęte odpowiadają zazwyczaj za wstęp do utworu, jak również służą wykonywaniu [[solo|partii solowych]]. W dużej części klasycznych nagrań reggae sekcję dętą, w różnych kombinacjach, tworzyli [[muzyk sesyjny|muzycy sesyjni]]: saksofoniści [[Dean Fraser]] i [[Felix Bennett|Felix "Deadly Headley" Bennett]], puzoniści [[Rico Rodriguez]] i [[Ronald Robinson|Ronald "Nambo" Robinson]] oraz trębacze [[Bobby Ellis]], [[David Madden]] i [[Junior Chin|Junior "Chico" Chin]].

=== Wokal i teksty ===
Utwory reggae śpiewane są przez artystów jamajskich najczęściej w języku [[patois]] oraz [[Jamajska odmiana języka angielskiego|jamajskim dialekcie języka angielskiego]]. Choć większość zespołów przyjmuje schemat oparty na głównym wokaliście wspieranym przez [[wokal wspierający|chórki]], dużą popularnością cieszy się również formuła [[trio (muzyka)|tria wokalnego]]. Spośród wielu wypracowanych przez lata stylów wokalnych na szczególną uwagę zasługują m.in. '''''waterhouse style''''', zainicjowany przez [[Michael Rose|Michaela Rose'a]] i rozwinięty w latach późniejszych przez [[Junior Reid|Juniora Reida]] i [[Yami Bolo|Yamiego Bolo]], oraz wywodzący się z popisów [[DJ|DJ-skich]] [[melorecytacja|melorecytacyjny]] '''''[[toasting]]''''', będący prekursorem [[rap]]u.

Tematyka tekstów reggae jest bardzo różnorodna i w dużej mierze zależy od wykonywanego podgatunku tej muzyki. Przykładowo, utwory [[early reggae]] poruszały zwykle kwestie podobne jak ska i rocksteady, czyli opowiadające o rozrywkowym stylu życia ówczesnych [[rudeboys]]. Na zupełnie przeciwnym biegunie znajdują się teksty "korzennego" [[roots reggae]], przepełnione duchowym [[ruch Rastafari|rastafariańskim]] przesłaniem lub po prostu traktujące o trudnych warunkach życia w [[slumsy|slumsach]] i szeroko pojętej niesprawiedliwości społecznej; często poruszanym wątkiem jest także legalizacja [[marihuana|marihuany]]. Z kolei piosenki w stylu [[lovers rock]] opowiadają, jak sama nazwa wskazuje, przede wszystkim o relacjach damsko-męskich.

Osobną kwestię stanowią teksty utworów najpopularniejszej dziś na Jamajce nowoczesnej muzyki [[dancehall]]owej. Powszechna jest w nich obecność niedwuznacznych podtekstów erotycznych ('''''slackness''''') oraz pochwała, przekraczającego granice prawa, stylu bycia jamajskich gangsta ('''''gun lyrics'''''). Ponadto, niemal każdy wykonawca dancehallowy posiada w swoim repertuarze co najmniej jeden utwór otwarcie potępiający [[homoseksualizm]], nierzadko wprost nawołujący do "palenia gejów"<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1182991,00.html|tytuł=The Most Homophobic Place On Earth?|język=en|opublikowany=www.time.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>. Mimo iż niektórzy z nich tłumaczą, że śpiewając w ten sposób mają na myśli wyłącznie "duchowe oczyszczenie"<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Ślęzak|imię=Maciej|nazwisko2=Konert|imię2=Rafał|tytuł=Super Star - Sizzla|czasopismo=[[Free Colours]]|wolumin=9|strony=34-37|rok=2008}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.yardflex.com/archives/002701.html|tytuł=Capleton the Prophet... Through the Years|język=en|opublikowany=www.yardflex.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>, grupa najpopularniejszych muzyków dancehallowych znajduje się w ciągłym ogniu krytyki ze strony środowisk i organizacji gejowskich. W roku 2004 jedna z wiodących tego typu organizacji, brytyjska OutRage!, zainicjowała wymierzoną przeciwko nim kampanię pod nazwą ''[[Stop Murder Music]]''. Trwa ona do dziś, od czasu do czasu osiągając zamierzony cel w postaci odwoływania koncertów krytykowanych artystów w Europie i USA<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.guardian.co.uk/music/2004/dec/10/gayrights.popandrock|tytuł=Pride And Prejudice. Homophobia In Jamaica's Dancehall Music Industry|język=en|opublikowany=www.guardian.co.uk|data dostępu=2012-05-10}}</ref>.


== Historia ==
== Historia ==
[[Plik:Studio one.jpg|thumb|240px|[[Studio One]], mekka muzyki jamajskiej lat 60.]]
Decydujące znaczenie w rozwoju reggae miały, działające na przełomie lat [[Lata 60. XX wieku|60.]] i [[Lata 70. XX wieku|70.]] na ulicach [[Kingston (miasto na Jamajce)|Kingston]] i rywalizujące ze sobą [[Sound system|soundsystemy]], prowadzone przez producentów muzycznych. Najważniejszymi wśród nich byli "Duke", "Reid" i [[Clement Dodd|Clement "Coxsone" Dodd]], prezentujący na początku swej działalności głównie afroamerykański [[soul]] i [[rhythm and blues]]. Wówczas największą popularnością na [[Jamajka|Jamajce]] cieszyli się tacy artyści jak: [[Fats Domino]], [[La Verne Baker]], [[Louis Jordan]], [[Nat Cole]], [[Lloyd Price]], [[The Drifters]], [[The Coasters]] i [[The Platters]]. W 1962 powstaje legendarne [[Studio One]] Coxsona.
[[Plik:Hammond B3 at RCA Victor Studio B.jpg|thumb|240px|[[Organy Hammonda]]]]
[[Plik:Sound System.jpg|thumb|240px|Współczesny jamajski [[sound system]]]]
Korzenie muzyki reggae sięgają drugiej połowy XIX wieku, kiedy to stopniowo zaczęło się kształtować oryginalne brzmienie jamajskiej [[muzyka ludowa|muzyki ludowej]], określanej mianem [[mento]]. Wpływ na jej rozwój miały zarówno afrykańskie, jak i europejskie tradycje muzyczne. Jako że mento grano początkowo wyłącznie na terenach wiejskich, całe instrumentarium wykonane było własnoręcznie z dostępnych pod ręką materiałów ([[banjo]], [[marimbula]], [[bambus]]owe [[saksofon]]y, [[flet]]y i [[flażolet]]y, [[drewno (technika)|drewniane]] [[bęben (muzyka)|bębny ręczne]] i [[marakasy]]). W latach 20. i 30. XX wieku, na fali rosnącej w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] popularności [[jazz]]u, na Jamajce pojawiły się pierwsze jazzowe [[big band]]y; wśród nich wymienić warto przede wszystkim Orkiestry Erica Deansa, Roya Coburne'a i Vala Bennetta. Wielu przyszłych pionierów muzyki jamajskiej rozpoczynało swoje kariery właśnie w tego typu formacjach. Jazz wywarł także wpływ na dalszy rozwój muzyki mento: bambusowe i drewniane instrumenty domowej roboty zostały stopniowo zastąpione przez profesjonalny sprzęt muzyczny. Tak wyposażone zespoły organizowały się głównie w miastach, stąd też jazzujący styl ich gry określa się mianem "miejskiej" odmiany muzyki mento. Od końca lat 40. zlała się ona w jeden wspólny nurt z wywodzącym się z wysp [[Trynidad i Tobago|Trynidadu i Tobago]] [[calypso (muzyka)|calypso]], osiągając szczyt popularności w latach 50.


Okres ten, nazywany "złotą erą" jamajskiego mento-calypso<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mentomusic.com/WhatIsMento.htm#golden|tytuł=The Golden Age (1950s): The Secret History of Mento Music|język=en|opublikowany=www.mentomusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>, zakończyło pojawienie się amerykańskiego [[Rhythm and blues|R&B]] w wiodącej rozgłośni radiowej [[Radio Jamaica Rediffusion|RJR]]. Wśród mieszkańców wyspy zapanowało prawdziwe szaleństwo na punkcie zupełnie dla nich nowego tanecznego gatunku muzyki, zwłaszcza w wykonaniu takich artystów jak [[Fats Domino]], [[Lloyd Price]] czy też [[Louis Jordan]]. Wkrótce do nowej mody dostosowali się również miejscowi muzycy, którzy stworzyli wówczas jedyną w swoim rodzaju mieszankę jazzu, R&B i mento-calypso, znaną jako [[ska]]. Jej żywiołowe tempo idealnie wpasowywało się w klimat miejskich dyskotek, zaś zespoły ska zaczęły być rozchwytywane przez właścicieli luksusowych hoteli, klubów i restauracji. Jednak ogromnej większości przedstawicieli klasy średniej, a co dopiero mieszkańców [[slumsy|slumsów]] stolicy i terenów wiejskich, nie było stać na tego typu rozrywkę. Chcąc wykorzystać ten potencjał, kilkoro przedsiębiorczych [[DJ|DJ-ów]] i producentów zaczęło organizować obwoźne dyskoteki, przewożąc ogromne zestawy nagłośnieniowe furgonetkami; zapoczątkowali oni w ten sposób kulturowy fenomen Jamajki - imprezy [[sound system]]owe. Konkurencja pomiędzy poszczególnymi ekipami była tak ostra, że niejednokrotnie rozwiązywały one swoje spory za pomocą pistoletów i noży<ref>{{cytuj książkę|nazwisko = White|imię = Timothy| tytuł = Catch A Fire. Bob Marley - życie|strony = 14}}</ref>.
Wraz z nadejściem [[bluebeat]]u (którego powstanie przypisuje się puzoniście [[Don Drummond|Donowi Drummondowi]]) wzrosło zapotrzebowanie na rodzimą muzykę w wykonaniu lokalnych artystów. Poszukiwania muzyczne jamajskich muzyków doprowadziło w krótkim czasie do powstania gatunku, określanego mianem [[ska]], łączącego w sobie rytmikę [[mento]] i charakterystyczną "posuwistość" [[rhythm and blues]]a.


Prym wśród właścicieli sound systemów wiedli dwaj producenci: [[Clement Dodd|Clement "Sir Coxsone" Dodd]] (Downbeat Sound System) oraz [[Duke Reid|Arthur "Duke" Reid]] (Trojan Sound System). Gdy w sierpniu 1962 roku Jamajka odzyskała niepodległość, ska znajdowało się u szczytu popularności. Sir Coxsone część zysków ze sprzedaży płyt i funkcjonowania sound systemu przeznaczył na wyposażenie i otwarcie własnego studia nagraniowego, [[Studio One|Studia One]], które wkrótce stało się centralnym punktem na muzycznej mapie Kingston. W poszukiwaniu kariery zaczęły ściągać do niego tłumy utalentowanych wokalistów, liczących na zarejestrowanie swoich utworów przy akompaniamencie wynajmowanych przez Dodda najlepszych [[muzyk sesyjny|muzyków sesyjnych]] na wyspie. Późną wiosną 1964 roku, dziewięcioro spośród grających dla Studia One instrumentalistów połączyło swoje siły, tworząc najsłynniejszą supergrupę ska wszech czasów - [[The Skatalites]]. Formacja ta niemal natychmiast zdobyła ogromną popularność, wyznaczając aktualne do dziś standardy ska, po czym rozpadła się po zaledwie 14 miesiącach istnienia<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.caribbean-beat.com/issue-98/around-world-skatalites|tytuł=Around the World With the Skatalites|język=en|opublikowany=www.caribbean-beat.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>. Spójność zespołu, i tak już nadwątloną przez ambicjonalne konflikty pomiędzy muzykami, ostatecznie rozbiło aresztowanie puzonisty i kompozytora [[Don Drummond|Dona Drummonda]], który w noc sylwestrową 1964/65 zadźgał nożem swoją narzeczoną<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/artist/don-drummond-p17152/biography|tytuł=Don Drummond: Biography|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>.
Jednym z pierwszych nagrań [[ska]], które wydane zostało w wytwórni [[Clement Dodd|Coxsona]], był utwór [[Laurel Aitken|Laurela Aitkena]] ''Little Sheila''. Wkrótce pojawiły się utwory [[Don Drummond|Drummonda]]: ''Easy Snappin'', ''Wings of a Dove'' i ''Oh, Carolina''.


Panująca od czasu tej sensacyjnej zbrodni atmosfera nieufności wobec wykonawców ska, w połączeniu z niepokojami społecznymi wywołanymi polityczno-ekonomicznym kryzysem, stanowiły zapowiedź kolejnych zmian na muzycznej scenie Jamajki. Najczęściej przytaczana wersja wydarzeń głosi, iż wyjątkowo gorące lato roku 1966 zmusiło muzyków do grania w nieco wolniejszym tempie<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.savagejaw.co.uk/trojan/tjetd299.htm|tytuł=''Trojan Box Set: Rocksteady Rarities'' (Liner Notes)|język=en|opublikowany=www.savagejaw.co.uk|data dostępu=2012-05-10}}</ref>; z kolei gitarzysta [[Lynn Taitt]] utrzymywał w wywiadach, że to on jako pierwszy spowolnił wykonanie skanku, uznawszy tempo ska za zbyt szybkie do utworu [[Hopeton Lewis|Hopetona Lewisa]] pt. "[[Take It Easy (singel)|Take It Easy]]"<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.reggae-vibes.com/concert/ltaitt/ltaitt.htm|tytuł=The Rock Steady King: Interview With Lynn Taitt|język=en|opublikowany=www.reggae-vibes.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>. Oprócz spokojniejszego tempa, w muzyce [[rocksteady]] (swoją nazwę zawdzięcza ona przebojowi [[Alton Ellis|Altona Ellisa]] pt. "[[Rock Steady (singel)|Rock Steady]]"<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/artist/alton-ellis-p2883/biography|tytuł=Alton Ellis: Biography|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>) na dalszy plan zeszły instrumenty dęte, ustępując miejsca bardziej rozbudowanym liniom basowym. Natomiast mniej więcej latem 1968 roku nastąpiło kolejne spowolnienie tempa, gitarzyści zaczęli zwracać się ku bardziej rockowemu brzmieniu, zaś fortepian ustąpił miejsca elektrycznym [[organy Hammonda|organom Hammonda]], dając w ten sposób początek wczesnemu reggae - [[early reggae]] (szczególnej popularności wśród brytyjskich [[skinhead|skinów]] zawdzięcza ono swoją drugą nazwę, "skinhead reggae"). Dość charakterystyczne dla tego okresu było nagrywanie [[cover]]ów amerykańskich przebojów [[soul]]owych, zwłaszcza spod znaku wytwórni [[Motown Records]] i [[Atlantic Records]]. Wśród najważniejszych grup ery rocksteady/early reggae wymienić warto [[The Gaylads]], [[The Paragons]], [[The Pioneers]], [[The Upsetters]] oraz [[Toots & The Maytals|The Maytals]].
W latach 60. rozwój muzyki jamajskiej wspierany był przez późniejszego premiera [[Jamajka|Jamajki]], [[Edward Seaga|Edwarda Seagę]], który zorganizował coroczny ''Festiwal Jamajki'', prezentujący osiągnięcia jamajskiej kultury. Festiwal przyczyniał się do wzmocnienia narodowych, wręcz nacjonalistycznych nastrojów w muzyce jamajskiej, gdyż wszystkie konkursowe piosenki miały mówić o wyspie. [[Edward Seaga|Seaga]] stworzył także ''WIRL'' (West Indies Recording Ltd.), nagrywając popularnych wtedy wykonawców jak: [[Wilfred "Jackie" Edwards]], [[Owen Gray]], [[The Jiving Juniors]] (z [[Derrick Harriott|Derrickiem Harriottem]] i [[Count Prince Miller|Countem Prince'em Millerem]]) oraz duet [[Joe Higgs|Higgs]] & [[Roy Willson|Willson]].


Przełom lat 60. i 70., wraz z rosnącym znaczeniem społeczności [[ruch Rastafari|rastafariańskiej]] na wyspie, przyniósł całkowicie nowe zjawisko: falę młodych wykonawców, chcących poprzez muzykę głosić uduchowiony przekaz oraz idee ruchu Rastafari. Wokalistom takim jak [[Burning Spear]], [[Ijahman Levi]], [[Winston Holness]] czy też [[Yabby You]] udało się stopniowo przełamać opór ze strony producentów, początkowo przeciwnych wydawaniu cięższego materiału zamiast beztroskich, tanecznych hitów. Z kolei za pośrednictwem charyzmatycznego bębniarza rasta [[Count Ossie|Counta Ossiego]] przeniknęło do muzyki reggae brzmienie afrykańskich [[bębny Nyabinghi|bębnów Nyabinghi]], pierwotnie akompaniujących śpiewom religijnym w czasie rastafariańskich zgromadzeń modlitewnych (zob. [[chanty Nyabinghi]]). Ten nowy nurt w muzyce jamajskiej, określany mianem [[roots reggae]], znalazł się u szczytu popularności w drugiej połowie lat 70.; "korzenne" utwory miała wówczas w swoim repertuarze niemal cała czołówka zespołów reggae zarówno na Jamajce (m.in. [[Bob Marley & The Wailers]], [[Black Uhuru]], [[Culture (grupa muzyczna)|Culture]], [[Inner Circle]], [[Israel Vibration]], [[The Abyssinians]], [[The Congos]], [[The Mighty Diamonds]], [[Third World]], [[Twinkle Brothers]]), jak i w Wielkiej Brytanii ([[Aswad]], [[Misty In Roots]], [[Steel Pulse]]). Równocześnie, dzięki eksperymentom dźwiękowym przy [[stół mikserski|stole mikserskim]], prowadzonym przez [[King Tubby|King Tubby'ego]] i [[Lee "Scratch" Perry|Lee "Scratcha" Perry'ego]] nad instrumentalnymi wersjami utworów, narodziła się technika [[dub]], stając się wkrótce odrębnym gatunkiem [[muzyka elektroniczna|muzyki elektronicznej]].
Po odzyskaniu niepodległości, na Jamajkę zaczęli powracać muzycy, którzy wyemigrowali z kraju przed laty. Wśród nich znalazł się tenorowy saksofonista [[Tommy McCook]], który w 1963 współtworzył największą legendę jamajskiego [[ska]], grupę [[The Skatalites]]. W zespole znaleźli się m.in.: [[Don Drummond]], [[Roland Alphonso|Rolando Alphonso]], [[Cluet Johnson]], [[Lloyd Brevett]], [[Lloyd Knibbs]], [[Drumbago]]. Nad Jamajką błyskawicznie zapłonęły nowe gwiazdy: [[Laurel Aitken]], [[Toots and The Maytals]], [[Bunny and Skitter]], [[Bob Marley & The Wailers|The Wailing Wailers]], [[Justin Hinds]], [[Prince Buster]] i [[Millie Small]]. Przebój tej ostatniej (''My Boy Lollipop'') był pierwszą jamajską piosenką, która w [[1962]] roku zdobyła światową popularność.


Światowy rozgłos reggae zawdzięcza przede wszystkim twórczości [[Bob Marley|Boba Marleya]], który wraz ze swoim zespołem The Wailers wydał w latach 70. serię entuzjastycznie przyjętych albumów studyjnych, jak również odbył kilka wielkich tras koncertowych, odwiedzając niemal wszystkie kontynenty. Wydana przez [[Island Records]] kompilacja największych przebojów formacji pt. ''[[Legend (album Boba Marleya)|Legend]]'' pozostaje do dziś najlepiej sprzedającą się płytą reggae wszech czasów<ref>{{cytuj stronę|url=http://muzyka.interia.pl/alternatywa/news/bob-marley-guru-ze-skretem,1636142,45|tytuł=Bob Marley: Guru ze skrętem|język=pl|opublikowany=www.muzyka.interia.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>. Po śmierci Marleya w roku 1981 roots reggae nieco straciło na popularności, ustępując miejsca nowoczesnemu [[dancehall]]owi, opartemu na agresywnych nawijkach DJ-skich. O ile we wczesnych nagraniach dancehallowych powszechne było wykorzystywanie odświeżonych akustycznych rytmów ze Studia One Sir Coxsone'a, tak z biegiem czasu górę wzięła trwająca do dziś moda na riddimy elektroniczne. Jednocześnie dużą popularnością cieszą się obecnie wykonawcy łączący reggae i dancehall z [[muzyka pop|muzyką pop]], [[Rhythm and blues|R&B]] lub też [[hip-hop]], a więc m.in. [[Sean Paul]], [[Shaggy]] oraz [[Gentleman (muzyk)|Gentleman]] (zob. [[reggae fusion]]).
Muzyka, powstająca w pierwszym okresie rozwoju reggae, określana jest często mianem [[early reggae|skinhead reggae]], bądź [[early reggae]].


W międzyczasie, w jamajskiej muzyce popularnej pojawiło się egzotyczne brzmienie rastafariańskich [[Bębny Nyabinghi|bębnów nyahbinghi]], za sprawą [[Oswald "Count Ossie" Williams|Oswalda "Count Ossie" Williamsa]]. Od lat 70. muzyka reggae była już mocno związana ideologicznie i często utożsamiana z [[Ruch Rastafari|Ruchem Rastafari]].


<timeline>
Eksperymenty z dźwiękiem, prowadzone w studiach nagraniowych przyniosły wkrótce erę [[rocksteady]], gatunku który był idealnym nośnikiem dla słów i bolączek, płynących z serca getta w [[Kingston (miasto na Jamajce)|Kingston]]. ''Lyrics from the ghetto, music from the streets'' – jak mawiał genialny producent [[Lee "Scratch" Perry]]. Wśród przebojów, królowały: ''007 Shanty Town'', ''Rude Boy'', ''Rudie O Rudie'', ''Rudie in Court'', ''Trying to Conquer Me''. Wiele z tych utworów zdobywało listy przebojów w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], a utwór [[Desmond Dekker|Desmonda Dekkera]] ''Israelites'' był pierwszą piosenką reggae, która zawędrowała na najwyższe miejsce brytyjskiej listy przebojów (1967). W tym samym roku ukazuje się piosenka ''Do The Reggay'' grupy [[Toots and The Maytals]], uważana za pierwszy w historii utwór reggae.
DateFormat = yyyy
ImageSize = width:1100 height:auto barincrement:30
PlotArea = left:0 right:0 bottom:30 top:0


Period = from:1949 till:1991
W 1964 – z pomocą [[Joe Higgs]]a powstaje pierwszy zespół [[Bob Marley|Boba Marleya]] – [[Bob Marley & The Wailers|Wailing Wailers]], w którego skład wchodzili: [[Junior Braithwaite]], [[Peter Tosh]], [[Bunny Wailer]], [[Beverley Kelso]].
TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy
ScaleMajor = unit:year increment:2 start:1950
AlignBars = justify


Colors =
Koniec lat 70. przynosi zupełnie nową jakość w muzyce jamajskiej i światowej [[muzyka elektroniczna|muzyce elektronicznej]]. [[King Tubby]] tworzy gatunek, określany mianem [[dub]]. Dołączają do niego [[Scientist]], [[Prince Jammy]] i [[Lee "Scratch" Perry]].
id:ska value:rgb(1,0.4,0)
id:early value:rgb(1,0.87,0)
id:dhl value:rgb(0.85,0.85,0.30)
id:ragga value:rgb(0.8,0.85,0.55)

BarData =
bar:R
bar:X

PlotData =
align:center textcolor:black fontsize:8 width:30 shift:(1,-4)
bar:R color:magenta from:start till:1958 text:mento
color:ska from:1958 till:1966 text:ska
color:orange from:1966 till:1968 text:rocksteady
color:early from:1968 till:1972 text:early reggae
color:yellow from:1972 till:1980 text:roots reggae / dub
color:dhl from:1980 till:1985 text:dancehall
color:ragga from:1985 till:end text:ragga
</timeline>
<br />''Ewolucja muzyki jamajskiej na osi czasu''

== Kalendarium najważniejszych wydarzeń ==
<big>'''1951'''</big>
* drobny przedsiębiorca [[Stanley Motta]] otwiera pierwsze na Jamajce studio nagraniowe, [[Motta's Recording Studio]]; w grudniu rejestruje w nim pierwsze w historii jamajskiego przemysłu muzycznego nagranie - singel popularnego wykonawcy [[mento]], [[Lord Fly|Lorda Fly]], przy akompaniamencie Orkiestry Dana Williamsa (strona A: [http://www.mentomusic.com/images/FlyFirstAltA.jpg "Medley of Jamaican Mento-Calypsos"], strona B: [http://www.mentomusic.com/images/FlyFirstAltB.jpg "Whai, Whai, Whai"])<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.mentomusic.com/1scans.htm#moremottainfo|tytuł=''Take Me To Jamaica'' (Liner Notes)|język=en|opublikowany=www.mentomusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
<big>'''1954'''</big>
* główny konkurent Motty, [[Ken Khouri]], zamawia z [[Kalifornia|Kalifornii]] dwie maszyny tłoczące, co pozwala mu otworzyć na zapleczu jego sklepu meblowego pierwszą na wyspie wytwórnię płytową pod nazwą Records Limited; w roku 1957 przenosi przedsięwzięcie do większego lokalu i zmienia jego nazwę na [[Federal Records]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.bigmikeydread.wordpress.com/2010/01/17/boogu-yagga-gal-jamaican-mento-heritage-ht-cd-45-liner-notes/|tytuł=''Boogu Yagga Gal - Jamaican Mento'' (Liner Notes)|język=en|opublikowany=www.bigmikeydread.wordpress.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
<big>'''1962'''</big>
* wkrótce po odzyskaniu przez Jamajkę niepodległości, [[Clement Dodd|Clement "Sir Coxone" Dodd]] otwiera [[Studio One]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://debate.uvm.edu/dreadlibrary/Wiesner.htm|tytuł=Studio One: The Legendary Sound of Reggae Music|język=en|opublikowany=www.debate.uvm.edu|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* [[Leslie Kong]] rejestruje w [[Federal Studio]] debiutancki singel Boba Marleya pt. "[[Judge Not]]"; utwór utrzymany jest w typowej konwencji ska<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/song/judge-not-t3219383|tytuł=Bob Marley: ''Judge Not'' (Song Review)|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
<big>'''1963'''</big>
* [[Peter Tosh]], [[Bunny Wailer]] oraz Marley zakładają pod okiem [[Joe Higgs|Joego Higgsa]] wspólny zespół, który wkrótce da się poznać światu jako [[The Wailers]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko = White|imię = Timothy| tytuł = Catch A Fire. Bob Marley - życie|strony = 124-126}}</ref>
<big>'''1964'''</big>
* grupa dziewięciu nagrywających dla Sir Coxone'a instrumentalistów tworzy pionierską supergrupę ska, [[The Skatalites]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/artist/the-skatalites-p2938/biography|tytuł=The Skatalites: Biography|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* inny zespół ska, [[Byron Lee & The Dragonaires]], wsparty czołowymi wokalistami (m.in. [[Prince Buster]], [[Eric Morris|Eric "Monty" Morris]], [[Jimmy Cliff]]), reprezentuje Jamajkę na [[wystawa światowa|Wystawie Światowej Expo]] w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.rudemaker.pl/teksty/538_HistoriaSkaTraintoSkaville.html|tytuł=Historia Ska - Train To Skaville|język=pl|opublikowany=www.rudemaker.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* [[cover]] piosenki pt. "[[My Boy Lollipop]]" w wykonaniu 17-letniej wokalistki [[Millie Small]] osiąga drugie miejsce zarówno na brytyjskiej liście przebojów [[UK Singles Chart]], jak i w amerykańskim notowaniu [[Billboard Hot 100]], stając się pierwszym jamajskim hitem o zasięgu międzynarodowym<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/artist/millie-small-p25364/biography|tytuł=Millie Small: Biography|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
<big>'''1966'''</big>
* pojawia się styl [[rocksteady]], będący przejściowym łącznikiem pomiędzy ska a wczesnym reggae<ref>{{cytuj książkę|nazwisko = White|imię = Timothy| tytuł = Catch A Fire. Bob Marley - życie|strony = 180-181}}</ref>
* Jamajkę odwiedza ostatni [[cesarze Etiopii|cesarz]] [[Etiopia|Etiopii]] [[Haile Selassie I]], przez [[ruch Rastafari|rastafarian]] uważany za [[mesjasz]]a i jedno z wcieleń [[Bóg|Boga]] ([[Jah]]), przyczyniając się do szerszego rozpropagowania idei ruchu Rastafari wśród muzyków i słuchaczy na wyspie<ref>{{cytuj książkę|nazwisko = White|imię = Timothy| tytuł = Catch A Fire. Bob Marley - życie|strony = 173-175}}</ref>
<big>'''1968'''</big>
* ukazuje się singel formacji [[Toots & The Maytals]] pt. "[[Do the Reggay]]", uważany za pierwszy utwór, w którym pada nazwa reggae<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/song/do-the-reggay-t3523622|tytuł=Toots & The Maytals: ''Do the Reggay'' (Song Review)|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
<big>'''1969'''</big>
* singel [[Desmond Dekker|Desmonda Dekkera]] pt. "[[Israelites]]" jako pierwszy jamajski utwór osiąga pierwsze miejsce na brytyjskiej liście przebojów<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/artist/desmond-dekker-p2878/biography|tytuł=Desmond Dekker: Biography|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
<big>'''1974'''</big>
* Tosh oraz Wailer w atmosferze konfliktu opuszczają The Wailers; Marley zmienia nazwę grupy na Bob Marley & The Wailers i uzupełnia ją o żeńskie trio wokalne [[I Threes]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko = Gołaszewski|imię = Sławomir| tytuł = Reggae - Rastafari|strony = 12-13}}</ref>
* cover utworu Wailersów pt. "[[I Shot the Sheriff]]" w wykonaniu [[Eric Clapton|Erica Claptona]] trafia na szczyt brytyjskiej i amerykańskiej listy przebojów, ostatecznie wprowadzając reggae do [[mainstream]]u światowej muzyki<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/song/i-shot-the-sheriff-t208287|tytuł=Eric Clapton: ''I Shot the Sheriff'' (Song Review)|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
<big>'''1978'''</big>
* przez tydzień trwa w [[Montego Bay]] pierwsza edycja największego w historii festiwalu muzyki jamajskiej, [[Reggae Sunsplash]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://jamaica-gleaner.com/gleaner/20100613/arts/arts4.html|tytuł=Remembering Good-Old Reggae Sunsplash Days|język=en|opublikowany=www.jamaica-gleaner.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
<big>'''1981'''</big>
* w [[Uniwersytet Miami|szpitalu uniwersyteckim Cedars of Lebanon Hospital]] w [[Miami]], w wyniku [[przerzut nowotworowy|przerzutów]] [[czerniak złośliwy|czerniaka złośliwego]] do [[płuca|płuc]] i [[mózg]]u umiera Bob Marley<ref>{{cytuj książkę|nazwisko = White|imię = Timothy| tytuł = Catch A Fire. Bob Marley - życie|strony = 242}}</ref>
<big>'''1985'''</big>
* ustanowiona zostaje [[nagroda Grammy]] w kategorii [[Nagroda Grammy w kategorii Best Reggae Album|najlepszy album reggae]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.awardsandshows.com/features/reggae-field-5.html|tytuł=Grammy Awards: Reggae Field|język=en|opublikowany=www.awardsandshows|data dostępu=2012-05-10}}</ref>; pierwsza statuetka trafia w ręce grupy [[Black Uhuru]] za krążek ''[[Anthem (album Black Uhuru)|Anthem]]''<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/artist/black-uhuru-p2865/biography|tytuł=Black Uhuru: Biography|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* [[King Jammy]] komponuje na [[syntezator]]ze [[Casio]] MT-40 pierwszy w pełni elektroniczny [[riddim]] pt. ''[[Sleng Teng Riddim|Sleng Teng]]'', zapoczątkowując tym samym erę "digital dancehall"<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.allmusic.com/album/under-me-sleng-teng-r692119|tytuł=Wayne Smith: ''Under Me Sleng Teng''|język=en|opublikowany=www.allmusic.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref> (zob. [[ragga]])
<big>'''1999'''</big>
* ''[[Exodus (album)|Exodus]]'', płyta The Wailers z roku 1977, zostaje uznana przez amerykański tygodnik ''[[Time (tygodnik)|Time]]'' za najlepszy album muzyczny XX wieku<ref>{{cytuj stronę|url=http://jamaica-gleaner.com/gleaner/20070729/news/news6.html|tytuł=Bob Marley's 'Exodus' Best of Century|język=en|opublikowany=www.jamaica-gleaner.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
== Znane filmy o tematyce reggae ==
[[Plik:JimmyCliff.jpg|thumb|240px|[[Jimmy Cliff]] w ''[[The Harder They Come]]'' wciela się w rolę utalentowanego wokalnie chłopaka ze wsi, który żyjąc w slumsach stolicy schodzi na złą drogę i zostaje narkotykowym watażką]]
* ''[[The Harder They Come]]'' (1972) - [[film fabularny]] w reżyserii Perry'ego Henzella, w którym w rolę głównego bohatera wcielił się popularny wokalista, [[Jimmy Cliff]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.filmweb.pl/film/Nier%C3%B3wna+walka-1972-203656|tytuł=''The Harder They Come'' (1972)|język=pl|opublikowany=www.filmweb.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* ''[[Roots Rock Reggae]]'' (1977) - [[film dokumentalny]] w reżyserii Jeremy'ego Marre, przedstawiający ówczesną scenę muzyczną Jamajki<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.filmweb.pl/film/Roots+Rock+Reggae-1977-201158|tytuł=''Roots Rock Reggae'' (1977)|język=pl|opublikowany=www.filmweb.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* ''[[Rockers]]'' (1978) - film fabularny w reżyserii Theodorosa Bafaloukosa, z udziałem grających samych siebie m.in. [[Leroy Wallace|Leroya "Horsemoutha" Wallace'a]] (w roli głównej), [[Burning Spear]]a, [[Gregory Isaacs|Gregory'ego Isaacsa]], [[Big Youth]]a i [[Robbie Shakespeare|Robbiego Shakespeara]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.filmweb.pl/film/Rockersi-1978-106021|tytuł=''Rockers'' (1978)|język=pl|opublikowany=www.filmweb.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* ''[[Reggae By Bus]]'' (1979) - film dokumentalny w reżyserii Stefana Paula, uwieczniający II edycję festiwalu [[Reggae Sunsplash]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://echomania.wordpress.com/2008/08/05/reggae-by-bus-classic-documentary-on-reggae-music/|tytuł=''Reggae By Bus'' - Classic Documentary On Reggae Music|język=en|opublikowany=www.echomania.wordpress.com|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* ''[[Countryman]]'' (1982) - film fabularny w reżyserii Dickiego Jobsona z kultową [[ścieżka dźwiękowa|ścieżką dźwiękową]] w wykonaniu [[Bob Marley & The Wailers|The Wailers]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.filmweb.pl/film/Countryman-1982-253596|tytuł=''Countryman'' (1982)|język=pl|opublikowany=www.filmweb.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* ''[[Time Will Tell]]'' (1992) - film dokumentalny w reżyserii Declana Lowneya, przedstawiający życie i karierę Boba Marleya, zawierający także fragmenty archiwalnych materiałów<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.filmweb.pl/film/Time+Will+Tell-1992-201165|tytuł=''Time Will Tell'' (1992)|język=pl|opublikowany=www.filmweb.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* ''[[Reggae: The Story of Jamaican Music]]'' (2002) - film dokumentalny telewizji [[BBC]] w reżyserii Mike'a Connolly'ego<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.filmweb.pl/film/Reggae%3A+The+Story+of+Jamaican+Music-2002-201166|tytuł=''Reggae: The Story of Jamaican Music'' (2002)|język=pl|opublikowany=www.filmweb.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* ''[[One Love (film)|One Love]]'' (2003) - [[melodramat]] z [[Ky-Mani Marley|Ky-Mani Marleyem]], synem Boba, w roli głównej ("miłość w rytmie reggae i w słońcu Jamajki")<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.filmweb.pl/film/Jedna+mi%C5%82o%C5%9B%C4%87-2003-216514#|tytuł=''One Love'' (2003)|język=pl|opublikowany=www.filmweb.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* ''[[Made In Jamaica (film)|Made In Jamaica]]'' (2006) - film dokumentalny w reżyserii Jérôme'a Laperrousaza, ukazujący trudną sytuację społeczno-ekonomiczną Jamajki przez pryzmat muzyki reggae<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.filmweb.pl/film/Made+in+Jamaica-2006-362863|tytuł=''Made In Jamaica'' (2006)|język=pl|opublikowany=www.filmweb.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>
* ''[[Marley (film)|Marley]]'' (2012) - niemal dwuipółgodzinna [[film biograficzny|filmowa biografia]] Boba Marleya w reżyserii [[Kevin MacDonald (reżyser)|Kevina MacDonalda]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.filmweb.pl/film/Marley-2012-499044|tytuł=''Marley'' (2012)|język=pl|opublikowany=www.filmweb.pl|data dostępu=2012-05-10}}</ref>

== Największe festiwale reggae ==
[[Plik:Rototom palco 4.JPG|thumb|360px|Hiszpański [[Rototom Sunsplash]]...]]
[[Plik:Scene SummerJam Festival.jpg|thumb|360px|...oraz niemiecki [[Summerjam Festival|Summerjam]], największe w Europie festiwale reggae]]
{{commonscat|Reggae}}
{{wikisłownik|reggae}}
<big>'''Jamajka'''</big>
* {{flaga|JAM}} [[Rebel Salute]] (styczeń, [[Alligator Pond|Port Kaiser]])
* {{flaga|JAM}} [[Reggae Sumfest]] (lipiec, [[Montego Bay]])
* {{flaga|JAM}} [[Reggae Sunsplash]] (w latach 1978-98 największy na świecie festiwal reggae)
<big>'''Ameryka Północna'''</big>
* {{flaga|USA}} [[Austin Reggae Festival]] (kwiecień, [[Austin]])
* {{flaga|USA}} [[Monterey Bay Reggaefest]] (lipiec, [[Monterey (Kalifornia)|Monterey]])
* {{flaga|USA}} [[Reggae on the River]] (sierpień, [[Benbow]])
* {{flaga|USA}} [[Mid West Reggae Fest]] (sierpień, [[Cleveland]])
* {{flaga|USA}} [[Northwest World Reggae Festival]] (sierpień, [[Marcola]])
* {{flaga|CAN}} [[Calgary International Reggae Festival]] (sierpień, [[Calgary]])
* {{flaga|CAN}} [[Montreal International Reggae Festival]] (sierpień, [[Montreal]])
* {{flaga|USA}} [[Dallas Reggae Festival]] (wrzesień, [[Dallas]])
<big>'''Europa'''</big>
* {{flaga|FRA}} [[Sunshine Reggae Festival]] (maj, [[Lauterbourg]])
* {{flaga|FRA}} [[Garance Reggae Festival]] (lipiec, [[Bagnols-sur-Cèze]])
* {{flaga|DEU}} [[Sunrise Reggae & Ska Festival]] (lipiec, [[Burtenbach]])
* {{flaga|DEU}} [[Summerjam Festival]] (lipiec, [[Kolonia (Niemcy)|Kolonia]])
* {{flaga|HRV}} [[Seasplash Festival]] (lipiec, [[Pula]])
* {{flaga|FRA}} [[Reggae Sun Ska Festival]] (sierpień, [[Pauillac]])
* {{flaga|DEU}} [[Reggae Jam Festival]] (sierpień, [[Bersenbrück]])
* {{flaga|DEU}} [[Chiemsee Reggae Summer]] (sierpień, [[Übersee]])
* {{flaga|GBR}} [[One Love Festival]] (sierpień, [[Paddock Wood]])
* {{flaga|SWE}} [[Uppsala Reggae Festival]] (sierpień, [[Uppsala]])
* {{flaga|ESP}} [[Rototom Sunsplash]] (sierpień, [[Benicàssim]])
* {{flaga|BEL}} [[Reggae Geel]] (sierpień, [[Geel]])
<big>'''Polska'''</big>
* {{flaga|POL}} [[Reggaeland]] (lipiec, [[Płock]])
* {{flaga|POL}} [[Reggae nad Wartą]] (lipiec, [[Gorzów Wielkopolski]])
* {{flaga|POL}} [[Reggae na Piaskach]] (lipiec, [[Ostrów Wielkopolski]])
* {{flaga|POL}} [[Ostróda Reggae Festiwal]] (sierpień, [[Ostróda]])
* {{flaga|POL}} [[Reggae Dub Festival]] (sierpień, [[Bielawa]])
* {{flaga|POL}} [[One Love Sound Fest]] (listopad, [[Wrocław]])


Charakterystyczną cechą muzyki reggae jest wielokrotne wykorzystywanie przez wokalistów jednego [[riddim]]u (rytmu), na którym powstaje nawet kilkadziesiąt wersji wokalnych piosenki. Wiązało się to z wysokimi kosztami pozyskania muzyków sesyjnych, w porównaniu z tanimi usługami wokalistów.


{{Przypisy|2}}
Na początku lat 70. [[U-Roy]] (jako pierwszy [[DJ|dee-jay]]) w studiu Treasure Isle nagrywa swoje [[Toasting|toasty]]. Wkrótce na parkietach rządzą piosenki ''Wake The Town'' i ''(This Station) Rule The Nation''.


== Bibliografia ==
W 1973 roku [[Winston Riley]] tworzy klasyczny rytm ''Stalag'', wydany przez studio Techniques.
* {{cytuj książkę|nazwisko = Gołaszewski|imię = Sławomir| tytuł = Reggae - Rastafari|wydawca = Pomorze|miejsce = Bydgoszcz|rok = 1990|rozdział = Poszukiwanie korzeni|isbn = 83-7003-731-3}}
* {{cytuj książkę|nazwisko = White|imię = Timothy|tytuł = Catch A Fire. Bob Marley - życie|wydawca = Axis Mundi|miejsce = Warszawa|rok = 2011|rozdział = Riddim Track. Źródła reggae i początki rasta|isbn = 978-83-61432-11-1|wydanie = II uzup}}


== Linki zewnętrzne ==
11 maja 1981 po przewiezieniu z kliniki doktora Isselsa w [[Alpy Bawarskie|Alpach Bawarskich]] w szpitalu Cedars Of Lebanon w [[Miami]] z powodu raka skóry (czerniaka) umiera [[Bob Marley]], ikona muzyki reggae.
* [http://www.reggaenet.pl/ Reggaenet, polski portal poświęcony muzyce reggae]
* [http://www.rrr.com.pl/ Rasta-Roots-Reggae, podobny portal o nieco szerszej tematyce]


W 1985 [[King Jammy]] na organkach Casio tworzy [[riddim]] ''Sleng Teng'', uważany za początek ery digital [[dancehall]], był to kamień milowy w historii jamajskiej muzyki popularnej. Pierwszym wykonawcą, który nagrał do niego swój wokal był [[Wayne Smith]] z utworem ''Under Me Sleng Teng''. Do dzisiaj nagrano ok. 200 wokalnych wersji riddimu.
{{Przypisy}}
{{Reggae}}
{{Reggae}}
{{Muzyka jamajska}}
{{Muzyka jamajska}}

Wersja z 20:26, 10 maj 2012

Reggae
Pochodzenie

mento, calypso, ska, rocksteady, jazz, R&B

Czas i miejsce powstania

późne lata 60.
Kingston  Jamajka

Instrumenty

gitara, gitara basowa, perkusja, organy Hammonda, fortepian, melodyka, saksofon, trąbka, puzon

Gatunki pokrewne

dancehall, dub, hip-hop

Podgatunki
early reggae, lovers rock, ragga, roots reggae
Podgatunki powstałe z połączenia z innym stylem muzycznym
punky reggae, reggae fusion, samba reggae
Ruch Rastafari
Koncepcje
Postacie
Księgi
Domy Rastafari
Inne

Reggae – styl we współczesnej muzyce rozrywkowej, powstały pod koniec lat 60. w Kingston na Jamajce.

Stanowi najbardziej charakterystyczny gatunek muzyki jamajskiej. Światowy rozgłos zyskało w latach 70. dzięki twórczości Boba Marleya, choć wbrew powszechnej opinii nie był on samodzielnym prekursorem gatunku. Ukształtowało się w wyniku stopniowej ewolucji (polegającej m.in. na spowolnieniu tempa) muzyki ska, poprzez przejściowy styl rocksteady. Charakterystyczny dla reggae schemat rytmiczny, łączący wyrazistą linię basu i beat perkusyjny, określa się mianem riddimu. Reggae jest szczególnie popularne w środowisku ruchu Rastafari.

Etymologia nazwy

Istnieje co najmniej kilka hipotez co do pochodzenia nazwy gatunku.

Szablon:CytatD

Charakterystyka

Bob Marley, ikona muzyki reggae, podczas koncertu w Dublinie w lipcu 1980 roku

Ze względu na symetrię rytmiczną, muzyka reggae grana jest przeważnie w parzystym metrum 4/4. Podobnie jak ska i rocksteady, style z których bezpośrednio się wywodzi, łączy w sobie elementy tradycyjnej jamajskiej muzyki folkowej mento, trynidadzko-tobagijskiego calypso oraz amerykańskiego jazzu i R&B. Spokojne tempo, miarowy i pulsujący rytm oraz wysunięta na pierwszy plan wyrazista linia basu nadają utworom reggae chilloutowy, nieco hipnotyczny charakter.

Gitara

Typowy dla reggae sposób gry na gitarze określany jest jako skank. Wywodzi się on z muzyki ska, gdzie nadawane jest mu bardzo szybkie tempo. Stopniowe spowolnienie owego tempa stało się kluczowym elementem płynnego przejścia od ska, przez rocksteady, do reggae w drugiej połowie lat 60. Wykonanie skanku sprowadza się do wygrywania powtarzających się par akordów na "dwa" i "cztery", czyli oba słabsze beaty w takcie (tzw. off-beaty). Poszczególne dźwięki są krótkie, urywane, tłumione (zob. staccato). Skank może być także wykonywany na fortepianie, jak również na obu tych instrumentach jednocześnie.

Najważniejsi gitarzyści reggae to m.in. Al Anderson, Bertram "Ranchie" McLean, Darryl Thompson, Dwight "Brother Dee" Pinkney, Earl "Chinna" Smith, Eric "Bingy Bunny" Lamont, Ernest Ranglin, Leebert "Gibby" Morrison, Lloyd "Gitsy" Willis, Lynn Taitt, Mikey "Mao" Chung, Noel "Sowell" Bailey, Radcliffe "Dougie" Bryan, Stephen "Cat" Coore, Willie Lindo, Winston "Bo-Peep" Bowen.

Bas

Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów brzmienia reggae jest wyrazista, pulsująca linia basu, tworząca wraz z beatem perkusyjnym podstawę riddimu. Może się ona składać zarówno z prostych, dwu- lub czterotaktowych riffów, jak również tworzyć bardziej skomplikowane, wywodzące się z jazzu pochody basowe ("walking bass", dosł. wędrujący bas). Wiele zależy też od indywidualnego podejścia basisty - może on np. nadać linii basu bardziej rockową formę.

Najważniejsi basiści reggae to m.in. Aston "Family Man" Barrett, Chris Meredith, Derrick "Sagittarius" Barnet, Donald "Bassie" Dennis, Earl "Bagga" Walker, Errol "Flabba" Holt, George "Fully" Fullwood, Larry "Professor" Silvera, Leroy "Mafia" Heywood, Leroy Sibbles, Lloyd Parks, Robbie Shakespeare.

Perkusja

Używany jest zazwyczaj standardowy zestaw perkusyjny, z werblem ustawionym na stosunkowo wysokie tony; możliwe jest również dołączenie w tym celu do zestawu dodatkowego werbla. Oprócz tego, ważną rolę odgrywają różnego rodzaju bębny (bongosy, djembe, kongi, nyabinghi itp.), dając wyraz afrykańskim korzeniom gatunku. Często usłyszeć można także inne drobne perkusjonalia, takie jak klawesy, marakasy czy też cowbelle.

Wyróżnić można trzy podstawowe style perkusyjne, których szczyt popularności przypada na różne okresy. Pierwszy z nich, tzw. one drop style, cechuje się akcentem kładzionym tylko i wyłącznie na trzeci beat taktu, podczas gdy beat pierwszy pozostaje opuszczony lub grany jest zamkniętym hi-hatem, co tworzy wrażenie spadającej kropli. Początki stylu sięgają wczesnego rocksteady - po raz pierwszy zagrał w ten sposób Hugh Malcolm w utworze Hopetona Lewisa pt. "Take It Easy" z roku 1966[7] (według innej często przytaczanej teorii prekursorem stylu był Winston Grennan[8]). Natomiast do jego rozpowszechnienia przyczynił się przede wszystkim perkusista The Wailers, Carlton "Carly" Barrett[9].

W drugiej połowie lat 70. one drop zaczął być stopniowo wypierany przez innowacyjny rockers style, zainicjowany przez Sly'a Dunbara na krążku Right Time tria wokalnego The Mighty Diamonds[10]. Akcent na "trzy" pozostaje bez zmian, istotną różnicę stanowi natomiast dodatkowe akcentowanie beatu numer jeden, zwykle poprzez uderzenie w bęben basowy. Mniej więcej tym samym okresie powstał steppers style, inspirowany amerykańskim disco (któremu to zawdzięcza swoją pierwotną nazwę: "four-on-the-floor"), charakteryzujący się miarowymi uderzeniami w bęben basowy przez wszystkie cztery beaty taktu. Choć bywał on niekiedy wykorzystywany w utworach roots reggae, rozpowszechnił się przede wszystkim w nowoczesnej muzyce dancehallowej.

Najważniejsi perkusiści reggae to, oprócz wspomnianych, m.in. Carlton "Santa" Davis, Christopher "Sky Juice" Blake, David "Fluxy" Heywood, Herman "Bongo Herman" Davis, Leroy "Horsemouth" Wallace, Lincoln "Style" Scott, Melbourne "George Dusty" Miller, Noel "Skully" Simms, Uziah "Sticky" Thompson, Wilburn "Squidley" Cole.

Instrumenty klawiszowe

Rola fortepianu ogranicza się przede wszystkim do dublowania skanku gitarowego, rzadziej służy on wygrywaniu dodatkowych riffów czy melodii. Dużo większe znaczenie przypisać należy organom Hammonda - spotykany wyłącznie w reggae styl gry na nich określany jest jako bubble. Opiera się on na wygrywaniu akordów ósemkowych przez wszystkie cztery beaty taktu oraz w przerwach pomiędzy nimi, dodając w ten sposób rytmowi subtelnej dynamiki. Stał się on jednym z kluczowych nowatorskich elementów wyodrębniających wczesne reggae z muzyki rocksteady. Ponadto, na początku lat 70. Augustus Pablo jako jeden z pierwszych na świecie użył w profesjonalnych nagraniach melodyki[11], uważanej wówczas wyłącznie za instrument zabawkowy.

Począwszy od lat 80. tradycyjne instrumenty klawiszowe zostały stopniowo wyparte przez keyboardy i syntezatory, jednak technika gry pozostała praktycznie niezmieniona.

Najważniejsi klawiszowcy reggae to m.in. Ansel Collins, Christopher "Longman" Birch, Earl "Wire" Lindo, Franklyn "Bubbler" Waul, Noel Davis, Paul "Computer Paul" Henton, Paul "Right Move" Crossdale, Robert Lynn, Steven "Lenky" Marsden, Tony "Asha" Brissett, Tyrone Downie, Winston Wright, Wycliffe "Steely" Johnson.

Instrumenty dęte

W skład typowej dla reggae sekcji dętej wchodzą saksofon, puzon oraz trąbka; sporadycznie pojawia się flet lub klarnet. Instrumenty dęte odpowiadają zazwyczaj za wstęp do utworu, jak również służą wykonywaniu partii solowych. W dużej części klasycznych nagrań reggae sekcję dętą, w różnych kombinacjach, tworzyli muzycy sesyjni: saksofoniści Dean Fraser i Felix "Deadly Headley" Bennett, puzoniści Rico Rodriguez i Ronald "Nambo" Robinson oraz trębacze Bobby Ellis, David Madden i Junior "Chico" Chin.

Wokal i teksty

Utwory reggae śpiewane są przez artystów jamajskich najczęściej w języku patois oraz jamajskim dialekcie języka angielskiego. Choć większość zespołów przyjmuje schemat oparty na głównym wokaliście wspieranym przez chórki, dużą popularnością cieszy się również formuła tria wokalnego. Spośród wielu wypracowanych przez lata stylów wokalnych na szczególną uwagę zasługują m.in. waterhouse style, zainicjowany przez Michaela Rose'a i rozwinięty w latach późniejszych przez Juniora Reida i Yamiego Bolo, oraz wywodzący się z popisów DJ-skich melorecytacyjny toasting, będący prekursorem rapu.

Tematyka tekstów reggae jest bardzo różnorodna i w dużej mierze zależy od wykonywanego podgatunku tej muzyki. Przykładowo, utwory early reggae poruszały zwykle kwestie podobne jak ska i rocksteady, czyli opowiadające o rozrywkowym stylu życia ówczesnych rudeboys. Na zupełnie przeciwnym biegunie znajdują się teksty "korzennego" roots reggae, przepełnione duchowym rastafariańskim przesłaniem lub po prostu traktujące o trudnych warunkach życia w slumsach i szeroko pojętej niesprawiedliwości społecznej; często poruszanym wątkiem jest także legalizacja marihuany. Z kolei piosenki w stylu lovers rock opowiadają, jak sama nazwa wskazuje, przede wszystkim o relacjach damsko-męskich.

Osobną kwestię stanowią teksty utworów najpopularniejszej dziś na Jamajce nowoczesnej muzyki dancehallowej. Powszechna jest w nich obecność niedwuznacznych podtekstów erotycznych (slackness) oraz pochwała, przekraczającego granice prawa, stylu bycia jamajskich gangsta (gun lyrics). Ponadto, niemal każdy wykonawca dancehallowy posiada w swoim repertuarze co najmniej jeden utwór otwarcie potępiający homoseksualizm, nierzadko wprost nawołujący do "palenia gejów"[12]. Mimo iż niektórzy z nich tłumaczą, że śpiewając w ten sposób mają na myśli wyłącznie "duchowe oczyszczenie"[13][14], grupa najpopularniejszych muzyków dancehallowych znajduje się w ciągłym ogniu krytyki ze strony środowisk i organizacji gejowskich. W roku 2004 jedna z wiodących tego typu organizacji, brytyjska OutRage!, zainicjowała wymierzoną przeciwko nim kampanię pod nazwą Stop Murder Music. Trwa ona do dziś, od czasu do czasu osiągając zamierzony cel w postaci odwoływania koncertów krytykowanych artystów w Europie i USA[15].

Historia

Studio One, mekka muzyki jamajskiej lat 60.
Organy Hammonda
Współczesny jamajski sound system

Korzenie muzyki reggae sięgają drugiej połowy XIX wieku, kiedy to stopniowo zaczęło się kształtować oryginalne brzmienie jamajskiej muzyki ludowej, określanej mianem mento. Wpływ na jej rozwój miały zarówno afrykańskie, jak i europejskie tradycje muzyczne. Jako że mento grano początkowo wyłącznie na terenach wiejskich, całe instrumentarium wykonane było własnoręcznie z dostępnych pod ręką materiałów (banjo, marimbula, bambusowe saksofony, flety i flażolety, drewniane bębny ręczne i marakasy). W latach 20. i 30. XX wieku, na fali rosnącej w Ameryce Północnej popularności jazzu, na Jamajce pojawiły się pierwsze jazzowe big bandy; wśród nich wymienić warto przede wszystkim Orkiestry Erica Deansa, Roya Coburne'a i Vala Bennetta. Wielu przyszłych pionierów muzyki jamajskiej rozpoczynało swoje kariery właśnie w tego typu formacjach. Jazz wywarł także wpływ na dalszy rozwój muzyki mento: bambusowe i drewniane instrumenty domowej roboty zostały stopniowo zastąpione przez profesjonalny sprzęt muzyczny. Tak wyposażone zespoły organizowały się głównie w miastach, stąd też jazzujący styl ich gry określa się mianem "miejskiej" odmiany muzyki mento. Od końca lat 40. zlała się ona w jeden wspólny nurt z wywodzącym się z wysp Trynidadu i Tobago calypso, osiągając szczyt popularności w latach 50.

Okres ten, nazywany "złotą erą" jamajskiego mento-calypso[16], zakończyło pojawienie się amerykańskiego R&B w wiodącej rozgłośni radiowej RJR. Wśród mieszkańców wyspy zapanowało prawdziwe szaleństwo na punkcie zupełnie dla nich nowego tanecznego gatunku muzyki, zwłaszcza w wykonaniu takich artystów jak Fats Domino, Lloyd Price czy też Louis Jordan. Wkrótce do nowej mody dostosowali się również miejscowi muzycy, którzy stworzyli wówczas jedyną w swoim rodzaju mieszankę jazzu, R&B i mento-calypso, znaną jako ska. Jej żywiołowe tempo idealnie wpasowywało się w klimat miejskich dyskotek, zaś zespoły ska zaczęły być rozchwytywane przez właścicieli luksusowych hoteli, klubów i restauracji. Jednak ogromnej większości przedstawicieli klasy średniej, a co dopiero mieszkańców slumsów stolicy i terenów wiejskich, nie było stać na tego typu rozrywkę. Chcąc wykorzystać ten potencjał, kilkoro przedsiębiorczych DJ-ów i producentów zaczęło organizować obwoźne dyskoteki, przewożąc ogromne zestawy nagłośnieniowe furgonetkami; zapoczątkowali oni w ten sposób kulturowy fenomen Jamajki - imprezy sound systemowe. Konkurencja pomiędzy poszczególnymi ekipami była tak ostra, że niejednokrotnie rozwiązywały one swoje spory za pomocą pistoletów i noży[17].

Prym wśród właścicieli sound systemów wiedli dwaj producenci: Clement "Sir Coxsone" Dodd (Downbeat Sound System) oraz Arthur "Duke" Reid (Trojan Sound System). Gdy w sierpniu 1962 roku Jamajka odzyskała niepodległość, ska znajdowało się u szczytu popularności. Sir Coxsone część zysków ze sprzedaży płyt i funkcjonowania sound systemu przeznaczył na wyposażenie i otwarcie własnego studia nagraniowego, Studia One, które wkrótce stało się centralnym punktem na muzycznej mapie Kingston. W poszukiwaniu kariery zaczęły ściągać do niego tłumy utalentowanych wokalistów, liczących na zarejestrowanie swoich utworów przy akompaniamencie wynajmowanych przez Dodda najlepszych muzyków sesyjnych na wyspie. Późną wiosną 1964 roku, dziewięcioro spośród grających dla Studia One instrumentalistów połączyło swoje siły, tworząc najsłynniejszą supergrupę ska wszech czasów - The Skatalites. Formacja ta niemal natychmiast zdobyła ogromną popularność, wyznaczając aktualne do dziś standardy ska, po czym rozpadła się po zaledwie 14 miesiącach istnienia[18]. Spójność zespołu, i tak już nadwątloną przez ambicjonalne konflikty pomiędzy muzykami, ostatecznie rozbiło aresztowanie puzonisty i kompozytora Dona Drummonda, który w noc sylwestrową 1964/65 zadźgał nożem swoją narzeczoną[19].

Panująca od czasu tej sensacyjnej zbrodni atmosfera nieufności wobec wykonawców ska, w połączeniu z niepokojami społecznymi wywołanymi polityczno-ekonomicznym kryzysem, stanowiły zapowiedź kolejnych zmian na muzycznej scenie Jamajki. Najczęściej przytaczana wersja wydarzeń głosi, iż wyjątkowo gorące lato roku 1966 zmusiło muzyków do grania w nieco wolniejszym tempie[20]; z kolei gitarzysta Lynn Taitt utrzymywał w wywiadach, że to on jako pierwszy spowolnił wykonanie skanku, uznawszy tempo ska za zbyt szybkie do utworu Hopetona Lewisa pt. "Take It Easy"[21]. Oprócz spokojniejszego tempa, w muzyce rocksteady (swoją nazwę zawdzięcza ona przebojowi Altona Ellisa pt. "Rock Steady"[22]) na dalszy plan zeszły instrumenty dęte, ustępując miejsca bardziej rozbudowanym liniom basowym. Natomiast mniej więcej latem 1968 roku nastąpiło kolejne spowolnienie tempa, gitarzyści zaczęli zwracać się ku bardziej rockowemu brzmieniu, zaś fortepian ustąpił miejsca elektrycznym organom Hammonda, dając w ten sposób początek wczesnemu reggae - early reggae (szczególnej popularności wśród brytyjskich skinów zawdzięcza ono swoją drugą nazwę, "skinhead reggae"). Dość charakterystyczne dla tego okresu było nagrywanie coverów amerykańskich przebojów soulowych, zwłaszcza spod znaku wytwórni Motown Records i Atlantic Records. Wśród najważniejszych grup ery rocksteady/early reggae wymienić warto The Gaylads, The Paragons, The Pioneers, The Upsetters oraz The Maytals.

Przełom lat 60. i 70., wraz z rosnącym znaczeniem społeczności rastafariańskiej na wyspie, przyniósł całkowicie nowe zjawisko: falę młodych wykonawców, chcących poprzez muzykę głosić uduchowiony przekaz oraz idee ruchu Rastafari. Wokalistom takim jak Burning Spear, Ijahman Levi, Winston Holness czy też Yabby You udało się stopniowo przełamać opór ze strony producentów, początkowo przeciwnych wydawaniu cięższego materiału zamiast beztroskich, tanecznych hitów. Z kolei za pośrednictwem charyzmatycznego bębniarza rasta Counta Ossiego przeniknęło do muzyki reggae brzmienie afrykańskich bębnów Nyabinghi, pierwotnie akompaniujących śpiewom religijnym w czasie rastafariańskich zgromadzeń modlitewnych (zob. chanty Nyabinghi). Ten nowy nurt w muzyce jamajskiej, określany mianem roots reggae, znalazł się u szczytu popularności w drugiej połowie lat 70.; "korzenne" utwory miała wówczas w swoim repertuarze niemal cała czołówka zespołów reggae zarówno na Jamajce (m.in. Bob Marley & The Wailers, Black Uhuru, Culture, Inner Circle, Israel Vibration, The Abyssinians, The Congos, The Mighty Diamonds, Third World, Twinkle Brothers), jak i w Wielkiej Brytanii (Aswad, Misty In Roots, Steel Pulse). Równocześnie, dzięki eksperymentom dźwiękowym przy stole mikserskim, prowadzonym przez King Tubby'ego i Lee "Scratcha" Perry'ego nad instrumentalnymi wersjami utworów, narodziła się technika dub, stając się wkrótce odrębnym gatunkiem muzyki elektronicznej.

Światowy rozgłos reggae zawdzięcza przede wszystkim twórczości Boba Marleya, który wraz ze swoim zespołem The Wailers wydał w latach 70. serię entuzjastycznie przyjętych albumów studyjnych, jak również odbył kilka wielkich tras koncertowych, odwiedzając niemal wszystkie kontynenty. Wydana przez Island Records kompilacja największych przebojów formacji pt. Legend pozostaje do dziś najlepiej sprzedającą się płytą reggae wszech czasów[23]. Po śmierci Marleya w roku 1981 roots reggae nieco straciło na popularności, ustępując miejsca nowoczesnemu dancehallowi, opartemu na agresywnych nawijkach DJ-skich. O ile we wczesnych nagraniach dancehallowych powszechne było wykorzystywanie odświeżonych akustycznych rytmów ze Studia One Sir Coxsone'a, tak z biegiem czasu górę wzięła trwająca do dziś moda na riddimy elektroniczne. Jednocześnie dużą popularnością cieszą się obecnie wykonawcy łączący reggae i dancehall z muzyką pop, R&B lub też hip-hop, a więc m.in. Sean Paul, Shaggy oraz Gentleman (zob. reggae fusion).



Ewolucja muzyki jamajskiej na osi czasu

Kalendarium najważniejszych wydarzeń

1951

1954

  • główny konkurent Motty, Ken Khouri, zamawia z Kalifornii dwie maszyny tłoczące, co pozwala mu otworzyć na zapleczu jego sklepu meblowego pierwszą na wyspie wytwórnię płytową pod nazwą Records Limited; w roku 1957 przenosi przedsięwzięcie do większego lokalu i zmienia jego nazwę na Federal Records[25]

1962

1963

1964

1966

1968

1969

1974

  • Tosh oraz Wailer w atmosferze konfliktu opuszczają The Wailers; Marley zmienia nazwę grupy na Bob Marley & The Wailers i uzupełnia ją o żeńskie trio wokalne I Threes[36]
  • cover utworu Wailersów pt. "I Shot the Sheriff" w wykonaniu Erica Claptona trafia na szczyt brytyjskiej i amerykańskiej listy przebojów, ostatecznie wprowadzając reggae do mainstreamu światowej muzyki[37]

1978

1981

1985

1999

  • Exodus, płyta The Wailers z roku 1977, zostaje uznana przez amerykański tygodnik Time za najlepszy album muzyczny XX wieku[43]

Znane filmy o tematyce reggae

Jimmy Cliff w The Harder They Come wciela się w rolę utalentowanego wokalnie chłopaka ze wsi, który żyjąc w slumsach stolicy schodzi na złą drogę i zostaje narkotykowym watażką

Największe festiwale reggae

Hiszpański Rototom Sunsplash...
...oraz niemiecki Summerjam, największe w Europie festiwale reggae

Jamajka

Ameryka Północna

Europa

Polska


  1. ↑ F.G. Cassidy, R.B. Le Page: Dictionary of Jamaican English. Second Edition. Kingston: University of the West Indies Press, 2002, s. 380. ISBN 976-640-127-6.
  2. ↑ History of Reggae. www.accessreggae.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  3. ↑ The History of Jamaican Music 1959-1973. www.niceup.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  4. ↑ Timothy White: Catch A Fire. Bob Marley - życie. s. 13.
  5. ↑ To the King - Album Description. www.gospelreggae.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  6. ↑ Toots & The Maytals: Do the Reggay (Song Review). www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  7. ↑ Hopeton Lewis: Take It Easy (Song Review). www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  8. ↑ Winston Grennan - True Originator of the "One-Drop" Reggae Rhythm. www.reggaetrain.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  9. ↑ Carlton 'Carly' Barrett: Biography. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  10. ↑ The Mighty Diamonds: Right Time. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  11. ↑ Augustus Pablo: Biography. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  12. ↑ The Most Homophobic Place On Earth?. www.time.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  13. ↑ Maciej Ślęzak, Rafał Konert. Super Star - Sizzla. „Free Colours”. 9, s. 34-37, 2008. 
  14. ↑ Capleton the Prophet... Through the Years. www.yardflex.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  15. ↑ Pride And Prejudice. Homophobia In Jamaica's Dancehall Music Industry. www.guardian.co.uk. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  16. ↑ The Golden Age (1950s): The Secret History of Mento Music. www.mentomusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  17. ↑ Timothy White: Catch A Fire. Bob Marley - życie. s. 14.
  18. ↑ Around the World With the Skatalites. www.caribbean-beat.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  19. ↑ Don Drummond: Biography. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  20. ↑ Trojan Box Set: Rocksteady Rarities (Liner Notes). www.savagejaw.co.uk. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  21. ↑ The Rock Steady King: Interview With Lynn Taitt. www.reggae-vibes.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  22. ↑ Alton Ellis: Biography. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  23. ↑ Bob Marley: Guru ze skrętem. www.muzyka.interia.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  24. ↑ Take Me To Jamaica (Liner Notes). www.mentomusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  25. ↑ Boogu Yagga Gal - Jamaican Mento (Liner Notes). www.bigmikeydread.wordpress.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  26. ↑ Studio One: The Legendary Sound of Reggae Music. www.debate.uvm.edu. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  27. ↑ Bob Marley: Judge Not (Song Review). www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  28. ↑ Timothy White: Catch A Fire. Bob Marley - życie. s. 124-126.
  29. ↑ The Skatalites: Biography. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  30. ↑ Historia Ska - Train To Skaville. www.rudemaker.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  31. ↑ Millie Small: Biography. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  32. ↑ Timothy White: Catch A Fire. Bob Marley - życie. s. 180-181.
  33. ↑ Timothy White: Catch A Fire. Bob Marley - życie. s. 173-175.
  34. ↑ Toots & The Maytals: Do the Reggay (Song Review). www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  35. ↑ Desmond Dekker: Biography. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  36. ↑ Sławomir Gołaszewski: Reggae - Rastafari. s. 12-13.
  37. ↑ Eric Clapton: I Shot the Sheriff (Song Review). www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  38. ↑ Remembering Good-Old Reggae Sunsplash Days. www.jamaica-gleaner.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  39. ↑ Timothy White: Catch A Fire. Bob Marley - życie. s. 242.
  40. ↑ Grammy Awards: Reggae Field. www.awardsandshows. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  41. ↑ Black Uhuru: Biography. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  42. ↑ Wayne Smith: Under Me Sleng Teng. www.allmusic.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  43. ↑ Bob Marley's 'Exodus' Best of Century. www.jamaica-gleaner.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  44. ↑ The Harder They Come (1972). www.filmweb.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  45. ↑ Roots Rock Reggae (1977). www.filmweb.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  46. ↑ Rockers (1978). www.filmweb.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  47. ↑ Reggae By Bus - Classic Documentary On Reggae Music. www.echomania.wordpress.com. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
  48. ↑ Countryman (1982). www.filmweb.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  49. ↑ Time Will Tell (1992). www.filmweb.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  50. ↑ Reggae: The Story of Jamaican Music (2002). www.filmweb.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  51. ↑ One Love (2003). www.filmweb.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  52. ↑ Made In Jamaica (2006). www.filmweb.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).
  53. ↑ Marley (2012). www.filmweb.pl. [dostęp 2012-05-10]. (pol.).

Bibliografia

  • Poszukiwanie korzeni. W: Sławomir Gołaszewski: Reggae - Rastafari. Bydgoszcz: Pomorze, 1990. ISBN 83-7003-731-3.
  • Riddim Track. Źródła reggae i początki rasta. W: Timothy White: Catch A Fire. Bob Marley - życie. Wyd. II uzup. Warszawa: Axis Mundi, 2011. ISBN 978-83-61432-11-1.

Linki zewnętrzne

Reggae
Podgatunki
Pojęcia
Powiązane artykuły
Kategorie

Muzyka jamajska

Szablon:Link FA

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Reggae&oldid=31150411”