Zeledonka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Taksonomia: drobne redakcyjne |
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne |
||
| Linia 34: | Linia 34: | ||
== Taksonomia == |
== Taksonomia == |
||
Gatunek i rodzaj po raz pierwszy naukowo opisał w 1889 roku amerykański ornitolog [[Robert Ridgway]]{{odn|Ridgway|1888|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7608832 538]}}{{odn|Ridgway|1888|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7608831 537]}}. Opis ukazał się w czasopiśmie ''Proceedings of the United States National Museum''. Jako [[miejsce typowe]] odłowu [[holotyp]]u Ridgway wskazał [[Poás|Laguna del Volcan de Póas]] w Kostaryce{{odn|Ridgway|1888|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7608832 538]}}. Holotypem była dorosła [[samica]] (USNM 116591){{odn|Ridgway|1888|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7608832 538]}}. |
Gatunek i rodzaj po raz pierwszy naukowo opisał w 1889 roku amerykański ornitolog [[Robert Ridgway]]{{odn|Ridgway|1888|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7608832 538]}}{{odn|Ridgway|1888|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7608831 537]}}. Opis ukazał się w czasopiśmie ''Proceedings of the United States National Museum''. Jako [[miejsce typowe]] odłowu [[holotyp]]u Ridgway wskazał [[Poás|Laguna del Volcan de Póas]] w Kostaryce{{odn|Ridgway|1888|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7608832 538]}}. Holotypem była dorosła [[samica]] (USNM 116591){{odn|Ridgway|1888|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7608832 538]}}. |
||
Zeledonka tradycyjnie była umieszczane w obrębie rodziny [[Lasówki (ptaki)|lasówek]] (Parulidae), jednak badania oparte na danych molekularnych pokazały że ''Z. coronata'' nie jest bliżej spokrewniona z Parulidae{{r|Lovette&inni}}. Inne badania wykazały, że ''Z. coronata'' wydaje się być najbliżej spokrewniona z [[Platynki (ptaki)|Teretistridae]], wspólnie tworząc [[grupa siostrzana|grupę siostrzaną]] z Parulidae i [[Kacykowate|Icteridae]]{{r|Barker&inni}} lub są taksonem siostrzanym dla Icteriidae, tworzać grupę siostrzaną z Parulidae, Icteridae i Teritistridae{{r|Barker&inni2015}}. Badanie przeprowadzone w 2019 roku oparte na próbkach tysięcy markerów genetycznych ujawniły że Zeledoniidae wydawają się być taksonem siostrzanym dla karaibskich endemicznych rodzin, w tym [[hispaniolczyki|Phaenicophilidae]], [[trelnik|Nesospingidae]] i [[antyle (ptaki)|Spindalidae]]{{r|Oliveros&inni}}. Mimo niejasnej pozycji systematycznyj Zeledoniidae wydają się reprezentować starą linię która oddzieliła się wcześniej od pozostałych pierwotnych śpiewających w [[Ameryka|Ameryce]]{{r|Winkler&inni}}. |
|||
=== Etymologia === |
=== Etymologia === |
||
* ''Zeledonia'': [[José Castulo Zeledón]] (1846–1923), kostarykański przedsiębiorca, przyrodnik, kolekcjoner{{r|Jobling}}. |
* ''Zeledonia'': [[José Castulo Zeledón]] (1846–1923), kostarykański przedsiębiorca, przyrodnik, kolekcjoner{{r|Jobling}}. |
||
* ''coronata'': {{łac.|coronatus}} „koronowany”, od ''coronare'' „ukoronować”, od ''corona'' „korona”{{r|Jobling}}. |
* ''coronata'': {{łac.|coronatus}} „koronowany”, od ''coronare'' „ukoronować”, od ''corona'' „korona”{{r|Jobling}}. |
||
* ''insperata'': łąc. ''insperatus'' „niespodziewany, nieoczekiwany, nieprzewidziany”, od ''in-'' „nie”; ''speratus'' „spodziewany”, od ''sperare'' „spodziewać się”{{r|Jobling}}. |
|||
== Morfologia == |
== Morfologia == |
||
| Linia 60: | Linia 63: | ||
| 26,1–30,9 mm |
| 26,1–30,9 mm |
||
|} |
|} |
||
Mały ptak z krótkimi, okrągłymi skrzydłami, krótkim ogonem, długim skokiem i zredukowanym [[grzebień mostka|grzebieniem mostka]]. Spód ciała i twarz są koloru szarego, natomiast górne części ciała, włącznie z grzbietem i karkiem, są matowo oliwkowo-brązowe; ciemię koloru pomarańczowego z czarną obwódką na bokach; pokrywy podogonowe są oliwkowo-szare. Dziób koloru czarnego jest krótki i cienki; [[tęczówka]] jest ciemnobrązowa; skok i palce są brązowawe, brązowawo czarne lub ciemnobrązowe. Skrzydło ma dziesięć lotek I rzędu i dziewięc II rzędu. Brak [[dymorfizm płciowy|dymorfizmu płcioweg]]{{r|Dupont&inni}}. Upierzenie u osobników młodocianych jest podobne jak u dorosłych, ale brak im pomarańczowego koloru na ciemieniu, natomiast górne części ciała są bardziej brązowawe, z okopconymi krawędziami piór{{r|Dupont&inni}}. |
|||
== Status == |
== Status == |
||
| Linia 70: | Linia 75: | ||
# <ref name="Mielczarek&Kuziemko">Systematyka i nazwy polskie za: {{cytuj stronę|autor = P. Mielczarek & M. Kuziemko |url = http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/passerines5.html#Zeledoniidae|tytuł = Rodzina: Zeledoniidae Ridgway, 1907 - zeledonki - Wren-thrush (wersja: 2019-05-02)|opublikowany = Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego |praca = Kompletna lista ptaków świata|data dostępu = 2020-11-27}}</ref> |
# <ref name="Mielczarek&Kuziemko">Systematyka i nazwy polskie za: {{cytuj stronę|autor = P. Mielczarek & M. Kuziemko |url = http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/passerines5.html#Zeledoniidae|tytuł = Rodzina: Zeledoniidae Ridgway, 1907 - zeledonki - Wren-thrush (wersja: 2019-05-02)|opublikowany = Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego |praca = Kompletna lista ptaków świata|data dostępu = 2020-11-27}}</ref> |
||
# <ref name="Jobling">Etymologia za: {{cytuj książkę| autor = J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.)| tytuł = Handbook of the Birds of the World Alive |url = |rok = 2020|autor r = J.A. Jobling | rozdział = Key to Scientific Names in Ornithology| adres rozdziału = | wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|język = en }}</ref> |
# <ref name="Jobling">Etymologia za: {{cytuj książkę| autor = J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.)| tytuł = Handbook of the Birds of the World Alive |url = |rok = 2020|autor r = J.A. Jobling | rozdział = Key to Scientific Names in Ornithology| adres rozdziału = | wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|język = en }}</ref> |
||
# <ref name="Lovette&inni">{{cytuj pismo |autor = I.J. Lovette, J.L. Pérez-Emán, J.P. Sullivan, R.C. Banks, I. Fiorentino, S. Córdoba-Córdoba, M. Echeverry-Galvis, F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & E. Bermingham|tytuł = A comprehensive multilocus phylogeny for the wood-warblers and a revised classification of the Parulidae (Aves)|url = http://web.archive.org/web/20160304063734/http://www.bio.sdsu.edu/pub/burns/Lovetteetal2010.pdf|czasopismo = Molecular Phylogenetics and Evolution| wolumin = 57|wydanie = 2|strony = 753-770|rok = 2010|doi = 10.1016/j.ympev.2010.07.018|język = en}}</ref> |
|||
# <ref name="Barker&inni">{{cytuj pismo |autor = F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette|tytuł = Going to Extremes: Contrasting Rates of Diversification in a Recent Radiation of New World Passerine Birds|url = |czasopismo = Systematic Biology| wolumin = 62|wydanie = 2|strony = 298–320|rok = 2013|doi = 10.1093/sysbio/sys094|język = en}}</ref> |
|||
# <ref name="Barker&inni2015">{{cytuj pismo |autor = F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette|tytuł = New insights into New World biogeography: An integrated view from the phylogeny of blackbirds, cardinals, sparrows, tanagers, warblers, and allies|url = |czasopismo = [[The Auk]]| wolumin = 132|wydanie = 2|strony = 333-348|rok = 2015|doi = 10.1642/AUK-14-110.1|język = en}}</ref> |
|||
# <ref name="Oliveros&inni">{{cytuj pismo |autor = C.H. Oliveros, D.J. Field, D.T. Ksepka, F.K. Barker, A. Aleixo, M.J. Andersen, P. Alström, B.W. Benz, E.L. Braun, M.J. Braun, G.A. Bravo, R.T. Brumfield, R.T. Chesser, S. Claramunt, J. Cracraft, A.M. Cuervo, E.P. Derryberry, T.C. Glenn, M.G. Harvey, P.A. Hosner, L. Joseph, R.T. Kimball, A.L. Mack, C.M. Miskelly, A.T. Peterson, M.B. Robbins, F.H. Sheldon, L.F. Silveira, B.T. Smith, N.D. White, R.G. Moyle & Br.C. Faircloth|tytuł = Earth history and the passerine superradiation|url = |czasopismo = Proceedings of the National Academy of Sciences| wolumin = 116|numer = 16|strony = 7916–7925|rok = 2019|doi = 10.1073/pnas.1813206116|język = en}}</ref> |
|||
# <ref name="Winkler&inni">{{cytuj książkę| autor = S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.)| tytuł = Birds of the World |url = https://birdsoftheworld.org/bow/home|rok = 2020|autor r = D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette| rozdział = Wrenthrush (Zeledoniidae), version 1.0 | wydawca = Cornell Lab of Ornithology|miejsce = Ithaca, NY|język = en | doi = 10.2173/bow.zeledo1.01.1|data dostępu = 2020-11-28}} {{paywall}}</ref> |
|||
}} |
}} |
||
Wersja z 12:19, 28 lis 2020
| Zeledonia coronata[1] | |||
| Ridgway, 1889[2] | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
Zeledoniidae | ||
| Rodzaj |
Zeledonia | ||
| Gatunek |
zeledonka | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Zeledonka[7] (Zeledonia coronata) – gatunek ptaka będący jedynym przedstawicielem rodziny zeledonek[7] (Zeledoniidae). Ptak ten występuje w Ameryce Centralnej; według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowanie
Zeledonka występuje na wyżynach Ameryki Centralnej od północnej Kostaryki (na północ od co najmniej wulkanu Miravalles w Cordillera de Guanacaste) do zachodniej Panamy (Chiriquí i Veraguas)[8].
Taksonomia
Gatunek i rodzaj po raz pierwszy naukowo opisał w 1889 roku amerykański ornitolog Robert Ridgway[2][4]. Opis ukazał się w czasopiśmie Proceedings of the United States National Museum. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Ridgway wskazał Laguna del Volcan de Póas w Kostaryce[2]. Holotypem była dorosła samica (USNM 116591)[2].
Zeledonka tradycyjnie była umieszczane w obrębie rodziny lasówek (Parulidae), jednak badania oparte na danych molekularnych pokazały że Z. coronata nie jest bliżej spokrewniona z Parulidae[9]. Inne badania wykazały, że Z. coronata wydaje się być najbliżej spokrewniona z Teretistridae, wspólnie tworząc grupę siostrzaną z Parulidae i Icteridae[10] lub są taksonem siostrzanym dla Icteriidae, tworzać grupę siostrzaną z Parulidae, Icteridae i Teritistridae[11]. Badanie przeprowadzone w 2019 roku oparte na próbkach tysięcy markerów genetycznych ujawniły że Zeledoniidae wydawają się być taksonem siostrzanym dla karaibskich endemicznych rodzin, w tym Phaenicophilidae, Nesospingidae i Spindalidae[12]. Mimo niejasnej pozycji systematycznyj Zeledoniidae wydają się reprezentować starą linię która oddzieliła się wcześniej od pozostałych pierwotnych śpiewających w Ameryce[13].
Etymologia
- Zeledonia: José Castulo Zeledón (1846–1923), kostarykański przedsiębiorca, przyrodnik, kolekcjoner[14].
- coronata: łac. coronatus „koronowany”, od coronare „ukoronować”, od corona „korona”[14].
- insperata: łąc. insperatus „niespodziewany, nieoczekiwany, nieprzewidziany”, od in- „nie”; speratus „spodziewany”, od sperare „spodziewać się”[14].
Morfologia
Długość ciała 10–11,5 cm; masa ciała około 21 g; pozostałe wymiary przedstawia tabela[8].
| Długość skrzydła | Długość ogona | Długość dzioba | Długość skoku | |
|---|---|---|---|---|
| Samica | 61–68 mm | 33,3–38,8 mm | 11–13,9 mm | 26,2–29,5 mm |
| Samiec | 61,5–69,5 mm | 36,3–42,3 mm | 11,7–13,5 mm | 26,1–30,9 mm |
Mały ptak z krótkimi, okrągłymi skrzydłami, krótkim ogonem, długim skokiem i zredukowanym grzebieniem mostka. Spód ciała i twarz są koloru szarego, natomiast górne części ciała, włącznie z grzbietem i karkiem, są matowo oliwkowo-brązowe; ciemię koloru pomarańczowego z czarną obwódką na bokach; pokrywy podogonowe są oliwkowo-szare. Dziób koloru czarnego jest krótki i cienki; tęczówka jest ciemnobrązowa; skok i palce są brązowawe, brązowawo czarne lub ciemnobrązowe. Skrzydło ma dziesięć lotek I rzędu i dziewięc II rzędu. Brak dymorfizmu płcioweg[8]. Upierzenie u osobników młodocianych jest podobne jak u dorosłych, ale brak im pomarańczowego koloru na ciemieniu, natomiast górne części ciała są bardziej brązowawe, z okopconymi krawędziami piór[8].
Status
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje zeledonkę za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny[6].
Przypisy
- ↑ Zeledonia coronata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Ridgway 1888 ↓, s. 538.
- ↑ Ridgway 1907 ↓, s. 885.
- ↑ a b Ridgway 1888 ↓, s. 537.
- ↑ Ridgway 1907 ↓, s. 72.
- ↑ a b Zeledonia coronata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Zeledoniidae Ridgway, 1907 - zeledonki - Wren-thrush (wersja: 2019-05-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-27].
- ↑ a b c d G. Dupont, J. Curson & A.J. Spencer: Wrenthrush (Zeledonia coronata), version 2.0. W: T.S. Schulenberg, S.M. Billerman & B.K. Keeney (red. red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.wrenth1.02. [dostęp 2020-11-27]. (ang.).
- ↑ I.J. Lovette, J.L. Pérez-Emán, J.P. Sullivan, R.C. Banks, I. Fiorentino, S. Córdoba-Córdoba, M. Echeverry-Galvis, F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & E. Bermingham. A comprehensive multilocus phylogeny for the wood-warblers and a revised classification of the Parulidae (Aves). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 57 (2), s. 753-770, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.07.018. (ang.).
- ↑ F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette. Going to Extremes: Contrasting Rates of Diversification in a Recent Radiation of New World Passerine Birds. „Systematic Biology”. 62 (2), s. 298–320, 2013. DOI: 10.1093/sysbio/sys094. (ang.).
- ↑ F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette. New insights into New World biogeography: An integrated view from the phylogeny of blackbirds, cardinals, sparrows, tanagers, warblers, and allies. „The Auk”. 132 (2), s. 333-348, 2015. DOI: 10.1642/AUK-14-110.1. (ang.).
- ↑ C.H. Oliveros, D.J. Field, D.T. Ksepka, F.K. Barker, A. Aleixo, M.J. Andersen, P. Alström, B.W. Benz, E.L. Braun, M.J. Braun, G.A. Bravo, R.T. Brumfield, R.T. Chesser, S. Claramunt, J. Cracraft, A.M. Cuervo, E.P. Derryberry, T.C. Glenn, M.G. Harvey, P.A. Hosner, L. Joseph, R.T. Kimball, A.L. Mack, C.M. Miskelly, A.T. Peterson, M.B. Robbins, F.H. Sheldon, L.F. Silveira, B.T. Smith, N.D. White, R.G. Moyle & Br.C. Faircloth. Earth history and the passerine superradiation. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 116 (16), s. 7916–7925, 2019. DOI: 10.1073/pnas.1813206116. (ang.).
- ↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Wrenthrush (Zeledoniidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.zeledo1.01.1. [dostęp 2020-11-28]. (ang.).
- ↑ a b c Etymologia za: J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2020. (ang.).
Bibliografia
- R. Ridgway. Notes on Costa Rican birds, with descriptions of seven new species and subspecies and one new genus. „Proceedings of the United States National Museum”. 11, s. 537–546, 1888. (ang.).
- R. Ridgway. The birds of North and Middle America: a descriptive catalogue of the higher groups, genera, species, and subspecies of birds known to occur in North America, from the arctic lands to the isthmus of Panama, the West Indies and other islands of the Caribbean Sea, and the Galapagos Archipelago. „Bulletin of the United States National Museum”. 50 (4), s. 1–973, 1907. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).