Łuczniczka (pomnik w Bydgoszczy)
53°07′50″N 18°00′44″E/53,130556 18,012222 W parku Jana Kochanowskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ obiektu | |
| Projektant | |
| Całkowita wysokość |
2,1 m |
| Data odsłonięcia | |
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
| 53°07′50″N 18°00′44″E/53,130556 18,012222
| |
Łuczniczka – rzeźba w Bydgoszczy, w parku Jana Kochanowskiego, naprzeciw Teatru Polskiego.
Jest jedną z najstarszych zachowanych rzeźb w mieście, uznawaną także za jedną z najcenniejszych i najpiękniejszych. Postać „Łuczniczki” należy do najbardziej wyrazistych symboli Bydgoszczy. Cztery kopie posągu znajdują się w różnych miastach Niemiec.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Posąg autorstwa berlińskiego artysty prof. Ferdinanda Lepcke jest wykonany z brązu i przedstawia młodą, nagą kobietę, napinającą łuk.
Sylwetka posiada klasyczne proporcje i atletyczną budowę ciała. Jedynym okryciem postaci są sandały typu rzymskiego, do których nawiązuje również inna bydgoska rzeźba „Przechodzącego przez rzekę”. Posąg stoi na cokole z różowego granitu. Wymiary rzeźby wynoszą: wysokość 210 cm, szerokość 128 cm i głębokość 35 cm. Natomiast figura „Łuczniczki” ma wysokość 175 cm, obwód w biuście 105 cm, w talii 77 cm i bioder 105 cm[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Rzeźba powstała prawdopodobnie w 1908 r.[1] i była jednym z ostatnich dzieł Ferdinanda Lepcke[2]. Była eksponowana na wystawach w Monachium i Berlinie, budząc duże zainteresowanie fachowców i zwiedzających oraz uzyskując pozytywne recenzje w prasie. Fotografie pracy zamieszczono również na łamach kilku czasopism fachowych poświęconych sztuce[3]. Pomniejszona wersja „Łuczniczki” była eksponowana w maju 1910 r. w Bydgoszczy na wystawie Niemieckiego Towarzystwa Sztuki i Wiedzy. Podczas wystawy wśród miejscowej finansjery zrodziła się myśl nabycia kopii rzeźby. Wtedy bydgoski bankier żydowskiego pochodzenia, filantrop Lewin Louis Aronsohn[4], postanowił osobiście sfinansować sprowadzenie do Bydgoszczy oryginału. Koszt pokryty przez Aronsohna opiewał na 7,5 tys. marek. Burmistrz miasta Hugo Wolff udał się do Berlina, nawiązał kontakt z bratem nieżyjącego już Lepckego i zakupił oryginał dzieła (artysta wykonał kilka kopii posągu)[3].
Dzieło artysty pojawiło się w Bydgoszczy 26 sierpnia 1910 r., a uroczystego odsłonięcia pomnika na cokole dokonano 18 października 1910 roku. Figurę ustawiono na Placu Teatralnym obok Teatru Miejskiego, kilka metrów od ulicy, pośrodku kwadratowego, kwiecistego klombu. Łuczniczka celowała w boczną ścianę teatru, równolegle do ul. Mostowej.
Do dzisiaj nie wiadomo, kto był modelem do wykonania figury Łuczniczki. Według anegdot rozpowszechnionych w prasie i literaturze mogła ona przedstawiać[1]:
- przyjaciółkę fundatora, statystkę bydgoskiego teatru;
- córkę Aronsohna Julię;
- berlińską modelkę Ferdinanda Lepckego.
Na początku XX wieku i w okresie międzywojennym eksponowane w centrum miasta nagie kształty „Łuczniczki” budziły wiele emocji. Podczas świąt religijnych figurę zasłaniano parawanem lub ubierano, aby nie raziła uczuć religijnych uczestników procesji. Przeciwniczką rzeźby była mieszkająca w Bydgoszczy w latach 20. aktorka filmowa Pola Negri (Apolonia Chałupiec). W latach 20. XX w. rajcy miejscy podjęli nawet uchwałę o skasowaniu pomnika. Dopiero kiedy prezydent Poznania Cyryl Ratajski zaproponował odkupienie pomnika, przyszło otrzeźwienie i „Łuczniczka” ocalała. Przesunięto ją jednak (w I. połowie lat 20.) w głąb Placu Teatralnego, bliżej rzeki, a dalej od ulicy.
Jesienią 1939 r. okupacyjne władze niemieckie przesunęły ją w poprzednie miejsce blisko ulicy i w takiej lokalizacji figura przetrwała do 1945 r. Podczas walk w styczniu 1945 r. figura została lekko uszkodzona postrzałami na plecach, z tyłu rąk i nóg. Przetrwała natomiast bez szwanku pożar i burzenie Teatru Miejskiego. W maju 1948 r. została poddana konserwacji przez rzeźbiarza Piotra Trieblera.
W 1955 r. rzeźbę przeniesiono na skwer obok muzeum przy ul. Gdańskiej, a w 1960 r. do parku Jana Kochanowskiego, na skwer przed Teatrem Polskim. Przeprowadzka związana była z planowaną budową pomnika Wdzięczności Bohaterom Armii Czerwonej na Placu Teatralnym, do czego jednak nie doszło. Kolejne konserwacje rzeźba przeszła w latach: 1987 i 1990. Wymieniono wówczas m.in. strzałę i cięciwę oraz oczyszczono figurę ze śladów korozji.
Łuczniczka w miarę upływu czasu zyskiwała sobie coraz większą sympatię bydgoszczan oraz odwiedzających miasto gości.
19 kwietnia 2013 - w 667 rocznicę nadania praw miejskich - przy bydgoskiej operze odsłonięto figurę "Łuczniczka Nova", nawiązującą do pierwotnej figury Łuczniczki, od której jest smuklejsza i wyższa. Stoi na kuli, z której jakby się zsuwa chwilę po wypuszczeniu strzały. Głowę ma lekko odchyloną, oczy przymknięte, wysportowane ciało mocno wygięte do tyłu. Koszt wykonania wyniósł 200 tys. zł. Rzeźba wykonana jest z brązu i pokryta warstwą chromu, waży 200 kilogramów i ma 1,8 metra wysokości (o pięć centymetrów więcej niż oryginalna Łuczniczka), natomiast z cokołem - trzy metry[5].
Kopie Łuczniczki[edytuj | edytuj kod]
Oryginał posągu został zakupiony do Bydgoszczy, jednak autor wykonał kilka kopii figury, które znalazły się w następujących miastach:
- Coburgu, rodzinnym mieście Ferdinanda Lepcke, w północnej Bawarii; figura stoi w parku do dziś.
- Berlinie, została zakupiona na przełomie 1908/1909 r., stała naprzeciw dworca w pobliżu ratusza, w czasie działań wojennych została uszkodzona i w 1947 r. przeznaczona na złom; w 1994 r. powstała inicjatywa społeczna w celu rekonstrukcji rzeźby, a w 1997 r. Bogenspannerin stanęła na Wyspie Muzeów w Kolonnadenhof[6].
- Heringsdorf, na wyspie Uznam; jest ozdobą parku przed hotelem „Diana” i istnieje do dnia dzisiejszego; figura ta należała do rodziny Ferdinanda Lepcke.
- Wilhelmshaven, ustawiona 18 czerwca 1982 r. staraniem Niemców pochodzących z Bydgoszczy, zorganizowanych w Bidegast Vereinigung; jest to kopia wykonana na podstawie figury w Coburgu.
Wartość artystyczna[edytuj | edytuj kod]
Łuczniczka powszechnie uznawana jest za dzieło o dużej urodzie artystycznej, o czym pisali już krytycy w okresie międzywojennym. Wojciech Rzeźniacki pisał[7]:„Jako motyw posągu dekoracyjnego pod gołym niebem jest „Łuczniczka” dziełem wprost niezrównanym. Moment skupienia uwagi widza na iluzoryczny cel strzały – rozgrzesza artystę, że się nie zawahał przedstawić swą nowoczesną Artemidę w całym jej nagim pięknie. Napięcie mięśni nie jest jednak tego rodzaju, by zredukowało urok jej kształtów niewieścich. Przeciwnie, postawa w jakiej „Łuczniczka” napina łuk pozwoliła artyście rozwinąć całą szlachetna harmonię i symetrię posągu”.
Z figurą Łuczniczki związane są liczne dzieła literackie miejscowych pisarzy, a także plastyków i fotografów.
Symbol Bydgoszczy[edytuj | edytuj kod]
Rzeźba jest jednym z najważniejszych symboli Bydgoszczy[8]. Wizerunki „Łuczniczki” widnieją na znaczkach, plakietkach i wydawnictwach poświęconych Bydgoszczy. O statuetkę „Łuczniczki” ubiegają się uczestnicy miejskich konkursów, imprez i festiwali. W 2002 r. imieniem „Łuczniczki” nazwano nowo wybudowaną halę widowiskowo-sportową. Do rzeźby nawiązuje również nazwa drużyny futbolu amerykańskiego Bydgoszcz Archers (Łucznicy). W latach 60. XX wieku "Łuczniczka" była też nazwą bydgoskiej gry liczbowej.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Pomniki i rzeźby w Bydgoszczy
- Fontanna Potop
- Ferdinand Lepcke
- Plac Teatralny w Bydgoszczy
- Śródmieście (Bydgoszcz)
- Hala Łuczniczka
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Piotr Winter, Jerzy Derenda, Bydgoska Łuczniczka i jej kopie, Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, 1996, ISBN 83-903231-4-1, OCLC 750654560.
- ↑ Artysta zmarł 13 marca 1909 r. w Berlinie na zapalenie płuc w wieku 43 lat.
- ↑ a b Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom VI. Bydgoszcz 2000. ISBN 83-85327-58-4, s. 61-62.
- ↑ W 1918 r. został Honorowym Obywatelem Bydgoszczy.
- ↑ Małgorzata Czajkowska, Anna Tarnowska Szczuplejsza, wyższa i seksowniejsza Łuczniczka odsłonięta
- ↑ Frevel gegen die Götter (niem.)
- ↑ Rzeźniacki Wojciech: Przechadzki po Bydgoszczy. Bydgoszcz 1938.
- ↑ Derenda Jerzy red.: Bydgoszcz w blasku symboli. Tom II z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-916178-0-9, 978-83-916178-2-3, 978-83-916178-7-8, s. 449.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Derenda Jerzy red.: Bydgoszcz w blasku symboli. Tom II z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-916178-0-9, 978-83-916178-2-3, 978-83-916178-7-8
- Piotr Winter, Jerzy Derenda, Bydgoska Łuczniczka i jej kopie, Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, 1996, ISBN 83-903231-4-1, OCLC 750654560.