Fiala (skała)
 pomnik przyrody ustanowiony 1970[1]
| |
 Widok ze Wzgórza 502 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Lokalizacja | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
 50°12′10,3″N 19°45′51,3″E/50,202861 19,764250
| |
Fiala – duży ostaniec wchodzący w skład grupy skał zwanych Ostańcami Jerzmanowickimi w miejscowości Jerzmanowice. Znajduje się w górnej części Doliny Będkowskiej, na jej orograficznie lewych zboczach, w odległości ok. 700 m na południowy zachód od drogi krajowej nr 94[2][3]. W niektórych źródłach opisywany jest jako Łysa[1].
W odległości około 500 m na południowy wschód od Fiali znajduje się równie wielki ostaniec Grodzisko, czyli Wzgórze 502[2]. Obydwa należą do największych ostańców w Dolinkach Podkrakowskich. Zbudowane są z wapieni i należą do ważniejszych obiektów we wspinaczce skalnej. Znajdują się na terenie prywatnym i wspinaczka jest dozwolona przy zachowaniu określonych zasad[4].
Fiala ma wydłużony kształt o orientacji południkowej. Od zachodniej strony posiada stromy, ale porośnięty trawnikami i zadrzewiony stok[2], od strony wschodniej i południowej natomiast jest to potężny mur skalny o wysokości do 25 m. Wybitne kominy i zacięcia dzielą go na wiele części. W kierunku od południa na północ są to[4]:
- Czarna Rysa – południowa ściana o wysokości 20 m, przecięta dwoma krótkimi rysami. Jej prawym ograniczeniem jest szeroki i gładki Skrajny Komin. Jest w nim półka.
- Mały Okapik – południowa ściana, od lewej ograniczona Skrajnym Kominem, od prawej wybitnym i wąskim filarem. Za nim jest Głęboki Komin. W ścianie jest depresja, powyżej której znajduje się podłużny okap.
W obydwu ścianach jest 17 dróg wspinaczkowych[4].
- Duży Okap – duża ściana z przewieszeniem w dolnej części oraz okapem w kształcie dzwonu. Powyżej nich znajduje się urzeźbiona płyta. Z prawej strony w ścianie znajdują się pionowe rysy i zacięcia.
- Diretissima – wysoka ściana z licznymi wgłębieniami w postaci dziurek. Środek ściany przecina pionowa rysa z niewielkim okapem i wgłębieniem powyżej niego. W prawej stronie ściany znajduje się niewielka turniczka. Jedna z jej ścian ma soczewkowate przewieszenie.
W Dużym Okapie i Diretissimie są 24 drogi wspinaczkowe[4].
- Pielgrzymka i Malinowy Filar – wysoka i szeroka ściana w środkowej części muru Łysej. Wyróżnia się w niej trzy części. Lewą stanowi gładka płyta podcięta przewieszeniem. Środkowa to wysoki i wąski Malinowy Filar, również z przewieszeniem. Prawa część jest silnie urzeźbiona, ma depresję i okap powyżej niej. 21 dróg wspinaczkowych[4].
- Dziurki i Kupała – silnie urzeźbiona płyta o dwóch skośnych depresjach, od prawej strony ograniczona filarkiem. 9 dróg wspinaczkowych[4].
- Gołębnik – trzy turnie w najwyższej części wschodniego muru; najwyższa jest południowa, najniższa północna. 8 dróg wspinaczkowych[4].
Fiala jest jednym z 41 pomników przyrody gminy Jerzmanowice-Przeginia (w rejestrze ma nr 10/26)[5] i znajduje się na obszarze Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie.
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Pomnik przyrody Łysa Skała, [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [online], Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska [dostęp 2018-09-10].
- ↑ a b c Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2015-04-01].
- ↑ Paweł Haciski, Południowa część Jury Krakowsko-Częstochowskiej: przewodnik wspinaczkowy, Warszawa: RING, 2015, ISBN 978-83-937960-0-7.
- ↑ a b c d e f g Tomasz Ślusarczyk, Ostańce Jerzmanowickie i Dolina Szklarki. Przewodnik wspinaczkowy, Kraków: Wspinanie.pl, 2006, ISBN 978-83-917726-4-5.
- ↑ Rejestr pomników przyrody Gminy Jerzmanowice-Przeginia [online] [dostęp 2016-03-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-04].