Alfabet śląski (ślabikorzowy)
Alfabet ślabikorzowy dla języka śląskiego, ślabikŏrzowy szrajbōnek – zmodyfikowany alfabet łaciński służący do zapisu etnolektu śląskiego[1]. Jest to nowsza propozycja ortografii tego dialektu. Opracowany został przez Jolantę Tambor i współpracowników[2][3], w tym ze stowarzyszeń Pro Loquela Silesiana oraz Danga, z myślą o młodzieży uczącej się etnolektu śląskiego. W alfabecie tym ukazał się elementarz „Gōrnoślōnski ślabikŏrz”[4] i podręcznik „Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli”[5].
Alfabet składa się z 34 liter[5]: A, Ã, B, C, Ć, D, E, F, G, H, I, J, K, L, Ł, M, N, Ń, O, Ŏ, Ō, Ô, Õ, P, R, S, Ś, T, U, W, Y, Z, Ź, Ż.
Niektóre znaki mają charakter pandialektalny, czyli mogą być wymawiane w różny sposób w zależności od dialektu[2].
Litery alfabetu ślabikorzowego niewystępujące w języku polskim:
- Ã – [ã], a nosowe (tylko w niektórych dialektach).
- Ŏ – [ou̯], dyftong odpowiadający polskiemu ą i czeskiemu ou. Oddaje wymowę kontynuanta dawnego a pochylonego na Śląsku zachodnim (ou na większości zachodniego Górnego Śląska, au na południowym zachodzie, eu w okolicach Chrzelic koło Prudnika[6]).
- Ō – [o~u], dźwięk pośredni między u a o.
- Ô – [u̯o], dyftong odpowiadający słowackiemu ô. Samogłoska ta jest realizowana charakterystycznie dla danego dialektu.
Robert Hellfeier, regionalista i znawca języka śląskiego z północnej części historycznego powiatu prudnickiego, sugeruje, aby dla odróżnienia śląskiego z okolic Chrzelic wprowadzić do alfabetu nową literę – dyftong Ẽ. Jego zdaniem tylko w taki sposób da się jednoznacznie uchwycić w tekstach pisanych dwugłoskę eu, która jest charakterystyczna dla tej części Śląska[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Henryk Jaroszewicz, Współczesne kształtowanie się śląskiego języka literackiego (warstwa ortograficzno-gramatyczna) [online], wachtyrz.eu [dostęp 2021-01-21].
- ↑ a b Biuletyn z posiedzenia Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych (nr 61), Kancelaria Sejmu – Biuro Komisji Sejmowych, 10 czerwca 2010, s. 18–19 [dostęp 2021-01-21].
- ↑ Gōrnoślōnski ślabikǒrz / napisany przez zespół aut. [ Rafał Adamus i in.]; oparty na zasadach ortograficznych opracowanych pod kierownictwem Jolanty Tambor; il. Małgorzata Poraj, Weronika Klama [online], NUKAT [dostęp 2021-01-21].
- ↑ Rafał Adamus i inni red., Gōrnoślōnski ślabikǒrz, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, 2010, ISBN 978-83-62349-00-5, OCLC 751060646 (śl.).
- ↑ a b Mirosław Syniawa, Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli abo lekcyje ślōnskij gŏdki, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, 2010, ISBN 978-83-62349-01-2, OCLC 750514461 (śl.).
- ↑ Robert Hellfeier, Chrzelicka mowa? Co to za mowa?, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 34 (1441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 22 sierpnia 2018, s. 11, 13, ISSN 1231-904X.
- ↑ Robert Hellfeier, Chrzelicka dwugłoska „eł”, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 39 (1702), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 27 września 2023, s. 24, ISSN 1231-904X.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Beata Tokarzewska, Mowa śląska językiem regionalnym [online], jasnet.pl, 12 marca 2012 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-13].