Świetlik gajowy

Świetlik gajowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	zarazowate
Rodzaj	świetlik
Gatunek	świetlik gajowy
	Nazwa systematyczna
	Euphrasia nemorosa (Pers.) Wallr.; Annus Bot.: 82 (1815)
Synonimy
	Euphrasia officinalis subsp. nemorosa (Pers.) Čelak.; Euphrasia officinalis var. nemorosa Pers.; Euphrasia officinalis var. parviflora Wallr.;
	Euphrasia officinalis subsp. nemorosa (Pers.) Čelak.; Euphrasia officinalis var. nemorosa Pers.; Euphrasia officinalis var. parviflora Wallr.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Świetlik gajowy, świetlik zwarty (Euphrasia nemorosa (Pers.) Wallr.) – gatunek rośliny należący do rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). Roślina pasożytnicza, zaliczana do półpasożytów, zdolna do przeprowadzania fotosyntezy. Jako gatunek rodzimy występuje w Europie, z wyjątkiem południowej części kontynentu, ponadto został zawleczony do północnej części Ameryki Północnej (Kanady i północnych stanów Stanów Zjednoczonych^[3]. W Polsce rośnie w rozproszeniu na terenie całego kraju^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Do 40 cm wysokości, gałęzista, z krótkimi, licznymi międzywęźlami.
Liście: Jajowate lub jajowatolancetowate, ząbkowane, nagie.
Kwiaty: Białawe, długości 4-6 mm. Warga górna niebiesko znaczona. Warga dolna z żółtą plamą i ciemnymi prążkami. Szyjka słupka odgięta w dół^[5].
Owoce: Torebki pokryte delikatnymi, prostymi szczecinkami.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna. Rośnie na łąkach i wrzosowiskach. Kwitnie od sierpnia do października. Gatunek charakterystyczny niżowych muraw bliźniczkowych ze związku Violion caninae^[6].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

W ramach gatunku wyróżnia się dwa podgatunki^[3]:

Euphrasia nemorosa subsp. nemorosa – podgatunek nominatywny, występujący w całym zasięgu gatunku;
Euphrasia nemorosa subsp. coerulea (Tausch) Hartl – wyodrębniany też w randze osobnego gatunku jako świetlik błękitny E. coerulea Hoppe & Fürnr.^[7], występujący w krajach karpackich (Rumunia, Ukraina, Słowacja, Czechy i Polska).

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[8], w grupie gatunków rzadkich (kategoria zagrożenia R).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Euphrasia nemorosa (Pers.) Wallr., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-05] .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 79-80, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[powo-3] Euphrasia nemorosa (Pers.) Wallr., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-05] .

[4] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[5] Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.

[6] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 79-80, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]