Liczi chińskie

Liczi chińskie
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	mydleńcowate
Rodzaj	liczi
Gatunek	liczi chińskie
	Nazwa systematyczna
	Litchi chinensis Sonn.; Voy. Indes orient. 3:255. 1782
Synonimy
	Nephelium litchi (Desf.) Cambess.;
	Nephelium litchi (Desf.) Cambess.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Liczi chińskie (chiń. 荔枝 lìzhī; ang. lychee, leetchee), zwane także śliwką chińską, liczi lub bliźniarką smaczną (Litchi chinensis Sonn.) – gatunek drzew tropikalnych z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae), jedyny przedstawiciel rodzaju liczi (Litchi). Pochodzi z rejonu Kambodży, Wietnamu i Filipin, ale jest uprawiany w wielu krajach o ciepłym klimacie^[3]. Pierwszym Europejczykiem, który opisał liczi, był polski jezuita Michał Boym (w swojej Florze sinensis)^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Liczi chińskie zostało opisane naukowo w 1782 roku przez francuskiego przyrodnika Pierre'a Sonnerata (1748–1814) w książce „Voyage aux Indes orientales et à la Chine, fait par ordre du Roi, depuis 1774 jusqu'en 1781”^[3]^[5]^[6].

Pozycja systematyczna według APweb (2001...)

Jest to takson monotypowy należący do podrodziny Sapindoideae, rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae Juss.), rzędu mydleńcowców (Sapindales) Dumort., kladu różowych (rosids)^[2].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Długowieczne, zimozielone drzewo średniej wielkości (do 9 m wysokości)^[7].
Liście: Pierzaste, złożone z 2-4 par lancetowatych i całobrzegich listków.
Kwiaty: Drobne, żółtozielonkawe, w szczytowych, dużych wiechach. Mają 4-5 ząbkowy okwiat, 1 słupek i 6-8 pręcików.
Owoce: Podłużne, kuliste lub lekko stożkowate owoce są zebrane w grona po 2–20^[8]. Z wyglądu przypominają owoce maliny lub truskawki. Brązowo-czerwona skórka jest cienka, stwardniała i łamliwa, pokryta stożkowatymi wyrostkami. Pod skórką znajduje się kremowa, jadalna osnówka, otaczająca jedno podłużne nasiono^[9]^[8]. U odmian uprawnych nasiono bywa słabo wykształcone^[8].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina uprawna: roślina uprawiana w południowych Chinach od ponad 2000 lat. Obecnie uprawiana jest także w Azji Południowowschodniej, Indiach, południowej Japonii, wschodniej Australii a także w USA (Floryda i Hawaje), południowej Afryce i Oceanii. Owoce wymagają szybkiego transportu, gdyż dojrzewają tylko na drzewach, a zbierane są w pełni dojrzałości. Są nietrwałe, przechowywane w temperaturze pokojowej zaczynają psuć się już po 2-3 dniach. Tylko niektóre odmiany można przechowywać w chłodniach do 10 tygodni.
Sztuka kulinarna: owoce liczi są wykorzystywane w kuchni. Z owoców, po usunięciu skórki i nasiona, robi się kompoty i syrop. Można je też zamrażać. Ususzone w całości są nazywane „orzeszkami liczi”. Jadane są także na surowo. Można je dodawać do sałatek owocowych, podawać z likierem, śmietaną lub lodami. W Chinach są suszone na podobieństwo rodzynek.
- Wartość odżywcza w 100 g owoców:
  - 71 kcal
  - 0,9 mg białka
  - 16 g węglowodanów (tyle samo glukozy i fruktozy)
  - 50 mg witaminy C
  - sole mineralne
  - kwas jabłkowy

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
↑ Flora Chin. W: Edward Kajdański: Michał Boym: ambasador Państwa Środka. Warszawa: Książka i Wiedza, 1999, s. 183. ISBN 978-83-05-13096-7. (pol.).
↑ Sonn.. [w:] The International Plant Names Index [on-line]. [dostęp 2014-01-21].
↑ Sonnerat, Pierre. [w:] Taxonomic literature : a selective guide to botanical publications and collections with dates, commentaries and types (TL2), Biodiversity Heritage Library [on-line]. [dostęp 2014-01-21].
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].

[kaj-4] Flora Chin. W: Edward Kajdański: Michał Boym: ambasador Państwa Środka. Warszawa: Książka i Wiedza, 1999, s. 183. ISBN 978-83-05-13096-7. (pol.).

[ipni-5] Sonn.. [w:] The International Plant Names Index [on-line]. [dostęp 2014-01-21].

[bhl-6] Sonnerat, Pierre. [w:] Taxonomic literature : a selective guide to botanical publications and collections with dates, commentaries and types (TL2), Biodiversity Heritage Library [on-line]. [dostęp 2014-01-21].

[burnie-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[slownik-8] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.

[podbielkowski-9] Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]