Żębocin

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Żębocin
wieś
Ilustracja
Panorama wsi z widokiem na kościół
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

proszowicki

Gmina

Proszowice

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-100[2]

Tablice rejestracyjne

KPR

SIMC

0332400

Położenie na mapie gminy Proszowice
Mapa konturowa gminy Proszowice, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Żębocin”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Żębocin”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Żębocin”
Położenie na mapie powiatu proszowickiego
Mapa konturowa powiatu proszowickiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Żębocin”
Ziemia50°10′17″N 20°19′13″E/50,171389 20,320278[1]

Żębocinwieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Proszowice.

W 1595 roku wieś położona w powiecie proszowskim województwa krakowskiego była własnością wojewody kijowskiego Konstantego Wasyla Ostrogskiego[3]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Żębocin na tle powiatów: proszowickiego i krakowskiego

Wieś administracyjnie położona jest w województwie małopolskim na północny wschód od Krakowa, w powiecie proszowickim, gmina Proszowice. Pod względem historycznym i kulturowym Żębocin leżą w Małopolsce, w ziemi krakowskiej.

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Żębocin[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0332417 Wygwizdów część wsi
0332423 Wysiółek część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

  • 1050 – według tradycji powstał kościół. Plebanem został Stanisław Szczepanowski, późniejszy biskup krakowski. Miał on sadzić lipy wokoło kościoła.
  • Pocz. XII wieku – legenda o błogosławionej Małgorzacie, żonie dziedzica Żębocina, Mikołaja. Miała ona mieszkać w wieży kościelnej, odcięta od świata, aby nie narażać czci niewieściej w czasie wojennej wyprawy męża na Ruś. Pożywienie podawano jej na sznurze. Jeszcze w XVIII wieku pokazywano jej izdebkę, a w niej pień lipy sadzonej przez św. Stanisława.
  • Poł. XIII wieku – budowa obecnego gotyckiego kościoła.
  • 1326 – parafia należała do dekanatu pleszewskiego.
  • 1444 – wzmiankowany Stanisław Szydłowiecki dziedzic wsi i pobliskiej Kowali.
  • 1475 – Jan Długosz wymienia „Zamboczin” z kościołem i parafią, która pobiera dziesięcinę z folwarku w pobliskiej Kowali.
  • 1595 – Żębocin w dekanacie proszowickim. Wizytacja biskupia odnotowuje murowany kościół parafialny pw. św. Stanisława i św. Małgorzaty. Plebanem został Stanisław z Proszowic. Wikary miał osobny dom z ogrodem. Istnieje szkoła, której rektor także miał dom z ogrodem. Wymieniono pola plebańskie i czynsze z pól m.in. w Żerkowicach, Więckowicach i Żębocinie. Do parafii należały: Żębocin, Kowala, Więckowice, Żerkowice, Grębocin i Dobranowice. Opisano wyposażenie kościoła, m.in. księgi i srebrne naczynia liturgiczne.
  • XVII wiek – Żębocin w rękach Szembeków.
  • 1614 – 14 grudnia ponowna konsekracja kościoła, dokonana przez bp. Waleriana Lubienieckiego z upoważnienia Piotra Tylickiego, biskupa krakowskiego.
  • 1619 – do zespołu plebańskiego należy kościół murowany, dzwonnica drewniana z trzema dzwonami (czwarty na wieży kościelnej), dom plebana z ogrodem, szkoła, dom organisty oraz wikarówka (nie zamieszkała). Kościół w nie najlepszym stanie, gdyż zalecana jest reperacja. W parafii oprócz Żębocina Żerkowice, Kowala, Więckowice.
  • 1629 – opisano kościół, wspomniano m.in. o odnowieniu ołtarza głównego, ławki w złym stanie, wymieniono kamienną chrzcielnice, srebrna monstrancję, naczynia liturgiczne.
  • 1648 – w inwentarzu wspomniano o mitrze św. Stanisława i pniu lipy sadzonej według tradycji przez świętego oraz o co piątkowej mszy za męczennika.
  • 1728 – kościół posiadał drewniane wyposażenie i organy, z zewnątrz spękany. Drewniana dzwonnica mieściła trzy dzwony. Plebania z sadem i ogrodem, szpital i szkoła. Parafia liczyła 500 dusz z Żębocina, Kowali, Żerkowic, Grębocina, Więckowic.
  • 1757–1783 – przebudowa kościoła i wprowadzenie barokowego wystroju wnętrza. Z 1783 zachował się obszerny opis kościoła i otoczenia w języku polskim m.in. wylicza w parafii 670 dusz, obszerną plebanię.
  • 1776 – budowa nowej murowanej dzwonnicy barokowej fundacji proboszcza ks. Jerzego Dobrzyńskiego.
  • 1827 – według spisu ludności było we wsi 193 mieszkańców w 43 domach.
  • 1905 – szkoły w Żębocinie i Kowali jedynymi szkołami wiejskimi w rejonie Proszowic gdzie nauczycielem społecznikiem był Piotr Kaszycki.
  • 1925 – budowa nowej plebanii.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[6].

Kościół parafialny

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 163792
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1622 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109.
  4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy, wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].