1 Batalion Pancerny
 Odznaka pamiątkowa 1 bpanc | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Święto |
1 czerwca[a] |
| Nadanie sztandaru | |
| Rodowód |
1 Batalion Czołgów i Samochodów Pancernych |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
ppłk Rudolf Kostecki |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
1 Batalion Pancerny (1 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Poznaniu. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Batalion rodowód swój wywodzi od 1 pułku czołgów przybyłego do Polski wraz z Armią Hallera.
11 sierpnia 1921 rozwiązano sztab pułku, a bataliony usamodzielniono. 1 batalion z początkiem 1921 przeniesiony został do Warszawy. Jego 2 batalion stacjonował w owym czasie w Żurawicy, a 3 batalion przeniesiono do Poznania.
16 lutego 1922 MSWojsk. nakazało odtworzenie 1 pułku czołgów w Żurawicy. Do garnizonu przybył 1 batalion i Centralna Szkoła Czołgów. W styczniu 1923 przybył też 3 batalion.
W październiku 1930 pułk przeniesiono do garnizonu Poznań.
Na podstawie rozkazu MSWojsk. z 8 lipca 1931 1 pułk czołgów z Poznania przemianowano na 1 pułk pancerny. Jego II batalion stacjonujący w Żurawicy stał się zalążkiem 2 pułku pancernego.
W grudniu 1933 pułk został połączony z 7 dywizjonem samochodowym w jedną jednostkę pod nazwą 1 batalion czołgów i samochodów pancernych, który 26 lutego 1935 został przeformowany w 1 batalion pancerny. Należał do typu I[1]. W 1939 batalion stacjonował w Poznaniu[2].
Organizacja i uzbrojenie w 1939[edytuj | edytuj kod]
- dowództwo
- 3 x kompania czołgów rozpoznawczych
- szwadron samochodów pancernych
Na swoim wyposażeniu posiadał 46 czołgów TK-3 i 9 wozów pancernych wz.34.
Mobilizacja w 1939[edytuj | edytuj kod]
Oddział w czasie pokoju wykonywał zadania organizacyjne i szkoleniowe. Był jednostką mobilizacyjną dla pododdziałów broni pancernej. Z chwilą sformowania przewidzianych planem mobilizacyjnym pododdziałów oraz przekazania nadwyżek ludzi i sprzętu do ośrodka zapasowego (OZBPanc. nr 2) ulegał likwidacji. W 1939 batalion sformował w grupie żółtej[3]:
- 71 dywizjon pancerny dla Wielkopolskiej Brygady Kawalerii
- 71 samodzielną kompanię czołgów rozpoznawczych dla 14 Dywizji Piechoty
- 72 samodzielną kompanię czołgów rozpoznawczych dla 26 Dywizji Piechoty
a ponadto dla Armii „Poznań”[4]:
- kolumnę samochodów ciężarowych nr 751 (typ I)
- kolumnę samochodów ciężarowych nr 752 (typ I) – kpt. Wiktor Małachowski
- kolumnę samochodów ciężarowych nr 753 (typ II) – por. rez. Gerżabek[d]
- kolumnę samochodów sanitarnych PCK nr 701 (typ I)
oraz dla Okręgu Korpusu Nr VII[4]:
- kolumnę samochodów ciężarowych w Kraju nr 71
- kolumnę samochodów osobowych i sanitarnych w Kraju nr 7
Żołnierze batalionu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy batalionu
- ppłk Rudolf Kostecki (22 XII 1934 – 1 IX 1939[3])
- Organizacja i obsada personalna w 1939
Pokojowa obsada personalna batalionu w marcu 1939[2][e]
| Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
|---|---|
| dowódca batalionu | ppłk Rudolf Antoni Kostecki |
| I zastępca dowódcy | mjr Kazimierz Konrad Żołkiewicz |
| II zastępca dowódcy | mjr br. panc. Józef Augustowski[f] |
| adiutant | kpt. Henryk Skotnicki |
| lekarz medycyny | kpt. dr Jan Staruch |
| kwatermistrz | kpt. Kazimierz Sieradzki |
| oficer mobilizacyjny | kpt. Włodzimierz Antoni Wdowiecki |
| I zastępca oficera mobilizacyjnego | kpt. adm. (piech.) Ryszard Klauziński |
| II zastępca oficera mobilizacyjnego | por. Władysław Lemirski |
| oficer administracyjno-materiałowy | kpt. adm. (br. panc.) Bronisław I Piotrowski |
| zastępca oficera administracyjno-materiałowego | chor. Ryszard Szoll |
| oficer gospodarczy | kpt. int. Ludwik Bikowski |
| dowódca kompanii gospodarczej | vacat |
| dowódca plutonu przewozowego OK VII | chor. Czesław Ziętowski |
| dowódca plutonu łączności | por. Stanisław Skibniewski |
| dowódca kompanii szkolnej | kpt. Kazimierz Rose |
| instruktor | por. Henryk Czajkowski |
| dowódca 1 kompanii czołgów TK | por. Wacław Chłopik |
| dowódca 2 kompanii czołgów TK | kpt. Lucjan Jan Szczepankowski |
| instruktor | chor. Ignacy Gruchot |
| dowódca szwadronu pancernego | kpt. Karol Czechowski |
| instruktor | por. Andrzej Skarżyński |
| dowódca kompanii motorowej | kpt. Nowak Piotr |
| instruktor | por. Aleksander Ambroży Wieczorek |
| instruktor | chor. Plewak Piotr |
| dowódca kolumny samochodowej | kpt. Wiktor Małachowski |
| komendant parku | kpt. Tadeusz Idaszak |
| kierownik warsztatów | kpt. Jan Żurek |
| zastępca kierownika | kpt. Leonard Łyczyński |
| kierownik składnicy | chor. Franciszek Orzechowski |
| na kursie | kpt. adm. (art.) Felicjan Sypniewski |
| na kursie | por. piech. Bronisław Jan Kalinowski |
| na kursie | por. piech. Jan Sikorski |
| na kursie | por. kaw. Władysław Miklaszewski |
| na kursie | por. kaw. Adam Michał Staszków |
Żołnierze 1 batalionu pancernego – ofiary zbrodni katyńskiej[edytuj | edytuj kod]
Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[7]
| Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
|---|---|---|---|---|
| Pruski Marian | podporucznik rezerwy | prawnik | Katyń | |
| Aksan Mikołaj | ppor. br. panc. rez. | technik mechanik | Katyń | |
| Skotnicki Henryk[8] | kapitan | żołnierz zawodowy | adiutant batalionu | Katyń |
| Wawrzyniak Józef | podporucznik rezerwy | Starostwo w Chełmie | Katyń | |
| Wdowicki Włodzimierz[9] | kapitan | żołnierz zawodowy | oficer mobilizacyjny | Charków |
| Wesołowski Stanisław | podporucznik rezerwy | absolwent SGH | Katyń |
Symbole batalionu[edytuj | edytuj kod]
- Sztandar
Sztandar batalionowi nadano zarządzeniem Prezydenta z 25 marca 1938. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny[10]. Znak ten umieszczony był również na przedniej ściance podstawy orła.
Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono[11]:
- w prawym górnym rogu na tarczy – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej
- w lewym górnym rogu na tarczy – wizerunek św. Michała
- w prawym dolnym rogu na tarczy – godło województwa poznańskiego
- w lewym dolnym rogu na tarczy – odznaka pamiątkowa 1 batalionu pancernego
- na górnym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Bobrujsk 28 VIII.1919. Dyneburg – Kałkuny 2O.IX.l919".
- na dolnym ramieniu krzyża napis: „Równe 4.VII.1920. Grodno 19.VII.I920".
- na lewym ramieniu krzyża napis: „Łomża 1-2 VIII.1920 Radzymin 15.VIII.1920".
- na prawym ramieniu krzyża napis: „Mińsk Mazowiecki l 7.VIII.l 920. Mława 20.VIII.1920".
Uroczyste wręczenie sztandaru odbyło się 26 maja 1938 na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandar wręczył reprezentujący Prezydenta RP i Naczelnego Wodza — minister spraw wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki.
Do chwili wybuchu wojny sztandar batalionu przechowywany był w gabinecie dowódcy. Po 1 września sztandar zdeponowano w Ośrodku Zapasowym Broni Pancernej nr 3 w Żurawicy. 16 września, wobec zbliżania się Niemców, ewakuowano sztandary. Przed przekroczeniem granicy węgierskiej, sprawujący bezpośredni nadzór nad sztandarem chor. Majchrzak, otrzymał rozkaz od nieznanego mu pułkownika spalenia przewożonych sztandarów. Zniszczeniu uległy wówczas sztandary 1, 2, 5 i 8 batalionu pancernego oraz Szkoły Podchorążych Broni Pancernej[12].
- Odznaka pamiątkowa
14 grudnia 1937 minister spraw wojskowych, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 1 bpanc[13]. Odznaka ma kształt srebrnej tarczy herbowej podzielonej na ukos i pokrytej barwną emalią (górna część lewa czarna, prawa dolna pomarańczowa). U góry hełm rycerski z pięcioma piórami, po bokach labry. Brak jest danych o autorze projektu odznaki. Odznaki wykonywane były w wersjach: oficerskiej – emaliowanej, podoficerskiej – malowanej farbą i żołnierskiej – srebrzonej, bez emalii[14].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rocznica przybycia do Polski 1 pułku czołgów
- ↑ 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
- ↑ 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
- ↑ 25 sierpnia 1939 do kolumny przydzielony został ppor. rez. br. panc. Damazy Choraszewski.
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[5].
- ↑ Mjr br. panc. Józef Augustowski (ur. 2 grudnia 1896) był odznaczony Krzyżem Niepodległości[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gaj 2014 ↓, s. 25.
- ↑ a b Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 791.
- ↑ a b Szubański 2011 ↓, s. 56.
- ↑ a b Gaj 2014 ↓, s. 567.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 232.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3366.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14157.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 369.
- ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 258-271.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 371.
- ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 16 z 14.12.1937, poz. 192.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 311.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
- Adam Jońca: Wrzesień 1939 : pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
- Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
- Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks" ; Londyn : Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
- Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
- Jacek Skalski: 1 Batalion Pancerny. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 5. Warszawa: Redakcja Historyczno-Wojskowa P.W.Egross-Mikromax, 1991. ISBN 83-85253-20-3.