1 Front Białoruski

Sztandar 1 Frontu Białoruskiego z Muzeum Sił Zbrojnych FR w Moskwie

Pomnik 1 Frontu Białoruskiego w Muzeum Wojny Ojczyźnianej w Moskwie

1 Front Białoruski – związek operacyjno-strategiczny Armii Czerwonej o kompetencjach administracyjnych i operacyjnych na zachodnim terytorium ZSRR, działający podczas wojny z Niemcami w czasie II wojny światowej.

1 Front Białoruski (I formowanie)

1 Front Białoruski został utworzony 24 (17?) lutego 1944 z przemianowania Frontu Zachodniego. Dowódca gen. armii Konstanty Rokossowski. Od 5 kwietnia 1944 przemianowany na Front Białoruski (II formowanie).

1 Front Białoruski (II formowanie)

Utworzony 16 kwietnia 1944 z Frontu Białoruskiego II formowania. Dowódcy: gen. armii (od 29 czerwca 1944 marszałek) K. Rokossowski – do 16 listopada 1944, marszałek Gieorgij Żukow – do rozformowania. Skład w czerwcu 1944: 8 Gwardyjska Armia, 3, 28, 47, 48, 61, 69, 70 Armie, 1 Armia Wojska Polskiego, 2 Armia Pancerna, 2 i 7 Gwardyjski Korpus Kawalerii, 1, 9, 11 Gwardyjskie Korpusy Pancerne, Grupa Konno Zmechanizowana, 6 i 16 Armie Lotnicze. 23 czerwca – 31 lipca 1944 razem z 2 Frontem Białoruskim i 3 Frontem Białoruskim i 1 Frontem Bałtyckim przeprowadził operację białoruską przeciw niemieckiej Grupie Armii „Mitte”. W lipcu jego związki dotarły do Bugu, później do Wisły. Do września uchwycił przyczółki na Wiśle pod Warką i Kazimierzem Dolnym, na Narwi pod Serockiem i Różanem. We wrześniu 1944 opanował dzielnicę Warszawy Pragę. Od 12 stycznia do 3 lutego 1945 (w składzie: 3 i 5 Armia Uderzeniowa, 8 Gwardyjska Armia, 33, 47, 61 i 69 Armie, 1 i 2 Gwardyjska Armia Pancerna, 1 Armia Wojska Polskiego, 2 i 7 Korpusy Kawalerii, 9 i 11 Korpusy Pancerne, 16 Armia Lotnicza) przeprowadził wraz z 1 i 4 Frontem Ukraińskim operację wiślańsko-odrzańską wychodząc na linię; Cedynia, Kostrzyn nad Odrą, Słubice (Frankfurt n. Odrą). Od 1 marca jego prawoskrzydłowe związki wspólnie z 2 Frontem Białoruskim w ramach operacji pomorskiej walczyły przeciw niemieckiej Grupie Armii „Weichsel” wychodząc na wybrzeże Morza Bałtyckiego (zdobyto Kołobrzeg). 6 kwietnia 1945 wraz z 2 Frontem Białoruskim i 1 Frontem Ukraińskim przeprowadził operację berlińską, zakończoną zdobyciem Berlina, wyjściem 7 maja na Łabę i spotkaniem z wojskami amerykańskimi oraz kapitulacją III Rzeszy, tym samym zakończeniem II wojny światowej w Europie.

Rozformowany 9 maja 1945. Na jego bazie utworzono Grupę Wojsk Okupacyjnych w Niemczech oraz Radziecką Administrację Wojskową w Niemczech.

Struktura organizacyjna i obsada personalna 1 Frontu Białoruskiego

• Dowództwo Frontu
  • Dowódca: generał armii (od 29 czerwca 1944 marszałek) Konstanty Rokossowski (kwiecień – 16 listopada 1944), marszałek Gieorgij Żukow (listopad 1944 – maj 1945)
  • komisarz – gen. Konstantin Tielegin (kwiecień – maj 1944 i listopada 1944 – maj 1945)
  • komisarz – gen. Nikołaj Bułganin (maj – październik 1944)
  • szef sztabu Frontu – gen. płk M.S. Malinin
  • szef sztabu Wojsk Inżynieryjnych – gen. mjr Eugeniusz Leoszenia

Związki operacyjne:

• 3 Armia
• 33 Armia
• 47 Armia
• 61 Armia – gen. płk Pawieł Biełow
  • 9 Gwardyjski Korpus Strzelecki– gen. por. G. Chaljuzin
  • 80 Korpus Strzelecki – gen. mjr W. Wierżbickij
  • 89 Korpus Strzelecki – gen. mjr M. Sizow
• 69 Armia – gen. płk Władimir Kołpakczi
  • 25 Korpus Strzelecki – gen. mjr A. Barinow
  • 61 Korpus Strzelecki – gen. por. I. Grigorjewskij
  • 91 Korpus Strzelecki – gen. por. F. Wołkow
• 1 Armia WP
• 3 Armia Uderzeniowa – gen. por. Nikołaj Simoniak – gen. płk Wasilij Kuzniecow (od drugiej polowy kwietnia 1945 r.)
  • 7 Korpus Strzelecki – gen. mjr W. Czistow
  • 12 Gwardyjski Korpus Strzelecki – gen. por. S. Buńkow
  • 62 Korpus Strzelecki – gen. mjr J. Worobjow
  • 79 Korpus Strzelecki – gen. mjr S. Pieriewiertkin
• 5 Armia Uderzeniowa – gen por. Nikołaj Bierzarin
  • 9 Korpus Strzelecki – gen. mjr I. Rosłyj
  • 26 Korpus Strzelecki – gen. mjr P. Firsow
  • 32 Korpus Strzelecki – gen. mjr D. Żeriebin
• 8 Gwardyjska Armia – gen. płk Wasilij Czujkow
  • 4 Gwardyjski Korpus Strzelecki – gen. por. Wasilij Głazunow
  • 28 Gwardyjski Korpus Strzelecki – gen. por. Aleksandr Ryżow
  • 29 Gwardyjski Korpus Strzelecki – gen. mjr Anastasij Szemienkow
• 1 Gwardyjska Armia Pancerna w 1944 roku wchodziła w skład 1FU, a od 8 marca 1945 roku czasowo włączona do 2 FB
  • 8 Gwardyjski Korpus Zmechanizowany
  • 11 Gwardyjski Korpus Pancerny
• 2 Gwardyjska Armia Pancerna – gen. płk wojsk panc. Siemion Bogdanow
  • 3 Korpus Pancerny – przemianowany na 9 Gwardyjski Korpus Pancerny – gen. mjr wojsk panc. N. Wiedieniew
  • 8 Korpus Pancerny – gen. por. wojsk panc. A. Popow
  • 16 Korpus Pancerny – przemianowany na 12 Gwardyjski Korpus Pancerny – gen. mjr wojsk panc. I. Dubow
• 9 Samodzielny Korpus Pancerny– gen. por. wojsk panc. I. Kiriczenko
• 11 Korpus Pancerny– gen. mjr wojsk panc. F. Rudnik – gen. mjr wojsk panc. I. Juszczuk
• 2 Samodzielny Gwardyjski Korpus Kawalerii– gen. por. W. Krjukow
• 7 Samodzielny Gwardyjski Korpus Kawalerii – gen. por. M. Konstantinow
• 4 Samodzielny Korpus Artylerii Przełamania – gen. por. art. N. Ignatow
• 6 Samodzielny Korpus Artylerii Przełamania – gen. mjr art. P. Rożanowicz
• 6 Armia Lotnicza
• 16 Armia Lotnicza– gen. płk lotn. Siergiej Rudienko

Bibliografia

• Bolszaja Sowietskaja Encykłopedija Moskwa 1978.
• Mała Encyklopedia Wojskowa MON 1967.
• Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 144.
• Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина: Советская военная администрация в Германии, 1945-1949. Справочник, РОССПЭН Moskwa 2009, [w:] [1]