22 Pułk Ułanów Podkarpackich

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z 22 Pułk Ułanów)
22 Pułk Ułanów
209 ochotniczy pułk ułanów
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 22 puł.
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

8 listopada 1920

Rozformowanie

29 września 1939

Nazwa wyróżniająca

Podkarpackich

Patron

Jeremi Wiśniowiecki[a]

Tradycje
Święto

19 sierpnia[b]
22 czerwca
28 czerwca

Nadanie sztandaru

23 października 1923

Rodowód

2 Lubelski Pułk Jazdy Ochotniczej
209 Pułk Ułanów

Dowódcy
Pierwszy

mjr Romuald Niemojewski

Ostatni

płk dypl. Władysław Płonka

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Brody

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

X Brygada Jazdy
6 Samodzielna BK
Kresowa Brygada Kawalerii

22 pułk Ułanów Podkarpackich (22 puł) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]

W sierpniu i wrześniu 1920 w folwarku majątku dworskiego w miejscowości Nowosielce-Gniewosz, przemysłowiec lwowski, rotmistrz Henryk Towarnicki sformował 209 ochotniczy pułk ułanów[3]. Po 10 września 1920 decyzją ministra spraw wojskowych gen. Kazimierza Sosnkowskiego dokonano reorganizacji pułku, przemianowanego z ochotniczego na etatowy 209 pułk ułanów podkarpackich, którego dowódcą został mianowany płk Władysław Belina-Prażmowski (stanowisko objął 24 września), a jego zastępcą rtm. Towarnicki[4]. 7 października 1920 pułk zajął koszary w Przemyślu na Bakończycach[5].

W dniach 8–14 listopada 1920 do Przemyśla, transportami kolejowymi, został przewieziony 212 pułk ułanów, gdzie nastąpiło jego scalenie z 209 pułkiem ułanów podkarpackich z 212 pułkiem Ułanów Lubelskich w jeden oddział, który otrzymał nazwę – 22 pułk ułanów podkarpackich[6][7].

Kawalerowie Virtuti Militari[edytuj | edytuj kod]

Żołnierze 2 Lubelskiego Pułku Jazdy Ochotniczej majora Jaworskiego odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1920[8]

por. Wiktor Czarnecki kpr. Witold Fałęcki
wachm. Zygmunt Jaworski ułan Edward Rudnicki
por. Zenon Sierzycki

Pułk w okresie pokoju[edytuj | edytuj kod]

Święto 22 pułku Ułanów Podkarpackich w Brodach, fragment defilady; lipiec 1931

20 października 1921 dowództwo pułku, 1 szwadron, szwadron karabinów maszynowych i szwadron zapasowy został przeniesiony do Hrubieszowa, natomiast 3 szwadron do Jaworowa, a 2 i 4 szwadron do Żurawicy.

Pod koniec grudnia 1920 roku dywizjon pod dowództwem podpułkownika Władysława Antoniego Rozlau w składzie 1 i 2 szwadronu z półszwadronem karabinów maszynowych został skierowany nad granicę polsko-radziecką[9].

W czerwcu 1923 roku dywizjon podpułkownika Rozlau zakończył działania nad granicą[9]. W tym roku dowództwo pułku, 1 szwadron, szwadron karabinów maszynowych i kadra szwadronu zapasowego stacjonowały w Radymnie, 4 szwadron w Jaworowie, a 2 i 3 szwadron w Hruszowie[10]. 6 grudnia 1923 roku na stanowisko dowódcy „Dyonu Hruszów” został przeniesiony major Leon Rajner-Kotulski[11].

Od czerwca 1924 oddział stacjonował w garnizonie Brody. Kadra szwadronu zapasowego w 1930 roku stacjonowała w Złoczowie[1]).

 Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

Początkowo święto pułkowe obchodzono 19 sierpnia w rocznicę boju pod Skrzeszewem. Z uwagi na to, że w sierpniu jednostka przebywała na obozie letnim święto przeniesiono na dzień 22 czerwca[12]. 19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski ustanowił dzień 28 czerwca, jako datę święta pułkowego[13][1].


Pułk w planie mobilizacyjnym „S” [14]
Nazwa pododdziału Termin Miejsce mobilizacji
dowódca pułku z drużyną alarm Brody
pluton łączności
1÷4 szwadrony
szwadron karabinów maszynowych
Kwatera Główna nr 114 (I eszelon)
drużyna dowódcy dywizjonu kawalerii nr 42 7 Złoczów
szwadron kawalerii nr 1/42
pluton ckm nr 42
szwadron kawalerii nr 2/42 10
kolumna taborowa nr 673 6
kolumna taborowa nr 683 12
Kwatera Główna nr 114 (II eszelon) 4 Brody
poczta polowa nr 36
sąd polowy nr 114
uzupełnienie pułku do czasu „W” 5
szwadron marszowy 1/22 puł 18
pluton marszowy nr 1/42 30
szwadron zapasowy do 15

Z zapisów dziennika dowódcy Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie, gen. bryg. Władysława Langnera wynika, że „w nocy z 19/20 sierpnia 1939 skradziono z magazynu mobilizacyjnego jednego ze szwadronów 22 pułku kawalerii w Brodach dwa karabiny maszynowe. Wysłałem natychmiast na miejsce komisję w składzie prokuratora, szefa wywiadu oraz dowódcę plutonu żandarmerii ze Stanisławowa dla wykrycia sprawców. Po dokładnym sprawdzeniu ewidencji jeden z wartowników owej nocy miał zaznaczone, że jest podejrzany o należenie do organizacji bojowej ukraińskiej. Dzięki sprężystej akcji żandarmerii po kilku dniach karabiny maszynowe odnaleziono ukryte w stodole w rejonie Krasne[15].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[16][c]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku płk dypl. Władysław Płonka
I zastępca dowódcy mjr dypl. Romuald Stankiewicz
adiutant rtm. Zygmunt Urbanowicz[d] *
lekarz medycyny por. lek. Henryk Suchnicki
lekarz weterynarii kpt. Stefan Polankiewicz
młodszy lekarz weterynarii ppor. rez. pdsc. Stefan Leśniak
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Mieczysław Kozanecki
oficer mobilizacyjny rtm. Bolesław Rymsza
zastępca oficera mobilizacyjnego rtm. adm. (kaw.) Stefan Jan Weiss
oficer administracyjno-materiałowy rtm. Wincenty Ośmiałowski
dowódca szwadronu gospodarczego rtm. Zygmunt Urbanowicz (*)
oficer gospodarczy kpt. int. Henryk Franciszek Jaracz
oficer żywnościowy por. Jan Fijałkowski
dowódca plutonu łączności por. Stanisław Szczepan
dowódca plutonu kolarzy ppor. Jan Bolesław Kulczycki
dowódca plutonu ppanc. por. Stanisław Zbigniew Kuczera
dowódca 1 szwadronu p.o. ppor. Wacław Józef Zdyb
dowódca plutonu ppor. Józef Wania
dowódca 2 szwadronu rtm. Leon Podrez
dowódca plutonu por. Leopold Zimmer
dowódca 3 szwadronu p.o. por Kazimierz Józef Witold Łopuszański
dowódca plutonu ppor. Jan Wacław Kaciuba
dowódca 4 szwadronu rtm. Stanisław Franciszek Głowiński
dowódca plutonu ppor. Józef Stanisław Gajewski
dowódca plutonu ppor. Andrzej Rejmański
dowódca szwadronu km rtm. Leopold Letyński
dowódca plutonu por. Jan Baptysta Pawłowski
dowódca plutonu por. Leopold Jerzy Donhöffner
dowódca plutonu ppor. Jacek Edward Bielawski
dowódca szwadronu zapasowego rtm. Tadeusz Szenk
zastępca dowódcy vacat
na kursie rtm. Bazyli Marcisz
na kursie rtm. Czesław Florkowski
na kursie por. Rudolf Józef Plocek
Szkoła podoficerska ckm Kresowej BK
komendant szkoły rtm. Olgierd Jan Suryn (12 puł)
Instruktor ppor. Stanisław August Batycki (6 psk)

Działania zbrojne[edytuj | edytuj kod]

Kampanię wrześniową pułk odbył w składzie Kresowej BK. W drugim tygodniu wojny pułk został rozerwany w okolicach Zgierza, Strykowa i Głowna. Nastąpił odwrót w kierunku Modlina. Po przekroczeniu Wisły pułk dołączył do 1 pułku kawalerii KOP i dozorował Wisłę.

Od 13 września pułk w odwrocie w kierunku południowym. Walczył (28 i 29 września) pod Zofianką i Krzemieniem z Niemcami. Po ciężkich walkach dotarł do Sanu, gdzie w Bukowcu, pod Biłgorajem skapitulował. Tylko jeden pluton zdołał się przedrzeć na Węgry. Z pułku przeżyło tylko trzech oficerów.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Stanowisko etatowe Stopień, imię i nazwisko Uwagi
dowódca pułku płk dypl. kaw. Władysław Płonka Grupa Kawalerii „Chełm” †1940 Charków
zastępca dowódcy pułku mjr kaw. Mieczysław Kozanecki †11 IX 1939 Babsk
kwatermistrz rtm. Leopold Letyński †1940 Charków[19]
adiutant i dowódca szwadronu gospodarczego rtm. Wincenty Ośmiałowski Grupa Kawalerii „Chełm” †1940 Charków[20]
lekarz weterynarii kpt. lek. wet. Stefan Polankiewicz Grupa Kawalerii „Chełm” †1940 Charków[21]
dowódca 1 szwadronu rtm. Czesław Florkowski Grupa Kawalerii „Chełm”, niewola sowiecka
dowódca 2 szwadronu por. kaw. Kazimierz Józef Witold Łopuszański Grupa Kawalerii „Chełm” †1940 Katyń[22]
dowódca 3 szwadronu rtm. Bazyli Marcisz
dowódca 4 szwadronu por. kaw. Stanisław Zbigniew Kuczera
dowódca szwadronu ckm por. kaw. Jan Baptysta Pawłowski †1940 Katyń[23]

Mapy walk pułku[edytuj | edytuj kod]

Symbole pułkowe[edytuj | edytuj kod]

Sztandar[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Grono przemysłowców Borysławia postanowiło ofiarować pułkowi sztandar[24]. Po zatwierdzeniu projektu sztandaru przez władze 23 października 1923 roku w Przemyślu odbyło się jego uroczyste wręczenie, którego dokonał inspektor Armii gen. broni Lucjan Żeligowski. Pośrodku prawej strony sztandaru widnieje Biały Orzeł otoczony złotym wieńcem, a w rogach monogramy pułku okolone wawrzynem. Po lewej stronie sztandaru widnieje napis „Honor i Ojczyzna”, który jest otoczony wieńcem laurowym. W rogach znajdują się: herby Lwowa z napisem „209 pułk ułanów podkarpackich – 25.VII 1920” i Lublina z napisem „212-y pułk ułanów Lubelskich – 25.VIII 1920”. W dolnej części emblemat górniczy z napisem „22-i pułk ułanów – 10.I 1921” oraz wizerunek św. Barbary z napisem „1922”[25].

Odznaka pamiątkowa[edytuj | edytuj kod]

10 lutego 1925 Minister Spraw Wojskowych, generał dywizji Władysław Sikorski zatwierdził wzór odznaki pamiątkowej 22 pułku ułanów[26]. Odznaka o wymiarach 50x50 mm (od 1928 - 37x37 mm) ma kształt zbliżony do krzyża maltańskiego o złotych krawędziach, którego ramiona pokryte są białą emalią z czerwonym trójkątem. Na środku krzyża nałożona czerwona tarcza z białym emaliowanym godłem wz. 1919. Między ramionami krzyża krąg w kształcie srebrnych promieni nawiązujących do promieni słońca w herbie Podola. Odznaka dwuczęściowa, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym, emaliowana. Autorem projektu odznaki był porucznik Stefan Oskar Pronaszko, a wykonawcą Wiktor Gontarczyk z Warszawy[27].

Barwy[edytuj | edytuj kod]

3 maja 1921 Minister Spraw Wojskowych, generał porucznik Kazimierz Sosnkowski „zatwierdził dla 22 p.uł. (b. 209 p.uł.) proporczyk biały z amarantowym trójkątem przy drzewcu”[28].

Proporczyk Opis[29][30]
proporczyk biały z amarantowym trójkątem przy drzewcu
proporczyk dowództwa w 1939
proporczyk 1 szwadronu w 1939
proporczyk 2 szwadronu w 1939
proporczyk 3 szwadronu w 1939
proporczyk 4 szwadronu w 1939
proporczyk szwadronu ckm w 1939
proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne Opis
Na czapce rogatywceotok biały[31]
Szasery ciemnogranatowe z białymi lampasami i białą wypustką[32]
„Łapka” (do 1921[e]) – karmazynowa[f]

Żurawiejki[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Żurawiejka.
Śmierdzą naftą, robią długi,
To jest Pułk "Dwudziesty drugi".
Tańczą świetnie i namiętnie,
Panny ich całują chętnie.

Podkarpaccy ułani[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 22 Pułku Ułanów Podkarpackich.
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku - I zastępca dowódcy)
II zastępcy dowódcy pułku - Kwatermistrzowie
  • mjr kaw. Mieczysław Kozanecki (1939)

Żołnierze 22 pułku ułanów - ofiary zbrodni katyńskiej[edytuj | edytuj kod]

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[45] oraz Muzeum Katyńskie[46][g][h].

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Karczewski Kazimierz porucznik rezerwy nauczyciel gimnazjum Charków
Konopko Eugeniusz porucznik rezerwy urzędnik pracował w Tarnopolu ULK
Letyński Leopold[49] rotmistrz żołnierz zawodowy Charków
Łopuszański Kazimierz[50] porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Ośmiałowski Wincenty[51] rotmistrz żołnierz zawodowy Charków
Pawłowski Jan Baptysta[52] porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Pełka Stanisław porucznik rezerwy nauczyciel Charków
Szczeniowski Władysław podporucznik rezerwy urzędnik pracował w Lublinie Katyń
Szeptycki Andrzej[53] podporucznik rezerwy prawnik Katyń
Załęski Jan porucznik rezerwy inżynier architekt Charków
Zimmer Leopold[54] porucznik żołnierz zawodowy Katyń

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Nazwa oddziału „22 Pułk Ułanów im. Ks. Jeremiego Wiśniowieckiego” nie została zatwierdzona przez Ministra Spraw Wojskowych[1].
  2. W rocznicę bitwy pod Skrzeszowem[2].
  3. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[17].
  4. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję[18].
  5. W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
  6. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831[33].
  7. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[47].
  8. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[48].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 35.
  2. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 41.
  3. Laudyn 1929 ↓, s. 3, 14-16.
  4. Laudyn 1929 ↓, s. 16.
  5. Jankowski i Tym 2012 ↓, s. 12.
  6. Laudyn 1929 ↓, s. 17.
  7. Jankowski i Tym 2012 ↓, s. 12–13.
  8. Laudyn 1929 ↓, s. 20.
  9. a b Laudyn 1929 ↓, s. 18.
  10. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 644.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 75 z 6 grudnia 1923 roku, s. 698.
  12. Laudyn 1929 ↓, s. 19.
  13. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  14. Wojciechowski 2010 ↓, s. 25.
  15. Nie publikowany fragment dziennika generała Langnera, oprac. Wojciech Włodarkiewicz, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (157), Warszawa 1996, ISSN 0043-7182, s. 180-181.
  16. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 705–706.
  17. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  18. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  19. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 296.
  20. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 392.
  21. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 426.
  22. Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 362.
  23. Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 468.
  24. Satora 1990 ↓, s. 237.
  25. Laudyn 1929 ↓, s. 18-19.
  26. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 5 z 10 lutego 1925 roku, poz. 51.
  27. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 203-204.
  28. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 17 z 3 maja 1921 roku, poz. 330.
  29. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268
  30. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
  31. Dz. Rozk. MSWojsk. nr nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz.66
  32. Smaczny 1989 ↓, s. 377.
  33. Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
  34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 12 stycznia 1927 roku, s. 4.
  35. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 12 stycznia 1927 roku, s. 2.
  36. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 385.
  37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 26 z 12 sierpnia 1922 roku, s. 608.
  38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 69 z 1 listopada 1923 roku, s. 731.
  39. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 643 podpułkownik tytularny pułkownik Jan Bronikowski był jednocześnie komendantem Kadry Szwadronu Zapasowego.
  40. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 17 kwietnia 1924 roku, s. 215.
  41. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 22 stycznia 1927 roku, s. 11.
  42. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 192.
  43. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 93.
  44. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 98.
  45. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  46. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  47. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  48. Wyrwa 2015 ↓.
  49. Księgi Cmentarne – wpis 6163.
  50. Księgi Cmentarne – wpis 2137.
  51. Księgi Cmentarne – wpis 6730.
  52. Księgi Cmentarne – wpis 2769.
  53. Księgi Cmentarne – wpis 3637.
  54. Księgi Cmentarne – wpis 4350.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]