4 Dywizja Rakietowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
4 Dywizja Rakietowa
4-я ракетная дивизия
Historia
Państwo

 ZSRR
 Rosja

Sformowanie

29 maja 1961

Rozformowanie

październik 2002

Nazwa wyróżniająca

Harbińska

Tradycje
Rodowód

119 Brygada Rakietowa

Dowódcy
Pierwszy

gen. mjr Iwan Tiurin

Ostatni

gen. mjr Siergiej Arzamascew

Organizacja
Numer

44039

Dyslokacja

ZATO Drowianaja

Rodzaj sił zbrojnych

WRPS ZSRR
WRPS Rosji

Podległość

8 Samodzielny Korpus Rakietowy (1961-1970)
53 Czytyjska Armia Rakietowa (1970-2002)

4 Harbińska Dywizja Rakietowa – związek taktyczny Wojsk Rakietowych Przeznaczenia Strategicznego Związku Radzieckiego, następnie – Rosji. Jednostki dywizji rozmieszczone były w Gornyj w obwodzie czytyjskim. Miejscowość ta znana jest pod nazwą Uljetowsk-45, faktycznie jest to miasto zamknięte ZATO Drowianaja. Pozostałe rejony dyslokacji, to miejscowości Czyta-46 i Czyta-47.

Zarys historyczny[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie dyrektywy Ministra Obrony ZSRR nr org./59003 z 25 maja 1960 oraz rozkazu Głównodowodzącego Wojsk Rakietowych Przeznaczenia Strategicznego ZSRR nr 866414 z 4 czerwca 1960 – z dniem 1 grudnia 1960 na bazie 116 Brygady Artylerii, jednostek 46 Dywizji Pancernej, 36 i 98 szkół mechaników Wojsk Lotniczych oraz Zabajkalskiej Szkoły Lotniczej w mieście Nerczyńsk w obwodzie czytyjskim została sformowana 119 Brygada Rakietowa. Dowódcą brygady został Bohater Związku Radzieckiego płk Iwan Tiurin. W skład brygady weszły cztery pułki rakietowe – jednostki wojskowe nr 33952, 54024, 44127 i 54278. Sztab związku taktycznego stacjonował w mieście Nerczyńsk, a w 1964 został przeniesiony do miejscowości Dolino w obwodzie czytyjskim. Od 1965 dowództwo i sztab ZT stacjonowały w m. Gornyj (Drowianaja) położonej w odległości 98 km od Czyty.

29 maja 1961 dowództwo 119 Brygady Rakietowej na podstawie dyrektywy Ministra Obrony ZSRR nr org./9/59215 z 5 kwietnia 1961 zostało przeformowane w 4 Dywizję Rakietową (JW 44039) włączoną w skład 8 Samodzielnego Korpusu Rakietowego.

W październiku 1961 dywizji nadano nazwę wyróżniającą "Harbińska" - jako kontynuatorce tradycji bojowych 46 Harbińskiej Dywizji Pancernej.

Dywizja została wyposażona w międzykontynentalne kompleksy rakietowe R-16U (8K64; NATO: SS-7 Saddler) ze stanowiskami startowymi naziemnymi oraz w silosach. Stan osobowy pułków rakietowych został przeszkolony na państwowym poligonie rakietowym Bajkonur. Pierwszy dywizjon rakietowy rozpoczął pełnienie dyżuru bojowego z dniem 5 marca 1963. W kwietniu 1964 w skład dywizji zostały włączone dwa kolejne pułki rakietowe. W tym okresie pułki dysponowały piętnastoma stanowiskami startowymi (9 w silosach i 6 naziemnych). Jednostki bojowe rozmieszczono na zamkniętym obszarze o powierzchni 400 km kwadratowych pomiędzy łańcuchami Gór Jabłonowych oraz Gór Czerskiego w dolinie rzek Ingoda i Olenguj.

W maju 1964 w dywizji rozpoczęto prace nad budową pozycji startowych dla nowego kompleksu rakietowego UR-100 (8K84; NATO: SS-11 mod.1 Sego). Pierwszy pułk wyposażony w te rakiety rozpoczął dyżur bojowy 24 listopada 1966. Decyzją Głównodowodzącego Wojsk Rakietowych Przeznaczenia Strategicznego ZSRR w skład dywizji włączono trzy kolejne pułki rakietowe. W sierpniu 1967 wszystkie pułki dywizji pełniły dyżury bojowe. Stanowiska dowodzenia pułków zostały wyposażone w zautomatyzowane systemy dowodzenia „Sygnał”.

W 1967 jeden z pułków dywizji (JW 69796) został usamodzielniony i wyposażony w rakiety operacyjno-taktyczne TR-1 Temp (R-900, 9K76; NATO: SS-12 Scaleboard). W 1968 pułk przeniesiono do Zabajkalskiego Okręgu Wojskowego i przeformowano we frontową brygadę rakietową.

W 1970 w związku z przeformowaniem 8 Samodzielnego Korpusu Rakietowego w 53 Czytyjską Armię Rakietową – dywizja została włączona w skład armii.

W 1973 dywizja została wyposażona w nowy zmodernizowany typ rakiet balistycznych UR-100K (15A20; NATO: SS-11 mod.2 Sego). Jednocześnie ze składu dywizji wyłączono i rozformowano 3 pułki rakietowe wyposażone w rakiety R-16U. Dywizja wzięła udział w dwóch ćwiczeniach armijnych, w trakcie których przeprowadzono szkolno-bojowe starty rakiet UR-100K - "Wostok-74" i "Wostok-75".

W 1976 na uzbrojenie dywizji wprowadzono rakiety średniego zasięgu RSD-10 „Pionier”. Poważnym wyzwaniem dla dywizji był udział w wielkich ćwiczeniach strategicznych kierowanych przez ministra obrony ZSRR pod kryptonimem „Wostok-81”. W trakcie ćwiczeń jeden z pułków dywizji odbył 160-kilometrowy marsz połączony z forsowaniem przez mobilne kompleksy rakietowe „Pionier” rzeki Ingoda, następnie grzbietu Gór Jabłonowych – wreszcie po osiągnięciu wyznaczonej pozycji przeprowadził pomyślnie trzy szkolno-bojowe starty rakiet „Pionier”. Pociski osiągnęły wyznaczone cele na kamczackim poligonie rakietowym Kura.

W 1988 w związku z podpisaniem układu o likwidacji rakiet średniego i bliskiego zasięgu zostały wycofane z dyżurów bojowych oraz rozformowane trzy pułki rakietowe ze składu dywizji. Jeden z pułków został przekazany do składu dywizji stacjonującej w Joszkar-Oła. W okresie od 26 sierpnia do 29 grudnia 1988 dywizja po raz pierwszy w historii Wojsk Rakietowych Przeznaczenia Strategicznego pod kontrolą grup inspekcyjnych USA przeprowadziła 36 startów rakiet RSD-10 "Pionier" - w celu ich likwidacji. W latach 1992-1994 w związku z układem o ograniczeniu zbrojeń strategicznych – ze składu dywizji Harbińskiej wycofane zostały trzy kolejne pułki rakietowe.

W 1995 na uzbrojenie dywizji przekazano nowy typ rakiet międzykontynentalnych – RT-2PM „Topol”. W składzie dywizji były wówczas dwa pułki z 18 stanowiskami startowymi.

Na podstawie dyrektywy I zastępcy ministra obrony Federacji Rosyjskiej nr 314/3/0839 z 14 listopada 2001 rozpoczęto przygotowania do rozformowania i likwidacji 4 Harbińskiej Dywizji Rakietowej. Ostatecznie dywizję rozformowano w październiku 2002. Obiekty infrastruktury przekazano wojskom Syberyjskiego Okręgu Wojskowego.

Skład[edytuj | edytuj kod]

  • Dowództwo i sztab dywizji (JW 44039).
    • Dowódca dywizji
    • I zastępca dowódcy dywizji
    • Szef sztabu dywizji
    • Zastępca dowódcy dywizji do spraw wychowawczych
    • Zastępca dowódcy dywizji do spraw uzbrojenia rakietowego – główny inżynier
    • Szef tyłów dywizji
    • Stanowisko dowodzenia
    • Wydział operacyjny
    • Wydział organizacyjno-mobilizacyjny
    • Wydział gotowości bojowej
    • Wydział kultury fizycznej i sportu
    • Wydział przygotowania danych
    • Wydział kontroli pomiarów i zabezpieczenia astronomiczno-geodezyjnego
    • Wydział bezpieczeństwa służby wojskowej
    • Wydział łączności
    • Wydział łączności specjalnej
    • Wydział zabezpieczenia tajemnicy
    • Wydział kadr
    • Wydział pracy wychowawczej
    • Centrum pomocy psychologicznej i rehabilitacji
    • Służba uzbrojenia rakietowego
    • Służba inżynieryjna
    • Służba tyłów
    • Służba zaopatrzenia
    • Służba inżynieryjno-techniczna
    • Służba samochodowa
    • Służba chemiczna
    • Służba medyczna
  • samodzielny batalion zabezpieczenia bojowego (JW 44039-A).
  • szkoła młodszych specjalistów - dywizjon szkolny (JW 44039-B).
  • centrum obliczeniowe (JW 44039-C).
  • grupa eksploatacyjno-remontowa (JW 44039-K).
  • baza zabezpieczenia materialno-bytowego (JW 44039-N).
  • orkiestra dywizyjna (JW 44039-O).
  • 88 samodzielny batalion eksploatacyjno-remontowy (JW 44039-T).
  • 246 samodzielna kompania ochrony i zwiadu (JW 44039-SZCZ).
  • 37 pułk rakietowy (JW 95818). Włączony w skład dywizji w 1966. Wyposażony w kompleksy rakietowe UR-100. Od 1974 – RSD-10, następnie RT-2PM „Topol”. Rozformowany w 2002 jako ostatni pułk w dywizji.
  • 68 pułk rakietowy (JW 77190). Włączony w skład dywizji w 1966. Wyposażony w kompleksy rakietowe UR-100. Rozformowany w 1992.
  • 205 pułk rakietowy (JW 74830). Włączony w skład dywizji w 1966. Wyposażony w kompleksy rakietowe UR-100. Rozformowany w 1993.
  • 345 pułk rakietowy (JW 01097). Włączony w skład dywizji w 1979. Wyposażony w kompleksy rakietowe RSD-10. W 1988 przekazany do składu 29 Dywizji Rakietowej w m. Szawle jako JW 40883.
  • 497 pułk rakietowy (JW 33952). Włączony w skład ZT w 1960. Wyposażony w kompleksy R-16, następnie – UR-100. Rozformowany w 1993.
  • 498 pułk rakietowy (JW 54024). Włączony w skład ZT w 1960. Wyposażony w kompleksy R-16. W 1965 przekazany do składu 47 Dywizji Rakietowej w ZATO Ołowiannaja.
  • 523 pułk rakietowy (JW 44127). Włączony w skład ZT w 1960. Wyposażony w kompleksy R-16. W 1969 przekazany do składu 38 Dywizji Rakietowej w m. Dierżawinsk-1.
  • 524 pułk rakietowy (JW 34278). Włączony w skład ZT w 1960. Wyposażony w kompleksy rakietowe UR-100, następnie RT-2PM „Topol”. Rozformowany w 2002 jako jeden z ostatnich pułków dywizji.
  • 551 pułk rakietowy (JW 49518). W 1977 przekazany ze składu 47 Dywizji Rakietowej. Wyposażony w kompleksy RSD-10. Rozformowany w 1988.
  • 697 pułk rakietowy (JW 07387). W składzie dywizji od 1964. Wyposażony w kompleksy R-16, następnie RSD-10. W 1988 przekazany do składu 14 Dywizji Rakietowej w Joszkar-Oła.
  • 720 pułk rakietowy (JW 12412). W składzie dywizji od 1964. Wyposażony w kompleksy R-16, następnie RSD-10. Rozformowany w 1988.
  • 775 pułk rakietowy (JW 57345). W składzie dywizji od 1964. Wyposażony w kompleksy R-16, następnie RSD-10. Rozformowany w 1988.
  • samodzielny pułk rakietowy (JW 69796). W składzie dywizji od 1967. Wyposażony w kompleksy „Temp”-S. W 1968 przekazany do składu Zabajkalskiego OW i przeformowany w 124 Brygadę Rakietową.
  • pułk rakietowy (JW 68531). W składzie dywizji od 1964. Wyposażony w kompleksy R-16. W 1969 przekazany do składu 57 Dywizji Rakietowej w m. Żangiz-Tobe.
  • pułk rakietowy. W składzie dywizji od 1964. Wyposażony w kompleksy R-16. Rozformowany w 1969.
  • 2422 techniczna baza rakietowa (JW 93402).
  • 1526 baza techniczno-remontowa (JW 54160).
  • 2582 baza remontu środków łączności (JW 40248).
  • 550 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej (JW 49488).
  • samodzielny batalion łączności (JW 03482).
  • samodzielny batalion inżynieryjno-saperski (JW 03337).
  • batalion eksploatacyjno-techniczny (JW 03322).
  • samodzielny batalion samochodowy (JW 03343).
  • oddział budownictwa i remontów (JW 73913).
  • garnizonowa administracja mieszkań (JW 42329).
  • 137 samodzielna eskadra śmigłowców (JW 52639).
  • 201 szpital wojskowy (JW 74208).

Dowódcy dywizji[edytuj | edytuj kod]

  • 4 sierpnia 1960 – 24 czerwca 1968 – gen. mjr Iwan Tiurin
  • 24 czerwca 1968 – 8 stycznia 1972 – gen. mjr Wasilij Szirokow
  • 8 stycznia 1972 – 9 lipca 1976 – gen. mjr Gieorgij Nowikow
  • 9 lipca 1976 – 14 kwietnia 1981 – gen. mjr Wiktor Kłoczkow
  • 14 kwietnia 1981 – 26 stycznia 1985 – gen. mjr Nikołaj Łastoczkin
  • 26 stycznia 1985 – 6 listopada 1985 – gen. mjr Aleksiej Kriżko
  • 6 listopada 1985 – 8 lutego 1990 – gen. mjr Władimir Szapowałow
  • 8 lutego 1990 – 31 maja 1993 – gen. mjr Aleksandr Łukin
  • 23 czerwca 1993 – 14 sierpnia 1995 – gen. mjr Siergiej Chutorcew
  • 14 sierpnia 1995 – 1999 – gen. mjr Władimir Martynow
  • 1999 – 2002 – gen. mjr Siergiej Arzamascew

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • B. Potyrała, W. Szlufik – "Dowództwo sił Zbrojnych ZSRR od rewolucji naukowo-technicznej do równowagi strategicznej", Wyd. WSP Częstochowa, 2000 r.
  • B. Potyrała, W. Szlufik – "Koniec mitu o niezwyciężonej Armii Radzieckiej (lata siedemdziesiąte-dziewięćdziesiąte)", Wyd. WSP Częstochowa, 2001 r.
  • (ros.)Wojskowy słownik encyklopedyczny RWSN”, Wyd. Moskwa, 1999 r.
  • (ros.) "4 Harbińska. 60 lat na straży Ojczyzny", Wyd. Czyta, 2001 r.
  • (ros.) "Czytyjska Armia Rakietowa", Wyd. Czyta, 2003 r.
  • (ros.) "Perechen woinskich czastiej 1946-1991", Wyd. Tomsk, 2002 r.
  • (ros.) W. Fieskow, K. Kałasznikow, W. Golikow – "Armia Radziecka w latach zimnej wojny 1946-1991", Wyd. Tomsk, 2004 r.
  • (ros.) W. Nosow – „Stratedzy”, Wyd. Moskwa, 2008 r.
  • (ros.) I. Drogowoz – "Wojska Rakietowe ZSRR", Wyd. Harwest, Mińsk, 2007 r.
  • (ros.) Strona internetowa: http://www.russianarms.ru
  • Stanisław Zarychta: Broń jądrowa w kształtowaniu bezpieczeństwa 1945–2015. Warszawa: Bellona SA, 2016. ISBN 978-83-11-14235-0.