5 Saska Dywizja Pancerna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
5 Dywizja Pancerna
Ilustracja
Znak na pojazdach dywizji
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1957

Rozformowanie

1990

Nazwa wyróżniająca

„Saska”

Patron

Aleksander Waszkiewicz

Tradycje
Rodowód

19 Dywizja Zmechanizowana
19 Dywizja Pancerna

Kontynuacja

5 Dywizja Zmechanizowana

Dowódcy
Pierwszy

płk dypl. Mateusz Lach

Ostatni

płk dypl. Zbigniew Jabłoński

Organizacja
Numer

JW 1606[1]

Dyslokacja

Garnizon Gubin

Rodzaj sił zbrojnych

Wojska lądowe

Rodzaj wojsk

Wojska pancerne

Podległość

2 Korpus Pancerny
Śląski Okręg Wojskowy

5 Saska Dywizja Pancerna im. gen. bryg. Aleksandra Waszkiewicza (5 DPanc) – związek taktyczny wojsk pancernych ludowego Wojska Polskiego.

Dywizja powstała w wyniku przeformowania i przemianowania 19 Dywizji Pancernej, dowództwo dywizji stacjonowało w Gubinie przy ul. Poznańskiej[a]. Dowódca dywizji pełnił jednocześnie funkcję dowódcy garnizonu Gubin-Komorów. Znakiem rozpoznawczym dywizji malowanym na sprzęcie bojowym był poziomy romb.

Historia[edytuj | edytuj kod]

2 kwietnia 1957, w ramach kolejnej redukcji armii, zadecydowano o rozformowaniu, w terminie do 15 sierpnia tego roku, 5 Saskiej Dywizji Piechoty oraz przeformowaniu 19 Dywizji Pancernej. Jednocześnie, celem kontynuowania bojowych tradycji ludowego Wojska Polskiego, 19 Dywizję Pancerną przemianowano na 5 Saską Dywizję Pancerną.

W tym czasie rozwiązano 69 pułk czołgów, a w jego miejsce w struktury dywizji włączono 22 pułk czołgów z Żagania, będący wcześniej w podporządkowaniu 4 DP.

W lipcu 1961 przeniesiono dywizję na etaty wojenno-pokojowe[2].

W maju 1962 przeformowano 24 dywizjon artylerii rakietowej 12 DZ i przekazano go do 5 DPanc. W rzeczywistości był to dywizjon rakiet taktycznych uzbrojony w wyrzutnie z rakietami typu R-30, mogących przenosić głowice konwencjonalne, jądrowe i chemiczne. Po zakończeniu formowania dywizjon zastąpił, przekazany do 4 Dywizji Zmechanizowanej, 12 dywizjon artylerii rakietowej.

W 1968 częścią sił (27 pcz i 5 paplot), wspólnie z innymi jednostkami Śląskiego Okręgu Wojskowego, dywizja wzięła udział w akcji zbrojnej w Czechosłowacji.

18 grudnia 1970 roku o 17:00 dywizja rozpoczęła marsz w kierunku Warszawy. Miała osiągnąć rejon Konin, Śrem, Pleszew, Turek. Jednostki artyleryjskie wyszły bez sprzętu ciężkiego. W tym dniu „w polu” jej potencjał wynosił: 5230 żołnierzy, 192 czołgi, 111 transporterów opancerzonych i 1030 samochodów. Na lotnisku w Łasku stacjonowały dwa Mi-2 do dyspozycji dowódcy 5 DPanc. 19 grudnia (sobota) o 8:00 dywizja osiągnęła nakazany rejon[3].

21 grudnia 1970 (poniedziałek) o 21:00 dowódca SOW nakazał dowódcy 5 DPanc powrót do macierzystych garnizonów sposobem kombinowanym. Od 9:00 22 grudnia do 6:00 23 grudnia marsz rozpoczynały poszczególne kolumny rzutu kołowego. Docierały one do miejsc stałej dyslokacji w godzinach od 20:00 do 14.30 23 grudnia. 24 grudnia siły główne dywizji były już w garnizonach. Opóźnione transporty kolejowe przybyły w godzinach przedpołudniowych 25 grudnia. Do 8:00 28 grudnia pełniono jeszcze dyżury grup operacyjnych w sztabie ZT[3].

W grudniu 1981 dywizja rozlokowała swoje oddziały wokół Poznania, a poszczególne jej pododdziały wzięły udział przede wszystkim w „demonstracji siły”.

30 października 1974 roku minister obrony narodowej w uznaniu zasług położonych dla Sił Zbrojnych PRL nadał dywizji Medal Pamiątkowy „Za osiągnięcia w służbie wojskowej”[4]. W 1983 została wyróżniona Orderem Sztandaru Pracy.

W wyniku zmian restrukturyzacyjnych w Wojsku Polskim w 1990 dywizję przeformowano na 5 Dywizję Zmechanizowaną.

Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]

Rozlokowanie jednostek dywizji w 1989
W tych koszarach funkcjonował sztab dywizji[5]
Budynek w którym stacjonował sztab dywizji[6]
Sztab 5 Saskiej Dywizji Pancernej – rok 1975
Tablica znajdująca się na cmentarzu komunalnym w Gubinie, upamiętniająca zmarłych żołnierzy 5 Dywizji.
Proporczyk 5 SDPanc.
Awers
Rewers

W początkowym okresie istnienia ZT[edytuj | edytuj kod]

W końcowym okresie istnienia ZT[edytuj | edytuj kod]

Żołnierze dywizji[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy dywizji[7]:

Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]

  • W 1984 lub 1985 roku w 73 pcz spaliły się 2 czołgi. Jeden udało się przekazać do remontu, ale drugi był świeżo po remoncie i w celu uniknięcia dochodzenia prokuratorskiego trzeba było „najeździć” mu kilometrów. Był to najintensywniej eksploatowany czołg w WP w tamtym okresie. Nie ruszając się z miejsca w PWB „zaliczał” wszystkie możliwe ćwiczenia i szkolenia, aż wreszcie można go było oddać do remontu. W pożarze został uszkodzony mechanizm obrotu wieży i każdorazowo przed transportem na poligon oraz po powrocie do jednostki wieża czołgu była obracana liną szarpaną przez inny czołg[potrzebny przypis].
  • Z placu ćwiczeń ogniowych 4 września 1988 roku ukradziono czołg. Czołg uprowadził elew szkoły podoficerskiej 73 pcz. Skierował swoją zdobycz bezpośrednio na most graniczny Polska – NRD. Tym sposobem żołnierz chciał wziąć odwet za „wrzesień 1939 roku”. Czołg zatrzymał się kilkanaście kilometrów za granicą nie osiągnąwszy celu (według zeznań porywacza zdobycia Berlina). Elew osiągnął jednak swój osobisty cel. Poprzez szpital psychiatryczny wyszedł do „cywila”[potrzebny przypis].

Przekształcenia[edytuj | edytuj kod]

19 Dywizja Zmechanizowana19 Dywizja Pancerna5 Saska Dywizja Pancerna5 Kresowa Dywizja Zmechanizowana5 Kresowa Brygada Zmechanizowana

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Potem ul. A. Waszkiewicza, obecnie ul. Kresowa.
  2. Płk Mateusz Lach, ur. 1 września 1918 r., w Armii Czerwonej od 1940 r., w Wojsku Polskim od maja 1943 r., Dowódca 19 DPanc, zakończył służbę w 1969 roku, w stopniu pułkownika, na stanowisku szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Zielonej Górze. W czasie wojny ppor., dowódca plutonu czołgów w I Brygadzie Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Jako pierwszy wdarł się do wioski Studzianki podczas operacji opanowania przyczółka warecko-magnuszewskiego. Jego czołg T-34/76 nr 217 stoi jako pomnik w Studziankach Pancernych. Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych oraz dwukrotnie Srebrnym Medalem Zasłużony na Polu Chwały. Wojnę zakończył w stopniu kapitana.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Spis zespołów archiwalnych Archiwum Wojskowego w Oleśnicy
  2. Puchała 2013 ↓, s. 275.
  3. a b Odtajnione dokumenty grudnia 1970. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 1/2001. s. 89, 90 i 104. 
  4. Kalendarium Gubina 1945-2009 s. 154.
  5. Zdjęcie późniejsze z okresu po rozwiązaniu jednostki – 2008.
  6. Zdjęcie zrobione w 2014 roku.
  7. Mąsior 2005 ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
  • Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy. Przekształcenia organizacyjne, 1945-1956. Warszawa: Wyd. TRIO: Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-88542-53-2.
  • Franciszek Puchała: Budowa potencjału bojowego Wojska polskiego 1945-1990. Obszary szpiegowskich działań. Warszawa: Fundacja „Historia i Kultura”, 2013. ISBN 978-83-11-12800-2.
  • 5 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego, Edward Kospath-Pawłowski, Cyprian Wilanowski (red.), Pruszków: Ajaks, 1997, ISBN 83-87103-20-9, OCLC 177308632.
  • Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, Gubińskie Towarzystwo Kultury czerwiec 2010 – Kalendarium Gubina 1945–2009 ISBN 978-83-927655-6-1.
  • Odtajnione dokumenty Grudnia 1970. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 1, 2001. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
  • Wiesław Mąsior: Dowódcy dywizji Wojska Polskiego. Profesjonalne Forum Wojskowe. Serwis-militarny.net, 2005. [dostęp 2018-02-05].