6 Dywizjon Artylerii Konnej
 Odznaka pamiątkowa artylerii konnej | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Patron | |
| Tradycje | |
| Święto | |
| Nadanie sztandaru | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Ostatni |
ppłk dr Stanisław Pochopień |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Garnizon Lwów (1921-1924) |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
VI Brygada Jazdy |
6 Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. Romana Sołtyka (6 dak) - pododdział artylerii konnej Wojska Polskiego II RP.
Powstanie dywizjonu i udział w wojnie z bolszewikami 1919-1920
Dywizjon został sformowany na podstawie zarządzenia Generalnego Inspektora Artylerii i rozkazu Nr 7 Dowództwa Artylerii Konnej z 6 grudnia 1919. Na mocy tych dokumentów formująca się w Warszawie 3 bateria 1 Dywizjonu Artylerii Konnej została przemianowana na 1 baterię 6 dak. Na stanowisko dowódcy dywizjonu został wyznaczony kapitan Michał Belina-Prażmowski z 4 dak. Dowódcą 1 baterii był por. Stanisław Kopański, a następnie por. Mikołaj Prus-Więckowski. Dowództwo dywizjonu i 2 bateria porucznika Adama Petrażyckiego formowały się w Górze Kalwarii, w koszarach Baterii Zapasowej Artylerii Konnej Nr 1.
1 bateria została uzbrojona we włoskie 75 mm armaty polowe wz. 1906, niemieckie ciężkie karabiny maszynowe Maxim wz. 1908, karabinki francuskie, a później austriackie oraz wyposażona w uprzęże i rzędy austriackie.
2 bateria została uzbrojona w rosyjskie 76,2 mm armaty polowe wz. 1902, niemieckie ciężkie karabiny maszynowe Maxim wz. 1908, austriackie 8 mm karabinki Manlicher wz. 1895 oraz wyposażona w uprzęże i rzędy austriackie. Na uzbrojeniu obu baterii znajdowały się szable polskie z Fabryki Broni Siecznej Gabriela Borowskiego.
11 maja 1920 z Dworca Warszawa-Wschodnia 1 bateria odjeżdża na front. 13 maja przybywa do Wilna, gdzie zostaje podporządkowana dowódcy 1 Brygady Jazdy, włączona w skład 1 dak i tymczasowo zakwaterowana w koszarach 13 Pułku Ułanów Wileńskich. 17 maja bateria została przetransportowana koleją na stację Ignalino skąd pomaszerowała do wsi Pięta.
12 maja 1920 dowództwo 6 dak i 2 bateria zostały przewiezione koleją do Lwowa, gdzie zakończony został proces formowania jednostki. 22 czerwca 2 bateria przybywa koleją do Włodzimierza Wołyńskiego, gdzie zostaje podporządkowana dowódcy Grupy Operacyjnej Jazdy i włączona w skład 4 Dywizjonu Artylerii Konnej. Dowódcą 4 dak był kapitan Michał Belina-Prażmowski, pierwszy dowódca 6 dak. 1 sierpnia bateria została podporządkowana dowódcy 6 Brygady Jazdy.
Pod koniec czerwca 1920, w koszarach na Wólce, we Lwowie, na podstawie rozkazu Nr 101/20 dowódcy Baterii Zapasowej Artylerii Konnej Nr 2 rozpoczęto formowanie 3 baterii 6 dak. Na stanowisko dowódcy 3 baterii został wyznaczony porucznik Antoni Mokrzycki. Bateria została uzbrojona w rosyjskie 76,2 mm armaty polowe wz. 1902, rosyjskie ciężkie karabiny maszynowe Maxim wz. 1910, austriackie 8 mm karabinki Manlicher wz. 1895 i francuskie szable oraz wyposażona w uprzęże austriackie i rzędy francuskie[2].
Za wojnę 1919-1920 ośmiu oficerów i jedenastu szeregowych dywizjonu zostało odznaczonych Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari:
Spis utworzony na podstawie "Zarys historji wojennej 6-go dywizjonu artylerii konnej" s. 24
|
|
Ponadto czternastu oficerów i dwudziestu ośmiu szeregowych zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych.
W czasie walk poległo trzech oficerów i jeden szeregowy dywizjonu. Kolejnych czterech szeregowych zmarło z choroby:
- major Michał Belina-Prażmowski † 12 września 1920 Michale,
- kapitan Adam Petrażycki † 13 VIII 1920 Radziechów,
- podporucznik Adam Leśniewski † 19 VIII 1920 Artasów,
- kanonier Antoni Błaszczak † 12 III 1920 Warszawa (choroba),
- kanonier Aleksander Łagowski † 26 XII 1920 Szpital Polowy Nr 307 (choroba),
- bombardier Franciszek Łukasiewicz † 29 października 1920 Zakopane (choroba),
- kanonier Walenty Wilk † 6 XII 1920 Łuck (choroba),
- kanonier Jan Zagórski † 13 VIII 1920 Radziechów[3]'[4].
Obsada personalna 6 dak w latach 1919-1920
Dowództwo
- dowódca dywizjonu - kpt. Michał Belina-Prażmowski
- adiutant - ppor. Zygmunt Krzymuski
- oficer łączności - pchor. Bohdan Święcicki
1 bateria
- dowódca baterii - por. Mikołaj Prus-Więckowski
- I oficer baterii - por. Jan Radwan[b]
- dowódca I plutonu - por. Michał Zawadzki
- dowódca II plutonu - pchor. Kazimierz Mianowski
- szef 1 baterii - wachm. Józef Klimek[5]
2 bateria
- p.o. dowódcy baterii - ppor. Tadeusz Linsenbarth (do 7 II 1919)
- dowódca baterii - por. Adam Petrażycki (7 II 1919 - † 13 VIII 1920)
- p.o. dowódcy baterii - ppor. Adam Leśniewski (16 - † 19 VIII 1920)
- p.o. dowódcy baterii - por. Władysław Kaliszek (19 VIII - 29 IX 1920)
- dowódca baterii - kpt. Jan Radwan (od 29 IX 1920)
- I oficer baterii - ppor. Adam Giżyński
- I oficer baterii - ppor. Ludwik Ćwirko-Godycki (od IX 1920)
- oficer baterii - ppor. Kalikst Sosnowski
- oficer łączności - ppor. Ludwik Ćwirko-Godycki (do IX 1920)
- oficer łączności - por. Iwanow Leonidas (od IX 1920)
- dowódca I plutonu - pchor. Wacław Chomichowski
- dowódca II plutonu - pchor. Walerian Lewaszkiewicz
- szef baterii - plut. Józef Popławski[6]
3 bateria
- dowódca baterii - por. Antoni Mokrzycki
- I oficer baterii - por. Włodzimierz Czartoryski
- oficer łączności - pchor. Tadeusz Decowski
- dowódca I plutonu - ppor. Witold Babiński
- dowódca II plutonu - pchor. Zygmunt Mianowski
- dowódca ciężkich karabinów maszynowych - pchor. Bolesław Wierzbiański
6 dak w latach 1921-1939
W czerwcu 1921 jednostka została włączona w skład VI Brygady Jazdy. Pierwszym pokojowym garnizonem dywizjonu został położony na terenie Okręgu Korpusu Nr VI[7] Lwów. Dywizjon został rozmieszczony w koszarach na Wólce. Od 20 maja 1922 oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów.
W maju 1924 dywizjon został włączony w skład 6 Samodzielnej Brygady Kawalerii, a 4 czerwca tego roku przeniesiony do garnizonu Stanisławów. Z uwagi na zniszczenia koszar i stajni w Stanisławowie przez pierwszy rok jednostka kwaterowała w okolicznych wsiach. W 1925 dywizjon zajął koszary w mieście, które w dalszym ciągu wymagały prac remontowych.
19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził datę 13 sierpnia, jako datę święta dywizjonu[8]. Święto obchodzono w rocznicę walki stoczonej 13 sierpnia 1920 pod Radziechowem przez 2 baterię kapitana Adama Petrażyckiego[9]. W tym samym roku zostało uruchomione kasyno podoficerskie.
1 kwietnia 1937 dywizjon wszedł w skład Podolskiej Brygady Kawalerii. Pod względem wyszkolenia fachowego dywizjon podporządkowany był dowódcy 6 Grupy Artylerii.
14 grudnia 1937 Minister Spraw Wojskowych, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki nadał 6 dak nazwę „6 Dywizjon Artylerii Konnej imienia generała Romana Sołtyka”[c].
Kadra dywizjonu w latach 1921-1939
- Dowódcy dywizjonu
- kpt. art. Michał Belina-Prażmowski (6 XII 1919 - IV 1920 → dowódca 4 dak)
- mjr art. Karol Czichowski[d] (IV - X 1920)
- kpt. art. Mikołaj Więckowski (p.o. X 1920 - II 1921)
- mjr / płk art. Stefan I Maleszewski (5 IV 1921[10][11] - 10 VI 1927 → dowódca 15 pap)
- ppłk / płk art. Leon Hózman-mirza-Sulkiewicz (10 VI 1927 - IV 1934 → dowódca 4 pal)
- ppłk art. Zygmunt Kazimierz Karasiński (IV 1934[12] - IV 1936 → dowódca 31 pal)
- ppłk dypl. Stanisław Podkowiński (1937 - X 1938 → Kurs doskonalący dla oficerów dyplomowanych przy W.S.Woj.)
- mjr art. Wacław Cypryszewski (p.o. XI 1938 - 26 VIII 1939 → dowódca II/55 pal)
- ppłk dr Stanisław Pochopień (27 VIII - IX 1939)
- Zastępcy dowódcy dywizjonu
- mjr art. Zdzisław Latawiec (20 I 1923 – 16 V 1924 → dowódca 13 dak)
- mjr art. Wacław Cypryszewski (1937 - VIII 1939)
Działania dywizjonu w kampanii wrześniowej 1939
W kampanii wrześniowej 1939 dywizjon, złożony z trzech baterii i kolumny amunicyjnej, walczył w składzie Podolskiej Brygady Kawalerii. Jego 3 bateria udekorowana została orderem VM[13].
Mobilizację w dywizjonie rozpoczęto 27 sierpnia 1939 roku. Wystąpiły trudności z przydziałem odpowiedniego typu koni oraz wozów taborowych. Na przełomie sierpnia i września brygada wraz z dywizjonem została przetransportowana koleją do Wrześni i następnie zluzowała w okolicach Poznania 14 Dywizję Piechoty[14].
W czasie bitwy nad Bzurą pod Uniejowem 10 września spieszona kawaleria prowadziła natarcie oświetlając sobie teren reflektorami. Baterie artylerii mogły prowadzić ogień tylko na podstawie mapy. Dlatego też do pułku kawalerii wydzielono wysuniętego obserwatora. Wsparcie ogniowe natarcia, wykonane ogniem bezpośrednim było tak gwałtowne i dokładne, iż większość punktów oporu Niemców została zniszczona lub obezwładniona. Część Niemców w panice opuściła swoje stanowiska. Osiągnięto sukces taktyczny. Jednak w czasie walk bateria prowadząca wsparcie wystrzelała 219 pocisków, a więc prawie cały swój zapas amunicji[15].
Obsada etatowa 6 dak we wrześniu 1939
Dowództwo
- dowódca – ppłk dr Stanisław Józef Pochopień (VM[e])
- adiutant – por. Jan Zygmunt Kazikowski (VM)
- oficer zwiadowczy – kpt. inż. Tadeusz Saryusz-Bielski
- oficer obserwacyjny – por. Czesław Zapert (VM)
- oficer łącznikowy – ppor. Tadeusz Stanisław Stauffer
- płatnik – kpt. Andrzej Starak
- oficer żywnościowy – ppor. Gracjan Stanisław Kopczyński
- oficer broni – ppor. Tadeusz Łossowski
- lekarz – por. lek. Wacław Marian Krzyżewski
- lekarz weterynarii – por. lek. wet. Józef Wojnarowicz
- dowódca kolumny amunicyjnej – por. inż. Leon Wiesław Lewicki[16]
- dowódca plutonu łączności - ppor. Bogumił Dziedzic
1 bateria
- dowódca – kpt. Mieczysław Płodowski
- oficer ogniowy - por. Henryk Jabłoński
- oficer zwiadowczy – ppor. Jerzy Stanisław Głuszek (VM)
- dowódca I plutonu - por. Józef Ładomirski (do 31.08.1939), ppor. inż. Stanisław Gracjan Kopczyński[17]
- dowódca II plutonu - ppor. Stefan Ćwierzewicz, pchor. Jędrzejewski[17]
2 bateria
- dowódca - kpt. Zbigniew Wiszniewski
- oficer ogniowy - ppor. Władysław Chilomer, ppor. Bogumił Dziedzic (od 06.09.1939)[16]
- oficer zwiadowczy - ppor.inż. Adam Morawski
- dowódca I plutonu - ppor. Władysław Serwatowski
- dowódca II plutonu - ppor. Leszek Szubert
3 bateria
- dowódca 3 baterii - kpt. Rudolf Joch (VM)
- oficer ogniowy - ppor. Stanisław Klim
- oficer zwiadowczy - ppor. Władysław Kuryłko[16]
- dowódca I plutonu - ppor. Antoni Sołtys - Kulinicz
- dowódca II plutonu - ppor. Wojciech Rychliński, pchor. Kuczyński[16]
- kpr. Wadas (VM)
Symbole dywizjonu
Sztandar
2 listopada 1937 Prezydent RP, Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru 6 dak zgodny z Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach[18].
22 listopada 1938 we Lwowie gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki wręczył jednostce sztandar ufundowany przez społeczeństwo powiatu radziechowskiego i miasta Radziechowa.
Na lewej stronie płatu sztandarowego umieszczone były na tarczach[19]:
- w prawym górnym rogu – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej,
- w lewym górnym rogu – wizerunek św. Barbary,
- w prawym dolnym rogu – godło Podola,
- w lewym dolnym rogu – odznaka pamiątkowa artylerii konnej
Na ramionach krzyża kawalerskiego znajdowały się wyhaftowane nazwy i daty ważniejszych bitew pułku:
- na górnym – „Radziechów 13.VIII.1920”,
- na dolnym – „Komarów 31.VIII.1920”,
- na lewym – „Artasów 19.VIII.1920”,
- na prawym – „Korosteń 9.X.1920”
- "Więcej niż na huk pioruna, – drży na widok opiekuna";
"Kto spod rosyjskiego znaku, – idzie służyć w szóstym daku."
Uwagi
- ↑ Mianowski 1930 ↓, s. 13, później w stopniu ogniomistrza wieloletni szef 2 baterii 6 dak.
- ↑ Władysław Łubieński, Zarys Historii Wojennej 4-go Dywizjonu Artylerii Konnej, Warszawa 1929, s. 5. Porucznik Jan Radwan był dowódcą baterii artylerii konnej w składzie II Korpusu Polskiego w Rosji, a od kwietnia 1919 pełnił służbę w 5 baterii artylerii konnej „Odsieczy Lwowa” dowodzonej przez rtm. Michała Belina-Prażmowskiego.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych z 14 grudnia 1937 r., Nr 16, poz. 193. Zgodnie z cytowanym rozkazem żołnierzom dywizjonu nie przysługiwało prawo noszenia inicjałów patrona na naramiennikach kurtek i płaszczy.
- ↑ Karol Czichowski, ur. 31 grudnia 1886, 15 lipca 1920 zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w artylerii, w „grupie byłej armii austriacko-węgierskiej”, w 1922 zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 34. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych artylerii, w 1923 posiadał przydział mobilizacyjny do 10 dak.
- ↑ Odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari za wojnę obronną 1939.
Przypisy
- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 67.
- ↑ Mianowski 1930 ↓, s. 17.
- ↑ a b Mianowski 1930 ↓, s. 23.
- ↑ Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1934, s. 55, 478, 496, 505, 669, 708, 970, 1017.
- ↑ Mianowski 1930 ↓, s. 4.
- ↑ Mianowski 1930 ↓, s. 10.
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 60.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych z 19 maja 1927 r., Nr 16, poz. 174.
- ↑ Galster 1975 ↓, s. 89.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 16 kwietnia 1921 roku, s. 771.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 23 kwietnia 1921 roku, s. 832.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 163.
- ↑ Zarządzenie gen. W Andersa z 11 listopada 1966 r. Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, sygn. A XII 77
- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 269.
- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 209.
- ↑ a b c d Polak 1986 ↓, s. 255.
- ↑ a b Polak 1986 ↓, s. 254.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych z 23 listopada 1937 r., Nr 15, poz. 180.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 15 z dnia 23 listopada 1937 roku
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Dziesięciolecie wojsk VI. Okręgu Korpusu, Nakładem Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI, Lwów 1928.
- Roman Abraham: Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07712-6.
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
- Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- "Księga jazdy polskiej": pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego–Rydza. Warszawa 1936. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1993
- "Armia Poznań w wojnie obronnej 1939", Piotr Bauer,Bogusław Polak,Wydawnictwo Poznańskie 1983
- Bogusław Polak: Lance do boju: szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek – 1945 r.. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986, s. 254-255. ISBN 83-03-01373-4.
- Zygmunt Mianowski: Zarys Historii Wojennej 6-go Dywizjonu Artylerii Konnej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930. OCLC 751165662.