Acacia caven

*Acacia caven*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	brezylkowe
Rodzaj	akacja
Gatunek	Acacia caven
	Nazwa systematyczna
	Acacia caven (Mol.) Molina; Sag. Stor. Nat. Chili, 2nd ed. 163. 299. 1810
Synonimy
	Acacia adenopa Hook. & Arn.; Acacia cavenia (Molina) Hook. & Arn.; Acacia farnesiana var. cavenia (Hook. & Arn.) O.Kuntze; Mimosa caven Molina; Mimosa cavenia Molina; Vachelia farnesiana (Molina) Speg.;
	Acacia adenopa Hook. & Arn.; Acacia cavenia (Molina) Hook. & Arn.; Acacia farnesiana var. cavenia (Hook. & Arn.) O.Kuntze; Mimosa caven Molina; Mimosa cavenia Molina; Vachelia farnesiana (Molina) Speg.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	; Zasięg występowania A.caven
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Acacia caven – gatunek drzewa lub krzewu liściastego z rodziny bobowatych, występujący w Argentynie, Boliwii, Chile, Paragwaju, Urugwaju i południowej Brazylii^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Niskie drzewo lub krzew o formie rozłożystej^[5]. Osiąga wysokość do 7–10 metrów^[6], choć zwykle jest niższa (2–6 m)^[4]. Występuje pojedynczo lub w płatach zwanych espinillares. Kora ciemnobrązowa.
Liście: Dość trwałe (opadają dopiero podczas zimy), pierzaste (3–10 par listków podzielonych na 11–26 par blaszek w liściu) o długości od 4 do 5 cm z listkami o długości 12–22 mm leżącymi co ok. 0,1 cm^[6]. Barwa liści jasnozielona. Przylistki w postaci lekko omszonych, czerwonobrązowych, jaśniejących i szarzejących z wiekiem cierni o długości 30(50) mm^[6]. Ogonki liściowe o długości 5–11 mm z pojedynczym, bezszypułkowym gruczołem^[6].
Kwiaty: Jasnożółte, kuliste, około 1,5 cm średnicy. Bezszypułkowe, zebrane w kwiatostany. Szypułki kwiatostanów omszone o długości 6–11(16) mm^[6]. Podsadki cztero- lub pięciodzielne, trwałe^[6]. Kielich i korona pięciodzielne^[6]. Powabnią są skupiska pręcików. Kwitnienie od czerwca do listopada^[6].
Owoce: Strąki o barwie czarnej lub ciemnobrązowej. Okrągłe w przekroju, proste, skórzaste^[6]. O długości ok. 5 cm.
Gatunki podobne: Vachellia farnesiana (gatunki są łączone przez niektórych systematyków^[6]), różnica polega głównie na budowie gruczołu na ogonku liściowym^[6].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Siedlisko: Miejsca nasłonecznione. Gleby o odczynie od kwaśnego do lekko zasadowego^[5]. Występuje w obszarach o klimacie śródziemnomorskim i gorącym, może wytrzymać długie okresy suszy. Jest gatunkiem ekspansywnym na obszarach przekształconych przez człowieka^[6].

Gatunek jest bardzo rozpowszechniony w argentyńskiej prowincji Entre Ríos, gdzie rośnie na terenach zalewowych. Te aluwialne lasy nazywane są espinal^[7], przy czym nazwą tą określane są różnego typu kolczaste zbiorowiska w krajach hiszpańskojęzycznych. Suche lasy budowane przez A. caven i Celtis spinosa wchodzące w skład nadrzecznego espinalu nazywane są również espinillares^[7]. W suchszych rejonach środkowej Argentyny wraz z innymi gatunkami tworzy kolczaste niskie lasy i zarośla espinales^[7]. Spotykany jest również na pampie, a w Andach występuje do wysokości 3200 m n.p.m.^[6]. W Chile gatunek ten jest dominantem sawannowej formacji espinal (innej niż espinal znad Parany) i wchodzi w skład innych odmian matorralu, np. zarośli espinares będących zbiorowiskami wtórnymi na terenach odlesionych^[7].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 26^[6].
Interakcje: Kwiaty są wykorzystywane jako pokarm dla pszczół do produkcji miodu. Kora i liście stanowią jeden z przysmaków koszatniczek^[8]. Ciernie z rzadka bywają zasiedlane przez mrówki^[6].

Systematyka i zmienność[edytuj | edytuj kod]

Budowa podsadek jest typowa dla rodzaju Vachellia, w związku z tym część systematyków określa ten gatunek jako Vachellia caven^[6]. Ze względu na jego szeroką gamę siedlisk, istnieje wiele podgatunków i odmian.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Kwiaty są wykorzystywane do produkcji perfum^[9] (stąd jedna z nazw zwyczajowych aromo), taniny zaś z owoców do garbowania skór. Twarde drewno A. caven ma doskonałe właściwości opałowe^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-05-02] (ang.).
↑ Acacia caven, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c APPENDIX 2. Notes on the main characteristics of the six acacia species of special interest. W: J. C. Doran, J. W. Turnbull, D. J. Boland, B. V. Gunn: Handbook on seeds of dry-zone acacias. Canberra: Division of Forest Research, CSIRO.
↑ ^a ^b Acacia caven. www.patagoniaplants.com. [dostęp 2009-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-02)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Caven. ccg.biology.uiowa.edu. [dostęp 2009-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-29)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Podbielkowski: Fitogeografia części świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 123–150. ISBN 83-0107583-X.
↑ Julio R. Gutiérrez, Francisco Bozinovic. Diet selection in captivity by a generalist herbivorous rodent (Octodon degus) from the Chilean coastal desert. „Journal of Arid Environments”. 39 (4), s. 601-607, sierpień 1998. Academic Press. DOI: 10.1006/jare.1998.0412. (ang.).
↑ Acacia caven (Mol.) Molina. micol.fcien.edu.uy. [dostęp 2009-10-26]. (hiszp.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-05-02] (ang.).

[iucn-3] Acacia caven, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[fao-4] APPENDIX 2. Notes on the main characteristics of the six acacia species of special interest. W: J. C. Doran, J. W. Turnbull, D. J. Boland, B. V. Gunn: Handbook on seeds of dry-zone acacias. Canberra: Division of Forest Research, CSIRO.

[pp-5] Acacia caven. www.patagoniaplants.com. [dostęp 2009-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-02)]. (ang.).

[ccg-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Caven. ccg.biology.uiowa.edu. [dostęp 2009-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-29)]. (ang.).

[zp-7] Zbigniew Podbielkowski: Fitogeografia części świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 123–150. ISBN 83-0107583-X.

[8] Julio R. Gutiérrez, Francisco Bozinovic. Diet selection in captivity by a generalist herbivorous rodent (Octodon degus) from the Chilean coastal desert. „Journal of Arid Environments”. 39 (4), s. 601-607, sierpień 1998. Academic Press. DOI: 10.1006/jare.1998.0412. (ang.).

[micol-9] Acacia caven (Mol.) Molina. micol.fcien.edu.uy. [dostęp 2009-10-26]. (hiszp.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]