Tojad mołdawski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Aconitum moldavicum)
Tojad mołdawski
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

tojad

Gatunek

tojad mołdawski

Nazwa systematyczna
Aconitum moldavicum subsp. hosteanum (Schur)Graebn, &P.Graebn.
Syn. Mitteleur. Fl. 5(2): 725 1929[3]

Tojad mołdawski (Aconitum moldavicum) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. W Polsce występuje tylko podgatunek A. moldavicum subsp. hosteanum nazywany też tojadem Hosta[4].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Jest subendemitem karpackim występującym w całych niemal Karpatach (prawdopodobnie nie występuje tylko w słowackich Karpatach Zachodnich), a także na Wyżynie Transylwańskiej, na Roztoczu, w Opolu, w Gołogórach, Woroniakach, Miodoborach, na zachodnim Wołyniu i południowym Małym Polesiu. W Polsce występuje na ograniczonym obszarze; na Wyżynie Małopolskiej, w Kotlinie Sandomierskiej, w Górach Świętokrzyskich i w Karpatach Wschodnich po Beskid Sądecki (na Rozsypańcu, Rozsypańcu 1115 m, w Hoczwi, Siankach i w Mikowie). Występuje też w Górach Sanocko-Turczańskich (w rezerwacie przyrody Góra Sobień i na górze Krzyż), oraz w Beskidzie Niskim w dolinie Roztoki. Jego występowanie w Polsce wymaga dalszych badań terenowych, a podawane stanowiska na Pogórzu Przemyskim wymagają potwierdzenia[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Bylina osiągająca do 150 cm wysokości o wzniesionej i silnie rozgałęzionej łodydze, górą pokrytej białymi, łukowatymi włoskami[6].
Liście
Dłoniasto-klapowane, składające się z 3-5, wyjątkowo do 7, przeważnie 3-wrębnych, grubo ząbkowanych odcinków. Liście na górnej stronie ciemnozielone, na brzegach i na nerwach owłosione[6].
Kwiaty
Zebrane w luźny, groniasty kwiatostan. Jego gałązki, szypułki kwiatowe i podkwiatki są owłosione. Kwiaty są niebieskie lub jasnofioletowe, mają wydłużony hełm o szerokości 5-8 mm i długości 15-25 mm. Nad dzióbkiem jest nieco wcięty. Słupki kwiatowe są nagie. Miodniki wyrastają na długich trzonkach i mają ślimakowato zwiniętą ostrogę[6].
Owoc
Owłosione lub nagie mieszki z brunatnymi nasionami o oskrzydlonych krawędziach[5].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, zapylany jest przez trzmiele. Rozmnaża się przez nasiona, ale również wegetatywnie. Liczba chromosomów 2n = 16. W Bieszczadach rośnie na połoninach i w ziołoroślach. Występuje również w niższych położeniach górskich wzdłuż potoków w olszynce karpackiej (Alnetum incane). Poza Karpatami spotykany jest w wilgotnych zaroślach i lasach[5].

Jak wszystkie gatunki tojadów jest rośliną bardzo silnie trującą, jedną z najbardziej trujących rosnących u nas. Trująca jest cała roślina, a szczególnie nasiona i korzenie. Roślina zawiera akonitynę, która w niewielkich dawkach działa pobudzająco, przy większych powoduje paraliż nerwów ruchowych i czuciowych, w rezultacie śmierć. Może się wchłaniać także przez skórę[7].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii VU – narażony[8]. Tę samą kategorię posiada na polskiej czerwonej liście[9]. W Polsce gatunek ten objęty jest całkowitą ochroną. Generalnie nie jest zagrożony, zagrożone są jedynie niektóre jego stanowiska na niżu i na pogórzu, znajdujące się w intensywnie użytkowanych lasach. Liczne jego stanowiska są chronione w parkach narodowych (Bieszczadzkim i Magurskim) oraz w rezerwacie przyrody Góra Sobień[6][5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2017-01-31].
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. a b c d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  6. a b c d Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  7. Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
  8. Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  9. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.