Adem Jashari
 Popiersie Adema Jashariego w Tiranie | |
| Pełne imię i nazwisko |
Adem Shaban Jashari |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
28 listopada 1955 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Odznaczenia | |
| Bohater Kosowa | |
Adem Shaban Jashari, właśc. Fazlli Jashari (ur. 28 listopada 1955 w Prekazie, zm. 6 marca 1998 tamże) – albański działacz narodowy z Kosowa, jeden z komendantów UÇK.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn nauczyciela o imieniu Shaban. Ukończył technikum mechaniczne w Mitrovicy. Od początku lat 90. Adem wraz z braćmi należał do pierwszych Albańczyków, którzy podjęli walkę z policją serbską. Prawdopodobnie należał też do założycieli Armii Wyzwolenia Kosowa (UÇK). Po serii ataków na serbskie posterunki, jakich dokonywali Albańczycy z rejonu Drenicy, 30 grudnia 1991 doszło do pierwszego uderzenia serbskich sił bezpieczeństwa na dom rodziny Jashari w Prekazie, który miał być punktem zbornym dla pierwszych dowódców UÇK. Atakujący dostali się pod silny ostrzał i zdecydowali się wycofać. W 1993 znalazł się w Albanii, gdzie został aresztowany i wkrótce uwolniony[1]. Jashari prawdopodobnie należał do pierwszych bojowników UÇK, którzy w 1993 przeszli szkolenie w Albanii[2].
W 1997 zamieszki, do jakich doszło w Albanii i rozgrabienie tamtejszych magazynów wojskowych pozwoliło dozbroić Albańczyków z rejonu Drenicy. Lokalne dowództwo UÇK ogłosiło ten obszar, jako wolny od Serbów. W tym samym roku sąd serbski skazał zaocznie Jashariego na 20 lat więzienia za prowadzenie działalności terrorystycznej i zabicie policjanta serbskiego. Pierwsza próba schwytania Jashariego przez policję w styczniu 1998 zakończyła się niepowodzeniem. Z początkiem marca 1998 siły serbskie po raz kolejny zaatakowały dom, w którym jak twierdził Belgrad ukrywali się albańscy terroryści. W trakcie trzydniowych walk zginęło 58 osób z rodziny Jashari, w tym Adem i jego starszy brat. Zginął także 13-letni Kushtrim, syn Adema. Jedyną ocalałą osobą była Besarta Jashari, 10-letnia córka Hamëza Jashari.[3] Oględziny ciała Adema Jashariego wskazały, że zginął od strzału w szyję. Kierunek wlotu pocisku wskazywał na samobójstwo.
Albańczycy chcieli, aby ofiary z Prekazu poddano autopsji w obecności ekspertów międzynarodowych, ale nie zgodziły się na to władze serbskie, domagając się szybkiego odebrania zwłok. Wobec braku porozumienia 10 marca jednostka policji dokonała zbiorowego pochówku ciał w pobliżu Donji Prekaz. Następnego dnia krewni zabitych ekshumowali ciała i pochowali je ponownie, zgodnie z tradycją islamską. Żadne z ciał nie nosiło śladów autopsji. Ciała pochowano na cmentarzu, niedaleko od domu, w którym zginęli.
Pamięć[edytuj | edytuj kod]
Zachowany dom rodziny Jasharich, zniszczony w czasie walk 1998 stał się dla Albańczyków muzeum i miejscem narodowych pielgrzymek. Rocznica śmierci Jashariego jest obchodzona corocznie w Kosowie, z udziałem władz państwowych. Jednym z najpopularniejszych gadżetów w Kosowie po ogłoszeniu niepodległości w lutym 2008 była koszulka z podobizną Jashariego i napisem Bac, u krye (Wujku, zrobione).
W 2008 przez władze Kosowa został uhonorowany pośmiertnie tytułem Bohatera Kosowa. Jego imię nosi Port lotniczy Prisztina, Narodowy Teatr Kosowa oraz stadion w Mitrowicy, a także ulice w Prisztinie, Prizrenie, Peji, Gnjilane i w Vučitrnie. Od 2012 pomnik Jashariego stoi w Tiranie. Pamięci Jashariego jest poświęcony monodram Lebita Murtishiego Unë Adem Jashari[4]. Dom rodziny Jashari stał się miejscem pielgrzymek; tzw. Jashari Memorial jest co roku odwiedzany przez setki Albańczyków.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ James Pettifier, Amanda Vickers, The Albanian Question: Reshaping the Balkans, I.B.Tauris, 2007, s. 118.
- ↑ H.Perritt, Kosovo Liberation Army, University of Illinois Press, 2008, s. 56.
- ↑ Rrënqeth Besarta Jashari: Momenti ma i vështirë u kanë kur nuk kam mujt me shpëtu motrën teme t’vogël [online], InLajmi, 13 czerwca 2022 [dostęp 2023-03-21] (ang.).
- ↑ Albanska monodrama ‘‘Ja sam Adem Jashari” u Domu hrv. branitelja.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- R. Elsie: Historical Dictionary of Kosovo, Scarecrow Press, 2004, ISBN 0-8108-5309-4.
- H. Krieger: The Kosovo Conflict and International Law: An Analytical Documentation 1974–1999, Cambridge 2001, ISBN 0-521-80071-4.
- A. Skieterska: Kosowo ma swojego Che Guevarę, „Gazeta Wyborcza” 13.III.2008.
- Artykuł BBC przedstawiający serbską wersję wydarzeń z 1998