Afrykanka czerwonoczelna
| Poicephalus gulielmi[1] | |||
| (Jardine, 1849) | |||
.jpg) Osobnik w niewoli. Największa na świecie hala wolnych lotów Birds of Eden, Kapsztad, RPA | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
afrykanka czerwonoczelna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Afrykanka czerwonoczelna[4] (Poicephalus gulielmi) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae), podrodziny papug afrykańskich (Psittacinae). Występuje w Afryce w trzech podgatunkach, w zachodniej, środkowo-zachodniej oraz wschodniej części kontynentu. Niezagrożona wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek opisał po raz pierwszy William Jardine w roku 1849. Za miejsce zebrania holotypu wskazał okolice rzeki Kongo. Ptaki z wyżyn Kenii były wydzielane do podgatunku permistus, pojawiła się również propozycja utworzenia podgatunku aubryanus; obecnie zawiera się on w podgatunku nominatywnym[2].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:
- P. g. fantiensis Neumann, 1908 – Liberia do Ghany
- P. g. gulielmi (Jardine, 1849) – Kamerun do północnej Angoli, wschodniej Demokratycznej Republiki Konga i zachodniej Ugandy
- P. g. massaicus G. A. Fischer & Reichenow, 1884 – zachodnia i centralna Kenia, północna Tanzania
Na terenie Wybrzeża Kości Słoniowej gatunek stwierdzono kilkukrotnie, jednak blisko 35 osobników odnotowano w okolicy Parku Narodowego Marahoué[6].
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Afrykanka czerwonoczelna to gatunek leśny. Wybiera szeroki zakres środowisk: od zadrzewień przedstawicieli Podocarpus po wilgotny las równikowy; odwiedza plantacje kawy. W Kenii podgatunek massaicus zamieszkuje górskie lasy Podocarpus i jałowców (Juniperus) na wysokości 1800–3250 m n.p.m., w większości spotykana w pierwotnych zadrzewieniach. Zarówno P.g. gulielmi, jak i P.g. fantiensis zamieszkują lasy, przeważnie przebywają na wierzchołkach drzew w parach lub grupach liczących do 10 osobników. W Kenii podgatunek massaicus jest obecny na górze Kenia do 2500 m n.p.m.; ptaki schodzą na niższe wysokości celem żerowania, w ciągu dnia przemierzając do 60 km. W zachodniej części zasięgu ptaki z podgatunków gulielmi i fantiensis zamieszkują lasy nizinne lasy deszczowe, w Afryce Zachodniej poniżej 700 m n.p.m. W Angoli stwierdzane był na plantacjach kawy, a w Ghanie także w lasach wtórnych[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała P. gulielmi według autorów HBW mieści się w przedziale 26-30 cm[2], jednak Mike Perrins podaje węższy zakres – 293 ± 14 mm. Skrzydło mierzy 195–207 mm długości, dziób 29,1 ± 1,8 mm[6]. Masa ciała wynosi od 255 do 300 g[6]. Głowę, spód ciała oraz kuper porastają zielone pióra. Czerwone obszary obejmują, prócz czoła (co oddaje także angielska nazwa, Red-fronted Parrot), wierzch głowy, nogawice, a także skraje skrzydła. Kantarek oraz brodę cechuje barwa czarna. Na czarnych piórach wyższej części grzbietu oraz zgięcia skrzydeł występują zielone krawędzie. Pozostała część wierzchu ciała przyjmuje barwę czarnobrązową z zielonymi krawędziami piór, podobnie jak i skrzydła wraz z lotkami i sterówkami; dwa ostatnie wyróżnia brak krawędzi odmiennej barwy. Występuje dymorfizm płciowy w barwie tęczówki, która u samców ma kolor czerwonopomarańczowy, a u samic pomarańczowobrązowy. Górna szczęka szara, blisko końca czarna. Dolna szczęka czarniawa. Nogi ciemnoszare do czarniawych. U ptaków młodocianych upierzenie ogólnie mniej intensywnej barwy, brak czerwonych obszarów[6].
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Zwykle afrykanka czerwonoczelna przebywa w parach lub grupach do 10 osobników; tworzy większe stada w przypadku dostatku pożywienia. W trakcie żerowania lub wypoczynku ptaki pozostają w koronach drzew. Niekiedy w trakcie spoczynku ptaki grupują się w pokaźne stada. W Kenii podgatunek massaicus, przebywający do 60 km w ciągu dnia, porusza się wzdłuż lasów galeriowych, niekiedy jednak przelatuje przez sawannę z akacjami. Lot szybki i prosty[7].
Głośny gatunek, odzywa się wysokimi, szorstkimi i trajkoczącymi okrzykami scureeat tchareek scuureeat. Bardziej żywe, bulgoczące i melodyjne dźwięki czasem towarzyszą innym, wrzeszczącym odgłosom[7].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
W diecie P. gulielmi przeważają nasiona, zjada jednak podobną ilość owoców; prócz tego żywi się kwiatami i owadami. Według Josepha Forshawa większość zjadanych owoców to owoce oliwki (Olea), Podocarpus i jałowca. Zjada też nasiona spatodei dzwonkowatej (Spathodea campanulata). Osobniki podgatunku fantiensis mają możliwość pozyskiwania orzechów olejowca gwinejskiego (Elaeis guineensi). P.f. massaicus zjada owoce Podocarpus, prócz tego kwiaty i przypuszczalnie nasiona Grevillea robusta (gatunek pochodzi z Australii, występuje w uprawach RPA, rozprzestrzeniony jest w innych krajach)[8].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Gatunek monogamiczny, gniazduje samotnie. W trakcie kopulacji samiec rytmicznie się kołysze, nie porusza przy tym skrzydłami. Gniazdo znajduje się 3–12 m nad ziemią. W Kenii, na wysokości 2500 m n.p.m. lęgi mają miejsce w czerwcu i prawdopodobnie także od września do listopada. Na Mount Meru stwierdzono gniazda w żywych okazach Hagenia abyssinica, Podocarpus i jałowcu Juniperus procera. Także u P.f. massaicus odnotowywano zniesienia w listopadzie i styczniu (w Tanzanii), w marcu, czerwcu oraz od września do listopada w Kenii. W DRK ptaki podgatunku nominatywnego składają jaja we wrześniu. W zniesieniu dwa białe jaja. Pozostałe dane nieznane. Możliwe, że młode zostają z rodzicami do momentu, w którym nie rozpoczną oni kolejnego lęgu[8].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Przez IUCN afrykanka czerwonoczelna klasyfikowana jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[3]. Populacja prawdopodobnie ma trend spadkowy ze względu na niszczenie środowiska. P. gulielmi znajduje się na załączniku II CITES. Od 1976 roku w handlu międzynarodowym uczestniczyło 43 358 odłowionych w naturze ptaków (dane z 2005; daje to około 1495 osobników na rok). Łapanie dzikich ptaków w nierozsądnych ilościach również wpływa na zmniejszanie się populacji[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Poicephalus gulielmi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Collar, N.: Red-fronted Parrot (Poicephalus gulielmi). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, 1997. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-02)].
- ↑ a b Poicephalus gulielmi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Psittacinae Rafinesque, 1815 - papugi afrykańskie (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-21].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-21]. (ang.).
- ↑ a b c d Perrin 2013 ↓, s. 381.
- ↑ a b c Perrin 2013 ↓, s. 384.
- ↑ a b Perrin 2013 ↓, s. 387.
- ↑ Red-fronted Parrot Poicephalus gulielmi. BirdLife International. [dostęp 2014-07-30].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mike Perrin: Parrots of Africa, Madagascar and the Mascarene Islands: Biology, Ecology and Conservation. Wits University Press, 2013. ISBN 978-1-86814-552-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Jardine’s Parrot (Poicephalus gulielmi). [w:] Parrot Encyclopedia [on-line]. World Parrot Trust. [dostęp 2020-09-21]. (ang.).