Airbus A330
Airbus A330-300 w barwach linii Lufthansa | |
Dane podstawowe | |
Państwo | |
---|---|
Producent | |
Typ |
pasażerski |
Załoga |
2 osoby |
Historia | |
Data oblotu |
2 listopada 1992 |
Lata produkcji |
Od 1994 |
Liczba egz. |
1390 w tym aktywnych 1358 (stan na 31 grudnia 2017)[1] |
Liczba wypadków • w tym katastrof |
10 |
Dane techniczne | |
Napęd |
2 × GE CF6-80E1 lub 2 × Pratt & Whitney PW4000 lub 2 × RR Trent 700 o ciągu 303-320 kN każdy |
Wymiary | |
Rozpiętość |
60,3 m |
Długość |
58,8m - 63,6m |
Szerokość kadłuba |
5,28 m |
Powierzchnia nośna |
361,6 m² |
Masa | |
Własna |
109t - 124,5t |
Startowa |
233.9 - 242 t |
Zapas paliwa |
97,170 l - 139,100 l |
Osiągi | |
Prędkość maks. |
913 km/h |
Prędkość przelotowa |
871 km/h |
Zasięg |
7,400 km - 13,430 km |
Dane operacyjne | |
Liczba miejsc | |
do 405 | |
Użytkownicy | |
Ponad 100 linii lub państw. | |
Rzuty | |
Airbus A330 – samolot pasażerski używany w lotach komercyjnych na średnich i długich dystansach o dużej ładowności produkowany przez koncern Airbus. Został zaprojektowany równocześnie z czterosilnikowym A340. Lot dziewiczy odbył w 1992 r.
A330 opracowano w Airbusie, aby konkurować na rynku szerokokadłubowych maszyn dwusilnikowych, z samolotami Boeinga oznaczonymi jako 767 i 777.
Konstrukcja skrzydeł A330 jest identyczna z A340, a różnica tkwi w zastosowaniu dwóch silników. Projekt oparty jest na Airbusie A300, a system awioniki pochodzi z A320. Pilot kieruje ruchami maszyny poprzez system fly by wire (poprzez komputer).
Liczba pasażerów zależy od konfiguracji foteli. Producent proponuje wersję z trzema klasami - 295 siedzeń. W opcji z dwiema klasami przewidziano 335 foteli.
Do końca roku 2012 zamówiono 1237 maszyn A330, a 938 zostało dostarczonych do użytku dla linii lotniczych na całym świecie. 19 lipca 2013 Airbus dostarczył tysięczny egzemplarz A330 przeznaczony dla Cathay Pacific[3]. Największym użytkownikiem samolotów tego typu są Turkish Airlines. W 2013 cena jednego samolotu wynosiła około 216 milionów USD za wersje A330-200, 219 za -200F i 239 milionów USD za A330-300.
Airbus A330-200 o zasięgu 13,430 km może pokonywać trasy długodystansowe, np. Toronto - Frankfurt (Air Canada), czy też średniodystansowe jak np. Abu Dhabi - Manchester (Etihad Airways). Wersje modelowe 201 do 203 wyposażono w silniki General Electric CF6-80E1, 222 do 223 w Pratt & Whitney PW4000 lub 243 z Rolls-Royce Trent 700.
Model towarowy A330-200F w lecie 2006 zastąpił w ofercie Airbusa A300-600F, samolot różni się wizualnie od pozostałych A330 wystającym z kadłuba schowkiem przedniej goleni podwozia[4]. W lutym 2012 uruchomiono program A330P2F (Passenger-to-Freighter), który będzie oferujący możliwość konwersji samolotów pasażerskich na Cargo[5]. A330-300P2F oblatano w październiku 2017, w listopadzie 2017 uzyskał dodatkowy certyfikat typu EASA, a pierwszym użytkownikiem zostało DHL Aviation[6].
A330 MRTT
- Osobny artykuł:
Airbus Defence and Space oferuje wojskową wersję transportowo-tankującą Airbus A330-200 MRTT, którą zakupiły Wielka Brytania, Australia i Francja.
A330neo
1 kwietnia 2015 producent uzyskał certyfikat EASA dla A330-300 o zwiększonej z 235 do 242 ton maksymalnej masie startowej, jego zasięg wzrósł do 11 300 km, przy 2% niższym zużyciu paliwa[7]. 9 września 2015 certyfikat otrzymał A330-200 o masie 242 ton, zasięg wersji wzrósł o 650 km do 13 400 km lub 15 godzin lotu[8]. Nowe wersje wypełniły lukę po wycofaniu się z produkcji modelu A340 oraz stały się bazą do stworzenia zmodernizowanej wersji. 14 lipca 2015 na Farnborough International Airshow 2014 Airbus uruchomił program A330neo (new engine option) oferowanego wyłącznie z silnikami Rolls Royce Trent 7000. Dzięki nowym wingletom z tworzywa sztucznego wzmocnionym włóknem węglowym (CFRP) i silnikom RR samoloty ograniczą zużycie paliwa o 11%[9]. Rozpiętość skrzydeł nowej wersji wzrosła z 60,3 do 64 metrów, dzięki zastosowaniu nowych kompozytowych wingletów, takich jak stosowanych na Airbus A350 XWB. A330-800neo o długości 58,82 m mieszczący 257 pasażerów w układzie trójklasowym zastąpił A330-200, natomiast A330-300 zastąpił A330-900neo o długości 63,66 m i pojemności 287 osób[10]. W związku z wprowadzeniem A330neo, który ma konkurować z 787-8 producent zrezygnował z uruchomienia produkcji krótkiej wersji A350-800 o długości 60,54 m.
Montaż końcowy pierwszego A330-900neo rozpoczęto w październiku 2016 roku[11]. W grudniu 2016 gotowy był pierwszy prototyp w kompletnym malowaniu, pozbawiony jednak silników[12]. W lutym 2017 ukończono drugi egzemplarz testowy A330-900 #F-WTTE, który także oczekiwał na jednostki napędowe. Pierwotnie producent zaplanował wprowadzenie do służby wersji A330-900 pod koniec 2017, a -800 w 2018 roku. Wejście do służby nowej wersji opóźniono do połowy 2018 roku z powodu prac nad silnikiem[13]. Opóźnienia w rozwoju silnika Trent 7000 uniemożliwiły rozpoczęcie testów i certyfikacji w 2016 roku, ponieważ silnik musi zdobyć certyfikat jako pierwszy[14]. 19 października 2017 roku A330-900neo MSN1795/#F-WTTN wykonał pierwszy lot[15]. W fazie testów i certyfikacji wzięły udział dwa samoloty testowe. W 2019 zakończy się produkcja starszych wersji -200 i -300 (z wyjątkiem wersji towarowej -200F i wojskowych -200 MRTT)[16]. Z powodu braku dostatecznego wolumenu zamówień Airbus ograniczył od 2016 tempo produkcji A330 z dziewięciu do 5-6 szt. miesięcznie[17]. Dla poprawy osiągów samolotu w 2017 roku Airbus rozpoczął prace nad zwiększeniem maksymalnej masy startowej A330-900 z 242 do 251 ton. Pozwoli to na zwiększenie zasięgu z 12 130 km do blisko 13 000 km. Ma to pozwolić na oferowanie lotów przez Pacyfik i zbliżyć się do konkurencyjnego Boeinga 787-9 o zasięgu 14 140 km[18].
Montaż pierwszego A330-800neo rozpoczęto pod koniec listopada 2017[19]. Prototyp o nr seryjnym MSN1888 zaprezentowano 5 lutego 2018[20]. Od 2016 roku Airbus dysponował tylko jednym zamówieniem na sześć sztuk A330-800neo dla Hawaiian Airlines[21], które anulowały je w lutym 2018 na rzecz Boeingów 787-9[22]. Według Boienga projekt A330neo był skazany na porażkę, bo większość linii wybiera Dreamlinera lub A350 XWB, a rynek na małe samoloty dalekiego zasięgu do połączeń bezpośrednich jest nasycony przez 787-8 na które popyt skończył się w 2008, od kiedy lepiej sprzedawały się większe 787-9 i A330-300[23]. Główni nabywcy A330neo, tj. TAP Portugal, Delta, AirAsia X, Garuda Indonesia to użytkownicy starszych wersji A330ceo (A330–200 i A330–300), którzy wybrali bardziej efektywne kosztowo A330–900neo kosztem większego zasięgu. Rynek użytkowników A330 w 2017 roku liczył ponad 100 przewoźników[24]. Wersja -800 była spodziewana najwcześniej w 2019 roku, ale w 2018 roku Airbus nie dysponował zamówieniami na tę wersję.
Pierwszym nabywcą samolotu były Delta Air Lines, ale pierwszym użytkownikiem samolotu będą linie TAP Portugal, które zamieniły zamówione A350-800 na A330-900.
Wypadki
- 30 czerwca 1994 krótko po starcie z lotniska przyfabrycznego w Tuluzie do lotu w celu przetestowania autopilota przed certyfikacją do kategorii CAT III rozbił się A330-300, na pokładzie zginęło siedem osób[25].
- 24 lipca 2001 Tamilskie Tygrysy zniszczyły dwa zaparkowane A330-200 linii SriLankan Airlines[26].
- 24 sierpnia 2001 miało miejsce awaryjne lądowanie lotu Air Transat 236 samolotu Airbus A330-200 w bazie lotniczej Lajes na wyspie Terceira. Z 306 osób znajdujących się na pokładzie 18 zostało rannych, nikt nie zginął.
- W nocy z 31 maja na 1 czerwca 2009 roku miała miejsce katastrofa samolotu Airbus A330-200 linii Air France (nr lotu AF447) lecącego z Rio de Janeiro do Paryża z 228 osobami na pokładzie. Miała ona miejsce nad Atlantykiem około 650 km na północ od archipelagu Fernando de Noronha. Autopilot wyłączył się automatycznie z braku odczytu prędkości. Drugi i trzeci pilot popełnili błędy nie budząc kapitana w krytycznej sytuacji oraz nie stosując procedury w sytuacji braku wiarygodnych odczytów przyrządów. Trzeci pilot sterujący maszyną ręcznie doprowadził do przeciągnięcia poprzez długotrwałe wznoszenie bez zwiększenia prędkości. Była to pierwsza katastrofa tego modelu z udziałem pasażerów w służbie komercyjnej.
- 12 maja 2010 o godz. 6:10 w okolicach lotniska w Tripolisie w Libii miała miejsce katastrofa samolotu Airbus A330-202 linii Afriqiyah Airways[27], zginęły 103 ze 104 osób. Samolot rozbił podczas odejścia po nieudanym podejściu do lądowania, w początkowej fazie samolotem dowodził drugi pilot. Z braku widoczności pasa dowódca przerwał podejście, jednak w trakcie odejścia, prawdopodobnie pod wpływem iluzji zmysłów, działania obu pilotów doprowadziły do lotu zniżającego. Fatalna współpraca członków załogi, skupienie się na prędkości, błędna reakcja na ostrzeżenia o zniżaniu, a następnie zbyt późna reakcja kapitana, który odebrał kontrolę pierwszemu oficerowi bez jego powiadomienia, a który wcześniej zorientował się w sytuacji, ale nie mógł sterować samolotem. Doprowadziło to w konsekwencji do zderzenia się z ziemią.
Dostawy
Samoloty A330 użytkuje ponad 120 linii lotniczych. Największymi użytkownikami samolotu w 2016 rokubyły linie: Turkish Airlines (64), Air China (56), China Eastern Airlines (54), Delta Air Lines (42), China Southern Airlines (39), Cathay Pacific (38), Qatar Airways (34), AirAsia X (30), Etihad Airways (29), Korean Air (29), Qantas (28), American Airlines (24), China Airlines (24), Garuda Indonesia (24), Singapore Airlines (23).
Wersja | Suma | 2017 | 2016 | 2015 | 2014 | 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007 | 2006 | 2005 | 2004 | 2003 | 2002 | 2001 | 2000 | 1999 | 1998 | 1997 | 1996 | 1995 | 1994 | 1993 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
A330-200 | 619 | 16 | 21 | 30 | 28 | 43 | 37 | 40 | 32 | 38 | 49 | 42 | 39 | 29 | 25 | 19 | 36 | 16 | 27 | 40 | 12 | |||||
A330-200F | 38 | 2 | 3 | 3 | 5 | 8 | 8 | 4 | 5 | |||||||||||||||||
A330-300 | 733 | 49 | 42 | 70 | 75 | 57 | 56 | 43 | 50 | 38 | 23 | 26 | 23 | 27 | 22 | 12 | 6 | 19 | 16 | 4 | 11 | 14 | 10 | 30 | 9 | 1 |
Suma | 1 390 | 67 | 66 | 103 | 108 | 108 | 101 | 87 | 87 | 76 | 72 | 68 | 62 | 56 | 47 | 31 | 42 | 35 | 43 | 44 | 23 | 14 | 10 | 30 | 9 | 1 |
Przypisy
- ↑ Airbus orders & deliveries
- ↑ Airbus A330 Statistics aviation-safety.net
- ↑ [1] airbus, 19 lipca 2013.
- ↑ Airbus A330-200F. deagel.com
- ↑ Airbus to launch A330P2F cargo conversion programme with ST Aerospace and EADS EFW. airbus.com
- ↑ DHL Express odbiera pierwszego A330-300. Altair, 1 grudnia 2017.
- ↑ Certyfikat dla 242-tonowego A330. 2 kwietnia 2015, altair.
- ↑ Certyfikat dla 242-tonowego A330-200. 9 września 2015, altair.
- ↑ Dissecting the A330neo from a weight perspective.
- ↑ A330-900NEO airbus.com
- ↑ Rozpoczął się montaż końcowy pierwszego A330neo.
- ↑ The #A330neo with its nice dress. 23 grudnia 2016.
- ↑ Airbus confirms A330neo launch delayed to 2018.
- ↑ A330neo first flight likely to slip to September.
- ↑ First A330neo successfully completes maiden flight. Airbus, 19 października 2017.
- ↑ Farnborough 2014: A330neo w 2017. 14 lipca 2014, altair.
- ↑ Airbus cools on A330 production rate rise.
- ↑ Airbus is working on a 7,000nm A330-900.
- ↑ Początek montażu A330-800 Altair, 30 listopada 2017.
- ↑ A330-800 w malowaniu producenta., Atair, 6 lutego 2018.
- ↑ Airbus Ready To Kill A330-800neo After Ditching A380neo?
- ↑ Hawaiian zamawiają Dreamlinery. Altair, 8 marca 2018.
- ↑ Pontifications: Why the 787-8 is no longer favored by Boeing.
- ↑ Boeing says Airbus widebody strategy “is a mess,” A330neo “dead on arrival”.
- ↑ Aviation Safety Network: Airbus A330-321 F-WWKH 30 June 1994 accident description. [w:] ASN Aviation Safety Database [on-line]. Aviation Safety Network, 2005. [dostęp 2013-01-10]. (ang.).
- ↑ Aircraft accident Airbus A330-243 4R-ALE Colombo-Bandaranayake International Airport.
- ↑ Katastrofa A330 w Trypolisie. altair.com.pl. [dostęp 2010-05-12]. (pol.)., zginęły 102 osoby
- ↑ Airbus S.A.S. , Orders, Deliveries, Operators - Worldwide [online], www.airbus.com, 6 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-09] .