Aleksander Orłowski (malarz)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksander Orłowski
Ilustracja
Autoportret
Data i miejsce urodzenia

9 marca 1777
Warszawa

Data i miejsce śmierci

13 marca 1832
Petersburg

Narodowość

Polak

Dziedzina sztuki

rysunek, malarstwo, grafika

Multimedia w Wikimedia Commons
Akwarela Aleksandra Orłowskiego Rzeź Pragi
Rysunek Aleksandra Orłowskiego Bitwa pod Racławicami
Aleksander Orłowski, Autoportret w młodym wieku

Aleksander Orłowski (ur. 9 marca 1777 w Warszawie, zm. 13 marca 1832 w Petersburgu) – polski rysownik, malarz, grafik.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w ubogiej szlacheckiej rodzinie, z braku środków do życia w stolicy rodzina Orłowskich przeniosła się wkrótce do Siedlec, gdzie ojciec zaczął prowadzić zajazd lub karczmę[1]. Izabelę Czartoryską ujął malowidłami, które w wolnym czasie tworzył na ścianach karczmy. Uczył się przez dziesięć lat od Norblina na dworze Czartoryskich. W 1793 wstąpił do wojska. Uczestniczył w insurekcji kościuszkowskiej[2]. Ranny, wrócił do Warszawy na dalszą naukę. Około 1799 poznał księcia Józefa Poniatowskiego i zaczął bywać w Pałacu Pod Blachą.

W 1802 wyjechał na Litwę, chwilę później udał się do Petersburga. Został malarzem nadwornym księcia Konstantego. Książę zapewnił mu mieszkanie w Pałacu Marmurowym oraz stałą pensję. Orłowski był zobligowany do stworzenia jednego obrazu miesięcznie na zlecenie dworcu carskiego[3].

W Petersburgu był częstym gościem w domu Marii Szymanowskiej. Utrzymywał kontakty z Adamem Mickiewiczem, Walentym Wańkowiczem.

Oprócz romantyzmu fascynował się orientalizmem. Zachwyt przedstawiał w strojach czerkieskich, gruzińskich i perskich. Kolekcjonował je, a także nosił[4][5].

W 1809 roku uzyskał stanowisko akademika na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu[6].

Od 1816 jako pierwszy malarz na terenie Rosji posługiwał się litografią[7].

Po wstąpieniu na tron Mikołaja I, Orłowski musiał zrezygnować ze wszystkich stanowisk oraz apartamentu w Pałacu Marmurowym. Przeprowadził się z żoną i dziećmi na obrzeża Petersburga. Stan zdrowia artysty pogarszał się, a car nie wyraził zgody na wyjazd za granicę w celu leczenia[8]. Został pochowany na tzw. katolickiej drużce w luterańskiej części cmentarza Wołkowskiego dla innowierców[9].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Malował obrazy olejne, najwięcej jednak akwarel i gwaszów, rysował również wiele piórem, kredą, ołówkiem, sepią. Pod okiem Norblina tworzył autoportrety, wizerunki typów sarmackich, rysunki życia ludu polskiego oraz innych warstw społecznych. Był także miniaturzystą i grafikiem[10]. W 1815 roku na polecenie księcia Konstantego zaprojektował mundury dla wojska Królestwa Polskiego. W 1819 nadzorował pracę Akademii Sztuk Pięknych przy projektowaniu mundurów dla armii carskiej[9]. W ciągu pobytu w Petersburgu stworzył setki dzieł, których tematem przewodnim obok scen wojennych były krajobrazy, obyczaje ludowe, architektura, inspirowała go również natura ludzka. Tworzył portrety, które były próbą analizy psychologicznej człowieka[11]. Zrywał z normami akademickiego malarstwa, słuchał natchnienia. Był zwolennikiem swobody twórczej, dzięki czemu jego obrazy zyskały piętno uniwersalizmu tematycznego i artystycznego. Do perfekcji opanował rysunek ołówkiem i węglem. Wraz z Orestem Kiprieńskim wprowadził do sztuki rosyjskiej elementy romantyzmu. Dominuje on w jego pejzażach, ukazujących walkę człowieka z żywiołem morskim. Wyprzedził chronologicznie motywy marynistyczne w sztuce największego rosyjskiego marynisty Iwana Ajwazowskiego. Zachwycił się orientalizmem. Na jego obrazach często pojawiali się bandyci górscy, kozaccy jeźdźcy, Persowie, Kałmucy, Czerkiesi, Kirgizi, Baszkirzy i inne ludy stepowe. Inspirował się ich urodą oraz egzotycznymi strojami. Częstymi elementami na jego obrazach były także konie, jeźdźcy, burzliwe niebo, pochylone od wiatru drzewa, błyskawice, skały i kamienie. Posługiwał się techniką nocnego oświetlenia nawiązujące do Rembrandta[12].

Po roku 1816 Orłowski zajmował się także grafiką, wiele prac powielał w autorskich litografiach, dla których w 1827 r. uzyskał obronę praw autorskich. Ryciny wydawał w postaci pojedynczych kart lub albumów. Lata 20. XIX wieku to okres realizmu, w którym posługiwał się techniką intérieur (szkic w przestronnej perspektywie i oświetleniu słonecznym). Odtwarzał sceny z życia wiejskiego, wsi pańszczyźnianej, życia ludu rosyjskiego. Nawiązywał także do motywów urbanistycznych, odwzorowywał scenki uliczne Petersburga, sprzedawców, rzemieślników, robotników[13]. Dla odprężenia malował karykatury wyśmiewając kult munduromanii. Uwieczniał w nich arystokratów, wojskowych, malarzy, architektów, a także znajomych. Satyrę kierował w czasy panowania Katarzyny II i Pawła I, aby uniknąć konfliktów z ówczesną władzą[styl do poprawy].

Obrazy Orłowskiego znajdują się przeważnie w Anglii (dokąd też powędrowały liczne szkice i rysunki), Rosji oraz Polsce. Głównie w Ermitażu w Petersburgu oraz Galeria Trietiakowska w Moskwie.

W literaturze[edytuj | edytuj kod]

W księdze III Pana Tadeusza Adam Mickiewicz wspomina o Orłowskim:

...Nasz malarz Orłowski
Przerwała Telimena, miał gust Soplicowski,
(Trzeba wiedzieć, że to jest Sopliców choroba,
Że im oprócz Ojczyzny nic się nie podoba.)
Orłowski, który życie strawił w Petersburku,
Sławny malarz (mam kilka jego szkiców w biurku),
Mieszkał tuż przy Cesarzu, na dworze, jak w raju:
A nie uwierzy Hrabia, jak tęsknił po Kraju!
Lubił ciągle wspominać swej młodości czasy,
Wysławiał wszystko w Polsce: ziemię, niebo, lasy.[14]

Aleksander Puszkin w poemacie Rusłan i Ludmiła:

Orłowski, bierz ołówek swój
I prędko maluj noc i bój![15]

Piotr Wiaziemski w 1838 roku napisał wiersz Pamięci malarza Orłowskiego:

Twarz twej Rusi, dawnej, sławnej
Któż przekazać był gotowy?
Oddał ją, jak żywą, zdawna,
Twój ołówek narodowy.[11]

Obrazy Orłowskiego (wybór)[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ignacy Witz, Polscy malarze, polskie obrazy, Warszawa 1970, s. 38.
  2. ↑ Bogusław Mucha, Artyści polscy w nowożytnej Rosji, Łódź 1994, s. 80, ISBN 83-7016-738-1.
  3. ↑ Artur Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny., Poznań 2000, s. 248, ISBN 83-211-1340-0.
  4. ↑ Bogusław Mucha, Artyści polscy w nowożytnej Rosji., Łódź 1994, s. 84, ISBN 83-7016-738-1.
  5. ↑ Ludwik Bazylow, Polacy w Petersburgu, Wrocław 1984, s. 136, ISBN 83-04-01567-6.
  6. ↑ Bogusław Mucha, Artyści polscy w nowożytnej Rosji., Łódź 1994, s. 87, ISBN 83-7016-738-1.
  7. ↑ Ignacy Witz, Polscy malarze, polskie obrazy, Warszawa 1970, s. 48.
  8. ↑ Bogusław Mucha, Artyści polscy w nowożytnej Rosji., Łódź 1994, s. 89, ISBN 83-7016-738-1.
  9. ↑ a b Polski Petersburg [online], www.polskipetersburg.pl [dostęp 2021-02-22].
  10. ↑ Bogusław Mucha, Artyści polscy w nowożytnej Rosji., Łódź 1994, s. 81, ISBN 83-7016-738-1.
  11. ↑ a b Bogusław Mucha, Artyści polscy w nowożytnej Rosji., Łódź 1994, s. 88, ISBN 83-7016-738-1.
  12. ↑ Bogusław Mucha, Artyści polscy w nowożytnej Rosji., Łódź 1994, s. 83–84, ISBN 83-7016-738-1.
  13. ↑ Bogusław Mucha, Artyści polscy w nowożytnej Rosji, Łódź 1994, s. 85–86, ISBN 83-7016-738-1.
  14. ↑ Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Warszawa 1984, s. 56.
  15. ↑ Aleksander Puszkin, Dzieła wybrane. Poematy i baśnie, Jan Brzechwa (red.), t. 2, Warszawa 1954, s. 39.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksander_Orłowski_(malarz)&oldid=73174206”