Aleksandrowice (Bielsko-Biała)
| Część Bielska-Białej | |
 Widok lotniczy, na pierwszym planie Osiedle Beskidzkie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica |
Aleksandrowice, |
| W granicach Bielska-Białej |
1938 |
Położenie na mapie Bielska-Białej
| |
| 49°48′51″N 19°01′04″E/49,814167 19,017778 | |
Aleksandrowice (niem. Alexanderfeld, czes. Alexandrovice) – dzielnica zwyczajowa Bielska-Białej położona w zachodniej części miasta, między Górnym Przedmieściem a Wapienicą; dawna wieś wydzielona w XIX wieku ze Starego Bielska i włączona w skład miasta Bielska w 1938. W okresie PRL wybudowano tu osiedla mieszkaniowe: Beskidzkie, Kopernika, Piastowskie, Polskich Skrzydeł, Słoneczne, Wojska Polskiego. Na terenie dzielnicy znajduje się m.in. lotnisko Aeroklubu Bielsko-Bialskiego, cmentarz żydowski i cmentarz wojskowy oraz węzeł drogowy Hulanka. Oś komunikacyjną stanowi ulica Cieszyńska. Osiedle Aleksandrowice jako jednostka pomocnicza gminy obejmuje tylko część dzielnicy w jej historycznym i zwyczajowym rozumieniu.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Granice obrębu ewidencyjnego Aleksandrowice, który jest tożsamy z obszarem dawnej wsi, wyznaczają:
- na północy: nieregularna linia biegnąca w pobliżu linii kolejowej nr 190, Potok Starobielski, ulica Sobieskiego i Pod Grodziskiem – granica ze Starym Bielskiem
- na wschodzie: linia prosta około 100–150 m na zachód od ulic Browarnej i Żółkiewskiego (częściowo w ciągu ulicy Dębowej), ulica Siemiradzkiego i Grażyny – granica z Górnym i Żywieckim Przedmieściem
- na południu: ulica Kamienicka i Oświęcimska, linia prosta przecinająca w osi wschód-zachód na pół osiedle Beskidzkie, ulica Zwardońska i Antyczna – granica z Kamienicą
- na zachodzie: rzeka Wapienica – granica z Wapienicą
Zgodnie z uchwalonym w 2002 samorządowym podziałem administracyjnym, historyczne Aleksandrowice podzielony zostałe między dziesięć jednostek pomocniczych gminy nazywanych osiedlami. W całości na terenie dzielnicy znajdują się:
- Aleksandrowice – obszar pomiędzy ulicą Cieszyńską na północy, aleją Andersa na wschodzie, ulicą Babiogórską, Orzeszkowej i Zwardońską na południu oraz zachodnią granicą lotniska na zachodzie
- Osiedle Kopernika – obszar pomiędzy Potokiem Starobielskim na północy, aleją Andersa na wschodzie, ulicą Cieszyńską na południu i naturalną doliną między ulicami Wodną a Stawową na zachodzie
- Osiedle Wojska Polskiego – obszar pomiędzy Potokiem Starobielskim na północy, naturalną doliną między ulicami Wodną a Stawową na wschodzie, ulicą Cieszyńską na południu i ulicą Spółdzielców na zachodzie
- Osiedle Polskich Skrzydeł – obszar pomiędzy linią kolejową nr 190 na północy, ulicą Spółdzielców na wschodzie, ulicą Cieszyńską na południu i linią biegnąca na wschód od zabudowy ulicy Świętego Pawła na zachodzie
Ponadto jej fragmenty wchodzą w skład osiedli:
- Bielsko Południe – południowo-wschodnia część na południe od ulicy Michałowicza i na wschód od alei Andersa
- Górne Przedmieście – trójkąt pomiędzy ulicą Piastowską i Cieszyńską
- Osiedle Beskidzkie – na południe od ulicy Babiogórskiej
- Osiedle Piastowskie – północno-wschodnia część na północ od ulicy Piastowskiej i na wschód od alei Andersa
- Osiedle Słoneczne – pomiędzy aleją Andersa, ulicą Cieszyńską i Michałowicza
- Wapienica – na zachód od lotniska i osiedla Polskich Skrzydeł
Historia[edytuj | edytuj kod]
.png)
.jpg)
Dzieje Aleksandrowic sięgają schyłku XVIII wieku. Powstały w wyniku parcelacji tzw. Górnego folwarku starobielskiego w latach 1787–1790 i były pierwotnie częścią Starego Bielska. Samodzielność administracyjną uzyskały w 1864[1]. Miejscowość rozwijała się wzdłuż dzisiejszej ulicy Cieszyńskiej – szosy cesarskiej oddanej do użytku w 1787[2]. W 1849 założony został na terenie Aleksandrowic cmentarz bielskiej gminy żydowskiej[3].
Według austriackiego spisu ludności z 1900 r., w 157 budynkach w Aleksandrowiach na obszarze 522 hektarów mieszkało 2191 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 419,7 os./km², z czego 1061 (48,4%) było katolikami, 1076 (49,1%) ewangelikami, a 54 (2,5%) żydami, 1905 (86,9%) niemiecko-, 274 (12,5%) polsko-, a 4 (0,2%) czeskojęzycznymi[4]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 174, a mieszkańców do 2426 osób, z czego 2417 było zameldowanych na stałe, 1153 (47,5%) katolikami, 1220 (50,3%) ewangelikami, 51 (2,1%) żydami, a 2 osoby innej religii lub wyznania, 2082 (85,8%) niemiecko-, 332 (13,7%) polsko-, a 3 czeskojęzycznymi[5].
W 1921 założono na terenie Aleksandrowic cmentarz wojskowy bielskiego garnizonu. W 1933 na zachodnich peryferiach wsi powstała – na bazie starszej fabryki włókienniczej – przędzalnia spółki Bracia Deutsch, która należała do największych zakładów Bielskiego Okręgu Przemysłowego. Przed wojną produkowała 78% ogółu wrzecion lnianych w polskiej części Śląska, a po upaństwowieniu została przekształcona w Aleksandrowickie Zakłady Przemysłu Lniarskiego ALLEN[6], które działały do 2003[7]. W latach 1934–1935 wybudowano z inicjatywy Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej lotnisko sportowe, które stanowiło zaplecze dla założonej w 1936 Szkoły Lotniczej[8], a po II wojnie światowej zaczęło służyć potrzebom Szybowcowego Zakładu Doświadczalnego[9].
W styczniu 1938 podjęto decyzję o włączeniu Aleksandrowic w skład miasta Bielska[10]. W 1968 najbardziej zachodnia część dzielnicy została ponownie wyłączona i przeniesiona do gromady Wapienica, która z kolei stała się częścią miasta Bielska-Białej w 1977[11][12]. Granice z tego okresu odzwierciedla dzisiejsza przynależność zachodnich Aleksandrowic do osiedla samorządowego Wapienica.
Okres PRL wiąże się z intensywną urbanizacją dzielnicy, na terenie której powstał szereg osiedli mieszkaniowych: Piastowskie (w dwóch etapach na przestrzeni lat 50. i 60. – ZOR II oraz ZOR VI[13]), Kopernika (1964–1969 – ZOR VII), Słoneczne (około 1970), Wojska Polskiego (1976–1980), Beskidzkie (1976–1982 – na pograniczu z Kamienicą) oraz Polskich Skrzydeł (1984–1988)[14]. Równocześnie rozwijała się zabudowa jednorodzinna, w szczególności w obrębie tzw. osiedla Aleksandrowickiego pomiędzy ulicą Cieszyńską a Babiogórską. W latach 1976–1982 wybudowano na jego terenie katolicki kościół parafialny pod wezwaniem św. Maksymiliana Kolbego[15]. W latach 1951–1970 od dworca kolejowego przez ulicę Piastowską do skrzyżowania Hulanka w centrum Aleksandrowic kursowała linia tramwajowa[16]. W 1984 oddano do użytku przystanek kolejowy Bielsko-Biała Aleksandrowice w rejonie osiedla Wojska Polskiego (nieużywany od 2009)[17].
Wyraźnym przekształceniom urbanistycznym uległy Aleksandrowice w XXI wieku w związku z inwestycjami drogowymi. W ramach budowy Śródmiejskiej Obwodnicy Zachodniej powstał w latach 2003–2005 w centralnym punkcie dzielnicy węzeł drogowy Hulanka z rondem o średnicy 80 metrów i tunelem o długości 240 metrów w ciągu alei Andersa[18]. W kilku etapach począwszy od 1996 dokonano przekształcenia ulicy Cieszyńskiej od Hulanki w kierunku zachodnim w drogę dwupasmową, przy czym ostatniemu etapowi (pomiędzy Wapienicą a Rondem Niemena) w latach 2016–2021 towarzyszyły głośne protesty społeczne[19][20][21][22]. W 2010 ukończona została po ponad dwudziestu latach budowa kościoła zielonoświątkowego Filadelfia przy ulicy Lotniczej, który licząc około 550 wiernych należy do największych zborów tego wyznania w Polsce[1].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim -
Brama cmentarza wojskowego -
-
Centrum dawnej wsi z dawnym Domem Robotniczym -
-
Ulica Cieszyńska i osiedle Wojska Polskiego -
Kościół św. Maksymiliana Kolbego -
Przystanek kolejowy Bielsko-Biała Aleksandrowice
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Marcin Żerański: Bielsko-Biała: szczypta Śląski i odrobina Małopolski. Przewodnik turystyczny.. Cieszyn: Pracownia na Pastwiskach, 2015, s. 55–58. ISBN 978-83-939300-9-8.
- ↑ Monografia, tom III ↓, s. 74.
- ↑ Cmentarz żydowski w Bielsku-Białej (ul. Cieszyńska 92). Wirtualny Sztetl. [dostęp 2022-02-22].
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906.
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912.
- ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 525.
- ↑ Bielsko-Biała Wapienica. Koleje Śląska Cieszyńskiego. [dostęp 2022-02-22].
- ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 113.
- ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 542.
- ↑ Ustawa z dnia 25 stycznia 1938 roku o wcieleniu gminy Aleksandrowice do miasta Bielska (Dziennik Ustaw Śląskich z dnia 31 marca 1938 r., Nr. 7, poz. 18)
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 1968 r. w sprawie zmiany granic miasta Bielsko-Biała w województwie katowickim. [dostęp 2022-02-16].
- ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 408.
- ↑ Skrót ZOR oznacza: Zakładowe Osiedle Robotnicze
- ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 557.
- ↑ Historia parafii. Parafia św. Maksymiliana Kolbego – Bielsko-Biała Aleksandrowice. [dostęp 2022-02-22].
- ↑ Historia komunikacji miejskiej w Bielsku-Białej. MZK Bielsko-Biała. [dostęp 2022-02-20].
- ↑ Bielsko-Biała Aleksandrowice. Koleje Śląska Cieszyńskiego. [dostęp 2022-02-22].
- ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 559.
- ↑ Jacek Kachel: Od szlaków handlowych po autostrady. Zarys dziejów drogownictwa w Bielsku-Białej. Bielsko-Biała: Miejski Zarząd Dróg w Bielsku-Białej, 2020, s. 165, 211, 256–259, 271, 274, 277–278, 289. ISBN 978-83-956843-0-2.
- ↑ Jacek Drost: Bielsko-Biała. Koniec modernizacji ulicy Cieszyńskiej. Ma usprawnić ruch w mieście. W piątek uroczyste otwarcie. Dziennik Zachodni, 4.08.2021. [dostęp 2022-02-22].
- ↑ Mieszkańcy Wapienicy nie chcą rozbudowy ul. Cieszyńskiej. Gazeta Wyborcza, 18.05.2016. [dostęp 2022-02-22].
- ↑ Sąd uchylił decyzję środowiskową dla rozbudowy ul. Cieszyńskiej. Gazeta Wyborcza, 5.09.2016. [dostęp 2022-02-22].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bielsko-Biała. Monografia miasta. Idzi Panic (red.). Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, 2010. ISBN 978-83-60136-26-3.
- Jerzy Polak: Przewodnik po Bielsku-Białej. Bielsko-Biała: Towarzystwo Miłośników Ziemi Bielsko-Bialskiej, 2000. ISBN 83-902079-0-7.
- Portal mapowy Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej z warstwami obrębów ewidencyjnych i jednostek pomocniczych gminy
