Aleppo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez MalarzBOT (dyskusja | edycje) o 23:27, 2 mar 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Aleppo
Ilustracja
Panorama Aleppo (widok z cytadeli)
Państwo

 Syria

Muhafaza

Aleppo

Wysokość

390 m n.p.m.

Populacja (2013)
• liczba ludności


1 959 515[1]

Nr kierunkowy

021

Położenie na mapie Syrii
Mapa konturowa Syrii, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Aleppo”
Ziemia36°11′58″N 37°09′43″E/36,199444 37,161944
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Dawne miasto Aleppo[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Cytadela w Aleppo
Państwo

{{{państwo}}}

Typ

kulturowe

Spełniane kryterium

III, IV

Numer ref.

21

Region[b]

Kraje arabskie

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

{{{data wpisu}}}
na {{{sesja wpisu}}}. sesji

Dokonane zmiany

{{{dokonane zmiany}}}

Obiekt zagrożony

od 2013

Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO
Suk w Aleppo

Aleppo (arab. حلب Halab, tur. Haleb) – miasto w północno-zachodniej Syrii, około 50 km na południe od granicy z Turcją, w połowie drogi między Eufratem a wybrzeżem Morza Śródziemnego, na krańcach Pustyni Syryjskiej, w okolicy półpustynnej, o ostrym klimacie. Siedziba władz prowincji Halab. Największe miasto Syrii[2] - 1,4 mln mieszkańców (1990), 1,7 mln mieszkańców (1999), 2,1 mln mieszkańców (dane oficjalne z 2004 roku). Jedno z najstarszych nieprzerwanie zamieszkanych miast Bliskiego Wschodu - od co najmniej 1800 p.n.e. Zamieszkane głównie przez Arabów, dość liczni są Turcy i Ormianie, oprócz nich mieszkają w Aleppo Grecy, Kurdowie i Żydzi. Ośrodek przemysłu włókienniczego i spożywczego, ośrodek tkactwa dywanów. Jedno z większych centrów handlowych Bliskiego Wschodu. Węzeł komunikacyjny - skrzyżowanie szlaków kolejowych i drogowych, międzynarodowy port lotniczy, przez miasto przebiega rurociąg z Homsu do Latakii. Ośrodek nauki i kultury - uniwersytet, muzułmańska szkoła teologiczna, szkoła muzyczna.

Tradycja muzułmańska i judaistyczna podają, że podczas wędrówki z Ur do Kanaanu na fortecznym wzgórzu odpoczywał biblijny patriarcha Abraham. Miał również wypasać swoje stada i doić krowy (Halab al-Szaaba, stąd arabska nazwa miasta). Pamiątką jego pobytu ma być „kamień Abrahama”.

Historia

Starożytne Halpe zostało założone na paśmie wzgórz przecinających w urodzajną dolinę rzeki Halus (dziś Kuwajk), w połowie drogi między Eufratem a wybrzeżem Morza Śródziemnego, na lądowym szlaku handlowym z Europy do Indii. Możliwe, że początki osiedla w miejscu późniejszego miasta datują się od szóstego tysiąclecia p.n.e. Najwcześniejsze wzmianki o Aleppo w źródłach historycznych pochodzą z około 1800 p.n.e., gdy było stolicą miejscowego królestwa amoryckiego Jamhad, rywalizującego (między innymi z Babilonem i Aszur) o władzę nad Mezopotamią. Około 1600 p.n.e. Aleppo zostało opanowane przez Hetytów i pozostawało pod władzą różnych państw hetyckich do około 800 p.n.e. Następnie należało do imperium Urartu, później asyryjskiego (wtedy nazywało się Halman), a następnie - perskiego. W 333 p.n.e. zdobył je Aleksander Macedoński, po czym pozostawało pod władzą Seleucydów. Po przebudowie w 280 p.n.e. Seleukos I Nikator nadał mu nazwę Beroea. Za czasów Seleucydów powstały pierwsze budowle, które złożyły się potem na najsłynniejszy zabytek Aleppo - cytadelę Kalat Halab, położoną na skalnym wzgórzu w centrum miasta, rozbudowywaną przez kolejnych władców.

W 64 p.n.e. Aleppo wraz z całą Syrią zostało podbite przez Rzym. Handlowe znaczenie miasta wzrosło po upadku Palmyry w 272 roku. W okresie panowania Rzymu doszło do chrystianizacji Aleppo i okolic. Pierwszym misjonarzem tych terenów był apostoł Szymon. Po okresie prześladowań od I do III wieku nastąpił błyskawiczny rozwój Kościoła na tych terenach - pod koniec IV wieku miasto było już chrześcijańskie, powstała tu jedna z pierwszych stolic biskupich. Od IV do VI wieku w okolicach Aleppo powstało około dwóch tysięcy kościołów i klasztorów. W samym mieście cesarzowa-matka Helena ufundowała wielką bazylikę świętej Barbary („Wielki Kościół”), istniejącą do dziś. Wiele miejsc kultu uległo zniszczeniu już w napadach Persów, którzy w 540 roku spalili nawet znaczną część miasta.

W 637 Bizancjum utraciło miasto na rzecz Arabów. Pierwsze panowanie arabskie było dla miasta - jeszcze wtedy chrześcijańskiego - życzliwe i tolerancyjne; w VIII wieku miała miejsce kolejna fala chrześcijańskiego budownictwa sakralnego. W 944 Aleppo przeszło pod władzę lokalnej dynastii Hamdanidów, stając się ich stolicą. Ta właśnie dynastia stworzyła cytadelę Kalat Halab. W X wieku nastąpił rozkwit miasta, które stało się ośrodkiem arabskiej nauki, kultury i sztuki. W tym okresie tworzyli w Aleppo słynni poeci al-Mutanabbi i Abu al-Firas al-Hamadani, al-Farabi - najwybitniejszy arabski filozof przed Awicenną, językoznawca ibn Kaalawi i kaznodzieja [Ibn Nubata]. W 962 r. Aleppo przejściowo zdobyły wojska Bizancjum pod wodzą Nicefora II Fokasa, później zaś miastu narzucony został protektorat bizantyński. Po upadku Hamdanidów miastem władały dynastie Mirdasydów i Ukajlidów. Od 1070 panowali nad Aleppo Turcy seldżuccy. Dwukrotnie, w 1098 i w 1124, oblegali miasto krzyżowcy, lecz bezskutecznie. Arabowie odzyskali miasto w 1183. Po wojnach krzyżowych nastawienie Arabów wobec chrześcijańskich mieszkańców Aleppo uległo zmianie - mścili się na nich za współpracę z krzyżowcami. Wtedy (1124) odebrano chrześcijanom i zamieniono na meczet katedrę świętej Barbary. W 1158 roku powstał Wielki Meczet (Al-Dżami Al-Kabir) fundacji sułtana Nur ad-Dina. W latach 1260-1317 panowali w Aleppo Mongołowie, którzy zburzyli cytadelę, następnie znów Arabowie.

W 1517 miasto włączono do Imperium osmańskiego, w którym pozostawało aż do czasu jego upadku (z wyjątkiem krótkiej okupacji mameluckiej 1832-1840). Panowanie tureckie nie zapewniło jednak tym terenom stabilizacji - częste były walki miejscowych feudałów. Od XVI wieku, wskutek rozwoju handlu europejsko-indyjskiego drogą morską wokół Afryki, Aleppo stopniowo traciło swoje znaczenie pośrednika handlowego między Wschodem a Zachodem. Ostateczny koniec dalekiego handlu na tym szlaku nastąpił po otwarciu drogi morskiej przez Kanał Sueski. W XIX wieku nastąpił upadek miasta na skutek trzęsień ziemi (najsilniejszego w 1822 - zrujnowało również cytadelę) i epidemii (1827, 1832). W 1841 Brytyjczycy próbowali ustanowić na Eufracie komunikację rzeczną między Aleppo a Mezopotamią, jednak okazało się to niemożliwe - szlak wodny był zbyt zaniedbany.

W Aleppo internowany był polski generał Józef Bem, który schronił się w 1849 roku w Turcji po upadku powstania na Węgrzech[3]. W 1850 roku uruchomił w mieście sfinansowaną z własnych środków fabrykę saletry[4], która dostarczała ją tureckiemu rządowi[3]. W uznaniu jego zasług Wysoka Porta mianowała go generałem tureckiej armii. W tym roku w Aleppo wybuchły krwawe zamieszki zainicjowane przez Beduinów, które wymierzone były zarówno we władzę turecką na tym terenie jak i w chrześcijan syryjskich. Turecki gubernator na tym terenie, Mustafa Pasza, powierzył Bemowi dowództwo obrony miasta przed najazdem nomadów arabskich, podczas której generał dowodził artylerią[3]. W listopadzie 1850 Bem zachorował na malarię azjatycką i zmarł w mieście w nocy 10 grudnia[5]. U schyłku panowania osmańskiego w Aleppo działały liczne europejskie placówki dyplomatyczne, rezydowali patriarchowie Antiochii (prawosławny i ormiański), mieściły się biskupstwa (jakobickie i maronickie) oraz misje łacińskie.

Kresem panowania tureckiego w Aleppo była I wojna światowa. Od 1915 do miasta uciekali Ormianie, wypędzani przez Kurdów i Turków z Anatolii. Pod koniec października 1918 wojska brytyjskie zajęły Aleppo - ostatni punkt oporu tureckiego w Palestynie i terytoriach sąsiednich. W wyniku traktatów w Sewrze i w Lozannie Aleppo znalazło się we francuskiej mandatowej Syrii. Czasy kolonialne były czasami rozkwitu miasta, które jednak po oddaniu Turcji rejonu Aleksandretty w 1939 znów podupadło ze względu na odcięcie granicą państwową od tamtejszych portów śródziemnomorskich.

Po II wojnie światowej Aleppo częściowo przebudowano. W 1952 przeprowadzono szerokie drogi według planu urbanisty francuskiego Andrzeja Guttona. W 1970 wyburzono część starego miasta (zamkniętego w okręgu murów obronnych o średnicy trzech mil) pod budowę bloków mieszkalnych.

Aleppo było jednym z najważniejszych ośrodków wystąpienia islamistów przeciwko rządom Hafiza al-Asada w latach 1979-1982. W czerwcu 1979 w akademii wojskowej w mieście miał miejsce atak terrorystyczny, w którym zastrzelonych zostało 50 kadetów alawickich. Dzięki poparciu miejscowego mieszczaństwa sunnickiego również w kolejnych latach miasto było jednym z najważniejszych ośrodków islamistów[6]. Ich organizacje zostały spacyfikowane w marcu 1980. Część mieszkańców miasta, zmęczona aktami terroru regularnie przeprowadzanymi przez partyzantów antyrządowych, współpracowała z wojskiem przy wyłapywaniu islamistów. W czasie drugiej pacyfikacji Aleppo w sierpniu 1980 oddziały rządowe dopuszczały się doraźnych egzekucji mężczyzn powyżej czternastego roku życia[7].

Aleppo (2013)

Wkrótce po wybuchu wojny domowej w Syrii (2011) rozpoczęła się trwająca kilka lat bitwa o Aleppo; od 2016 trwały ciężkie walki o miasto pomiędzy wojskami Sił Zbrojnych Syrii a oddziałami antyrządowymi. W grudniu 2016 roku wojska rządowe odzyskały pełną kontrolę nad miastem[8].

Zabytki

cytadela

w mieście znajdują się liczne zabytki architektury, głównie kultury arabskiej:

Chrześcijanie w Aleppo

Około 10% mieszkańców miasta stanowią chrześcijanie, podzieleni na wiele denominacji. Aleppo jest siedzibą dziewięciu biskupów: prawosławnego, ormiańskiego, jakobickiego, melchickiego, ormiańsko-katolickiego, jakobicko-katolickiego, maronickiego, chaldejskiego i łacińskiego. Działają również dwa zbory protestanckie: ormiański i arabski. W Aleppo jest czynnych 36 kościołów, cerkwi i zborów oraz 17 kaplic i 36 klasztorów. Władze duchowne różnych denominacji współdziałają ze sobą - istnieje rada ekumeniczna, zbierająca się co tydzień. Aleppo jest sztandarowym przykładem sukcesu ruchu ekumenicznego na Bliskim Wschodzie.

Współpraca

Przypisy

  1. ↑ World Gazetter
  2. ↑ undata: Syrian Arab Republic
  3. ↑ a b c István Kovács: Józef Bem. Bohater wiecznych nadziei. Warszawa: RYTM, 2009. ISBN 978-83-7399-328-0.
  4. ↑ Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985. ISBN 83-206-0509-1.
  5. ↑ E. Kozłowski: Generał Józef Bem 1794-1850. Warszawa: Seria BDK Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
  6. ↑ Fyderek Ł.: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 56-57. ISBN 978-83-7638-111-4.
  7. ↑ Seale P.: Asad of Syria. The Struggle for the Middle East. Berkeley-Los Angeles: University of California Press, 1989, s. 327-329. ISBN 0-520-06667-7.
  8. ↑ Całe Aleppo pod kontrolą wojsk reżimu. Wydano oświadczenie (http://www.tvn24.pl). tvn24.pl. [dostęp 2016-12-28]. (pol.).
Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Syrii

Syria

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleppo&oldid=52641346”