Alfons Koziełł-Poklewski
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
przemysłowiec, działacz społeczny, rzeczywisty radca stanu |
| Odznaczenia | |
| |
Alfons Koziełł-Poklewski (ros. Альфонс Фомич Поклевский-Козелл; ur. w 1809 w powiecie lepelskim guberni witebskiej, zm. 28 sierpnia 1890) – polski przemysłowiec, działacz społeczny, rzeczywisty radca stanu, jeden z najbogatszych przedsiębiorców na Syberii w XIX wieku.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Szkołę średnią ukończył w Połocku, studiował na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim, następnie przyjął posadę urzędnika w Sankt Petersburgu.
Od 1838 sprawował nadzór nad zaopatrzeniem armii rosyjskiej w całej zachodniej Syberii i był asesorem do spraw handlu produktami monopolowymi, a od 1843 głównym urzędnikiem do spraw produktów monopolowych zachodniej Syberii. Nagrodzony orderem św. Stanisława trzeciego stopnia.
Jeszcze pełniąc służbę urzędniczą rozpoczął prywatną działalność gospodarczą, uruchamiając regularną żeglugę po Obie i Irtyszu, pierwszą żeglugę tego typu w zachodniej Syberii. W 1845 roku (według innych źródeł w 1846) kupił i uruchomił pierwszy parowiec, wyposażając go w nowoczesny silnik sprowadzony ze Szwecji. Żegluga obsługiwała głównie transport państwowych produktów monopolowych (alkoholu, soli, tytoniu), których dystrybucja podlegała Koziełł-Poklewskiemu. W 1852 podał się do dymisji, całkowicie poświęcając się handlowi i budowaniu fabryk oraz kopalń. Głównym źródłem jego bogactwa stało się pośrednictwo i produkcja na potrzeby zaopatrzenia armii (zwłaszcza w zboże i mąkę) i pośrednictwo w dostawach dla wojska, a także handel produktami monopolowymi, w tym zwłaszcza produkcja i handel alkoholem. Praktycznie zmonopolizował produkcję i dystrybucję wódki w większości okręgów zachodniej Syberii i w województwie permskim, będąc dzierżawcą, a od 1860 właścicielem większości większych gorzelni. Często określany mianem „wódczanego króla Uralu”, produkował też znaczne ilości drożdży piwowarskich, piwa, wina i innych napojów alkoholowych. Duże ilości alkoholu sprzedawał do Petersburga i Rosji europejskiej.
Otworzył pierwszą w Rosji fabrykę fosforu, uruchomił fabrykę kwasu siarkowego na Uralu, fabrykę szkła (dającą 50% produkcji szyb i naczyń w zachodniej Syberii), fabrykę porcelany, dziewięć fabryk żelaznych i kilka kopalń, m.in. złota i srebra. W okresie 1878–1882 dzierżawił jedną z największych w Rosji kopalń szmaragdów na Uralu. W tym czasie był największym prywatnym przedsiębiorcą górniczym na Uralu. Zbudował także w 1866 nowoczesny, wielki młyn parowy produkujący 1150 ton rocznie, stając się największym producentem produktów mącznych w zachodniej Syberii. Był jednym z głównych akcjonariuszy budowy linii kolejowej Tiumeń – Jekaterynburg oraz Syberyjskiego Banku Handlowego. Rozwinął sieć sklepów i magazynów, zwłaszcza szynków, ale także otworzył duże domy towarowe w Tobolsku i Tiumeni. Rozbudował swoją flotyllę na Obie i Irtyszu do 3 parostatków i dziesiątków barek oraz łodzi wiosłowych, będąc do końca lat 50. liderem transportu po obu rzekach.
Główną siedzibą i miejscem zamieszkania Koziełł-Poklewskiego było miasteczko Talica na Uralu. Mieszkał w nim wraz z żoną Anielą z Rymszów, z którą miał czworo dzieci: Alfonsa, Wincentego, Jana, Annę (późniejszą generałową Riesenkampf).
Koziełł-Poklewski przekazywał znaczne sumy na cele społeczne, zwłaszcza na rzecz licznej na Syberii społeczności Polaków. Założył kilkadziesiąt żłobków, szpitali, jadłodajni, szkół, m.in. bezpłatną jadłodajnię dla ubogich w Tobolsku w 1868, pomagającą głównie zesłańcom (w tym polskim z powstania styczniowego) i sierociniec w Omsku. Był głównym fundatorem kościołów katolickich w Tobolsku, Permie (1875), Tomsku, Jekaterynburgu (1884) i Omsku. Ufundował w 1890 prawosławną cerkiew we wsi Demarino koło Czelabińska. Przyjmował polskich zesłańców do swoich fabryk, wykupując ich od cięższych robót.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Joanna Malejko, Koziell-Poklewski (Koziełło-Paklewski) Alfons (1809–1890), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. t. 14, Wrocław – Warszawa – Kraków 1968–1969, s. 621.
- Antoni Kuczyński, Syberia. 400 lat polskiej diaspory, Wrocław: Atla 2, 1998.
- Leonid Ostrowski, Wkład Polaków w rozwój i przemysłowe zagospodarowanie Syberii, „Zesłaniec: pismo Rady Naukowej Zarządu Głównego Związku Sybiraków” (61), 2014, s. 93, ISSN 1426-2126.
- Walery Anatolewicz Skubnewski, Dom Handlowy „A.F. Poklewskiego-Koziełła Następcy”, „Zesłaniec: pismo Rady Naukowej Zarządu Głównego Związku Sybiraków” (29), 2007, s. 25, ISSN 1426-2126, OCLC 999161959.