Alianci (II wojna światowa)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 94.254.253.51 (dyskusja) o 21:05, 6 lut 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Brytyjski plakat propagandowy z II wojny światowej ukazujący żołnierzy oraz flagi krajów i wybranych terytoriów Wspólnoty Brytyjskiej (z lewej) oraz wybranych państw alianckich (z prawej) z hasłem Wspólnota Brytyjska oraz jej sojusznicy zniszczą nazistowską tyranię
Mapa świata z uczestnikami II wojny światowej. Aliantów zaznaczono kolorem zielonym (jasnozielonym państwa, które dołączyły po ataku na Pearl Harbor), kraje Osi niebieskim, zaś neutralne szarym
„Wielka trójka”: Józef Stalin, Franklin D. Roosevelt oraz Winston Churchill podczas konferencji w Teheranie w 1943 roku
Alianccy przywódcy wojny na Pacyfiku: Czang Kaj-szek, Roosevelt i Churchill w Kairze, 25 listopada 1943 roku

Alianci II wojny światowej – państwa walczące przeciwko państwom Osi podczas II wojny światowej. W trakcie wojny aliantów nazywano także „Narodami Zjednoczonymi”. Zwrot ten po wojnie został użyty dla nazwania międzynarodowej organizacji stawiającej sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie.

Daty przyłączenia się poszczególnych państw do koalicji

W czasie inwazji na Polskę

Po zakończeniu dziwnej wojny

Po rozpoczęciu operacji Barbarossa

Po ataku na Pearl Harbor

Po podpisaniu Deklaracji Narodów Zjednoczonych

  •  Peru: 1942, 12 lutego
  •  Meksyk: 1942, 22 maja
  •  Brazylia: 1942, 22 sierpnia
  •  Etiopia: 1942, 14 grudnia
  •  Królestwo Iraku: 1943, 17 stycznia (okupowany przez aliantów w 1941 roku)
  •  Boliwia: 1943, 7 kwietnia
  •  Iran: 1943, 9 września (okupowany przez aliantów w 1941 roku)
  •  Włochy: 1943, 13 października (formalnie także członek Osi)
  •  Kolumbia: 1943, 26 listopada
  •  Jugosławia: 1943, 1 grudnia
  •  Liberia: 1944, 27 stycznia

Po lądowaniu we Francji

Historia

Chiny

W 1920 roku Związek Radziecki pomógł rządowi Kuomintangu przeorganizować partię, przynajmniej powierzchownie, według modelu leninizmu. Po zjednoczeniu Chin Czang Kaj-szek oczyścił partię z lewicowców, a następnie odmówił połączenia się z Komunistyczną Partią Chin, by razem walczyć z Japończykami. Tak pozostało nawet po incydencie mukdeńskim, w którym to Japonia ustanowiła reżim marionetkowy w Mandżurii po wkroczeniu sił w 1931 roku. Antykomunistyczne kampanie Czanga kontynuowano, podczas gdy on prowadził niewielkie, acz nieustające konflikty przeciw Japonii przez cały 1930 rok. W tym okresie Chiny nieustannie traciły terytoria na rzecz Japonii. Na początku 1930 III Rzesza i Republika Chińska były bliskimi partnerami w sprawach wojskowych i przemysłowych. Nazistowskie Niemcy dostarczyły dużą liczbę broni i wiedzy specjalistycznej. Podczas incydentu na moście Marco Polo, w lipcu 1937, Chiny i Japonia zostały uwikłane w wojnę na szeroką skalę, która trwała do 1945 roku. Początkowo Niemcy potępiały japońskie zbrodnie wojenne w Chinach, między innymi masakrę nankińską w 1937, potem jednak uznały, że Japonia będzie dobrym sojusznikiem w walce przeciw Związkowi Radzieckiemu, i przez to współpraca z Chinami została przerwana w maju 1938. Związek Radziecki, chcąc utrzymywać Chiny w walce przeciwko Japonii, przekazywał pomoc militarną do 1941 roku, do chwili podpisania z Japonią paktu o neutralności, by przygotować się na wojnę przeciwko Niemcom.

Chociaż Chiny walczyły najdłużej ze wszystkich państw sprzymierzonych, to oficjalnie dołączyły do koalicji po ataku na Pearl Harbor, 7 grudnia. Czang Kaj-szek, przeczuwając zwycięstwo aliantów, poczekał do wejścia Stanów Zjednoczonych do wojny, a następnie wypowiedział wojnę Niemcom i państwom Osi. Pomoc aliantów była jednak niewielka, ponieważ droga łącząca Birmę z Chinami została zamknięta przez Japonię. Alianci ponosili serie porażek przeciw Japonii w tym teatrze działań. Koalicyjna pomoc nie docierała aż do wiosny 1945. Ponad 1,5 miliona japońskich żołnierzy walczyło w Chinach. Oddziały, które inaczej mogłyby zostać rozmieszczone, poddały się i zawarły oddzielny pokój z Chinami.

Formowanie się koalicji

1 września 1939 roku niemiecka inwazja na Polskę zapoczątkowała II wojnę światową. Zgodnie ze statutem westminsterskim (1931) dominia z Brytyjskiej Wspólnoty Narodów miały prawo do neutralności, niemniej jednak Australia i Nowa Zelandia zaakceptowały i powtórzyły brytyjską deklarację. Nepal, inny niezależny członek Wspólnoty Narodów, wypowiedział wojnę Niemcom 4 września. Premier Związku Południowej Afryki, Barry Hertzog, odmówił wypowiedzenia wojny, prowadząc do upadku jego rządu koalicyjnego 6 września; nowy premier, Jan Smuts wypowiedział wojnę tego samego dnia. Kanada wypowiedziała wojnę Niemcom 10 września.

17 września 1939 ZSRR dokonał agresji na Polskę, a 30 listopada na Finlandię (wojna zimowa) – w obu przypadkach bez wymaganego prawem międzynarodowym wypowiedzenia wojny. W ciągu roku Sowieci dokonali aneksji państw bałtyckich (Litwa, Łotwa i Estonia) oraz części Rumunii – Besarabii. Niemiecko-sowiecki pakt został złamany przez agresję na Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich 22 czerwca 1941 roku. Stany Zjednoczone dołączyły do koalicji po ataku na Pearl Harbor, 7 grudnia 1941 roku. 1 stycznia 1942 roku powstała Deklaracja Narodów Zjednoczonych, pod którą podpisało się 26 państw (deklaracja ta stanowi podstawę dzisiejszej ONZ). Z niej wyłoniła się tzw. Wielka Czwórka, w skład której wchodziła Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, ZSRR i Chiny[1][2]. To oni przewodzili sojuszowi do końca wojny i to oni nadali kształt przyszłemu porządkowi światowemu po pokonaniu państw Osi.

Alianci w czasie wojny

Pierwsi alianci Winston Churchill, Władysław Sikorski oraz Charles de Gaulle

Pierwsi alianci

Pierwszymi aliantami były państwa, które wypowiedziały wojnę hitlerowskim Niemcom na początku września 1939 roku. Były to:

Te państwa były połączone siecią wspólnych paktów obronno-wojskowych podpisanych jeszcze przed wojną. Francusko-brytyjskie przymierza: Entente cordiale i Trójporozumienie podpisane zostały w 1904 oraz 1907 roku i były aktywne przez całą I wojnę światową. Francusko-polskie przymierze zostało podpisane w 1921. W 1927 i 1939 wprowadzono do niej poprawki. Polsko-brytyjski Wspólny Pakt Obrony, podpisany w dniu 25 sierpnia 1939 roku, zawarł obietnice wzajemnej wojskowej pomocy między narodami w razie agresji Niemiec. Polska nigdy oficjalnie nie poddała się Trzeciej Rzeszy. Polski rząd na uchodźstwie po 1939 roku kontynuował udział Polski w II wojnie światowej. Setki tysięcy żołnierzy polskiej armii dzielnie walczyło na froncie zachodnim, jak również w okupowanej Polsce (Armia Krajowa). Związek Radziecki, nie uznając rządu w Londynie, w 1943 roku zorganizował Ludowe Wojsko Polskie, wokół którego zbudowano powojenny rząd Polski.

Ponadto brytyjskie, holenderskie i francuskie kolonie walczyły u boku macierzystych państw, także podczas okupacji tych państw.

Polska

Po agresji III Rzeszy i ZSRR we wrześniu 1939 i okupacji całego terytorium II Rzeczypospolitej przez Wehrmacht i Armię Czerwoną Polska nie skapitulowała wobec agresorów. Rząd RP na uchodźstwie po 1939 roku kontynuował walkę z wrogiem na wszystkich frontach siłami Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej w okupowanej Polsce. W okupowanym kraju funkcjonowała struktura Polskiego Państwa Podziemnego – administracja, sądownictwo i siły zbrojne podporządkowane Rządowi RP na uchodźstwie, kontynuując ciągłość państwa polskiego w kraju. ZSRR, po wykryciu grobów ofiar zbrodni katyńskiej zerwał w kwietniu 1943 stosunki dyplomatyczne z Rządem RP na uchodźstwie i rozpoczął organizację struktur mających przejąć władzę w Polsce po planowanym wkroczeniu Armii Czerwonej na jej terytorium (Związek Patriotów Polskich, Ludowe Wojsko Polskie pod dowództwem Berlinga).

Francja

Francja podczas II wojny światowej przeżywała wiele ważnych momentów:

  • Dziwna wojna, 1939–1940, po francusku drôle de guerre, albo Sitzkrieg (siedząca wojna) w Niemczech.
  • Bitwa o Francję, maj – czerwiec 1940, która spowodowała klęskę francuskiej armii, upadek III Republiki Francuskiej i utworzenie Francji Vichy,
  • Okres francuskiego ruchu oporu i sił Wolnej Francji, od 1940 aż do czerwca 1944, czyli lądowania w Normandii i inwazji w sierpniu na południową Francję (Operacja Dragon), które doprowadziły do wyzwolenia Paryża 25 sierpnia 1944 roku, a następnie wyzwolenie całej Francji przez sojuszników.
  • Utworzenie Prowizorycznego Rządu francuskiej Republiki i wojskowe działania prowadzące do reorganizacji francuskiej armii „B” w I armię francuską, a następnie wraz z sojusznikami doprowadzenie do kapitulacji III Rzeszy, 8 maja 1945 roku.

Wspólnota Brytyjska

Oprócz Wielkiej Brytanii kilku niezależnych członków Wspólnoty Brytyjskiej, będących dominiami, wypowiedziały wojnę Niemcom oddzielnie, tego samego dnia co Wielka Brytania lub niedługo potem. Były to: Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Nowa Fundlandia i Związek Południowej Afryki.

Indie Brytyjskie oraz inne brytyjskie terytoria zamorskie również stanęły u boku króla Jerzego VI. Indie poniosły 1 500 000 ofiar wśród cywilów, więcej niż sama Wielka Brytania. Z 2 500 000 żołnierzy zginęło 87 000, więcej niż w jakimkolwiek innym państwie Wspólnoty, wyłączając Wielką Brytanię.

Grupa Oslo

 Osobny artykuł: Grupa Oslo.

Grupa Oslo była organizacją państw neutralnych. W czasie wojny, czterej jej członkowie dołączyli do koalicji. Były to: Królestwo Norwegii, Królestwo Holandii, Królestwo Belgii i Wielkie Księstwo Luksemburga.

Finlandia została zaatakowana przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich 30 listopada 1939 roku. Później Finlandia i Dania oficjalnie dołączyły do paktu antykominternowskiego. Królestwo Szwecji pozostało oficjalnie neutralne. W 1944 roku Finlandia była zmuszona do kapitulacji i przystąpienia do wojny po stronie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich przeciwko Niemcom (tzw. wojna lapońska). Atak na Danię rozpoczął się 9 kwietnia 1940 roku. Duński rząd nie wypowiedział wojny. Poddał się tego samego dnia, pod warunkiem, że zatrzyma kontrolę nad sprawami wewnętrznymi. Dania nie miała rządu na emigracji. Walczyła zarówno ze Sprzymierzonymi, jak i siłami Osi. Islandia i Grenlandia, które były terytoriami zależnymi od Danii, były okupowane przez aliantów przez całą wojnę. Brytyjskie siły przejęły kontrolę nad Islandią w 1940 roku zgodnie z ustawą Lend Lease. Stany Zjednoczone, mimo oficjalnej neutralności w tym czasie, podpisały traktat z Danią 9 kwietnia 1941 roku, dający ich siłom zbrojnym prawo do zakładania swoich baz wojskowych na Grenlandii. Później, 7 lipca 1941, Amerykanie przejęli kontrolę także nad Islandią. Wyspa ta ogłosiła pełną niepodległość od Danii w 1944 roku, ale nigdy nie wypowiedziała wojny państwom Osi.

Portugalia

Chociaż Portugalia pozostawała oficjalnie neutralna, to jednak brytyjsko-portugalskie przymierze pozwoliło aliantom w czasie II wojny światowej ustanowić bazę na Azorach. Portugalia protestowała przeciwko okupacji Timoru przez sprzymierzonych w 1942 roku, ale nie podjęła w tej sprawie żadnych działań. Kolonia później została zajęta przez Japonię. Timorscy i portugalscy cywile wspierali alianckich komandosów w stawianiu silnego oporu Japończykom. Podczas wojny inna portugalska kolonia, Makau, także została zajęta przez Japonię.

Unia Panamerykańska

Członkowie Unii Panamerykańskiej, którzy byli neutralni w latach 1939-1941, podpisali pakt o wspólnej obronie na konferencji ministrów spraw zagranicznych w Hawanie, 21-30 lipca 1940 roku.

Od lipca 1944, do koalicji zbrojnie dołączyła Brazylia, wysyłając w liczbie 25,000 żołnierzy Brazylijski Korpus Ekspedycyjny do Włoch. W 1945 roku, 201 Meksykański Dywizjon Myśliwski dołączono do Sił Powietrznych USA na Dalekim Wschodzie, podczas kampanii na Filipinach. Inne państwa także brały udział w wojnie, jednak w znacznie mniejszym stopniu.

Komintern

Organizacje i partie komunistyczne podporządkowane Kominternowi walkę przeciwko siłom Osi podjęły po ataku III Rzeszy na ZSRR 22 czerwca 1941 roku lub wcześniej (jak to miało miejsce w przypadku np. Jugosławii). Były to:

Międzynarodówka Komunistyczna została formalnie rozwiązana 15 maja 1943. Koordynacja działań partii komunistycznych była kontynuowana kanałami nieoficjalnymi.

Karta Atlantycka

Karta Atlantycka została zawarta 14 sierpnia 1941 roku podczas atlantyckiej konferencji przez brytyjskiego premiera Winstona Churchilla i prezydenta USA Franklina D. Roosevelta, na pokładach okrętów zakotwiczonych w Argentii (Nowa Fundlandia). Karta Atlantycka określiła wizję świata po II wojnie światowej. Do deklaracji nie przyłączyły się Stany Zjednoczone, zachowując status państwa neutralnego.

Postanowienia Karty Atlantyckiej:

  • sygnatariusze nie będą dążyli do ekspansji terytorialnej ani jakiejkolwiek innej
  • sygnatariusze nie godzą się na zmiany terytorialne państw bez ich zgody
  • uznaje się wolny dostęp do surowców i wolność handlu
  • wzywa się do przywrócenia autonomii państw, którym zabrano ją siłą
  • deklaracja dążenia do współpracy gospodarczej
  • zapowiedź ustanowienia pokoju dającego bezpieczeństwo narodom
  • deklaruje się wolność mórz i oceanów
  • wyraża się nadzieję, że narody nie będą stosować przemocy (w związku z czym należy wprowadzić system bezpieczeństwa na szeroką skalę i rozbroić narody zagrażające pokojowi).

Karta Atlantycka była pierwszym krokiem w kierunku utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Deklaracja Narodów Zjednoczonych

Plakat wojenny ukazujący Narody Zjednoczone, zaprojektowany w 1943 roku przez Biuro Informacji Wojennej

Po raz pierwszy nazwę „Narody Zjednoczone” wypowiedział prezydent USA, Franklin D. Roosevelt. Przymierze tych narodów zostało zawarte w Deklaracji Narodów Zjednoczonych podpisanej 1 stycznia 1942 roku. Sojusz podpisało 26 państw:

Uwaga: W 1942 roku deklarację podpisały: Meksyk, Wspólnota Narodów Filipin i Etiopia; w pierwszych czterech miesiącach 1943 roku została przyjęta także przez Irak, Brazylię i Boliwię. W 1944 roku deklarację przyjęły Liberia i Francja, a w 1945 sygnatariuszami zostały: Peru, Chile, Paragwaj, Wenezuela, Urugwaj, Turcja, Egipt, Arabia Saudyjska, Liban, Syria oraz Ekwador.

Narody Zjednoczone

Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 czerwca 1945 roku w San Francisco przez 50 z 51 państw członkowskich (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie 24 października tego samego roku. Przedstawiciele pięciu państw założycielskich, mianowicie Chiny, Francja, Związek Radziecki, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone wielokrotnie spotykali się podczas wojny, w celu omówienia sytuacji po zakończeniu konfliktu, m.in. w drugiej połowie 1944 roku spotkali się w Waszyngtonie, gdzie przedyskutowano zakres, cele i sposoby działania Rady Bezpieczeństwa. Pierwsze posiedzenie Rady Bezpieczeństwa nastąpiło tuż po wojnie, 17 stycznia 1946 roku.

Lista 51 sygnatariuszy karty Narodów Zjednoczonych (członkowie Rady Bezpieczeństwa zaznaczeni są wytłuszczonym drukiem):

Pierwsza wersja flagi ONZ wprowadzona w kwietniu 1945 roku

Iran

29 stycznia 1942 roku, Wielka Brytania i Związek Radziecki zgodziły się zakończyć okupację Iranu, sześć miesięcy po zakończeniu konfliktu. Trójdzielny Pakt zmusił Iran do przyłączenia się do koalicji.

Przypisy

  1. ↑ Keith Sainsbury. The Turning Point: Roosevelt, Stalin, Churchill, and Chiang Kai-Shek, 1943: The Moscow, Cairo, and Teheran Conferences. , 1986. Oxford: Oxford University Press. (ang.). 
  2. ↑ Richard Bosworth, Joseph Maiolo: The Cambridge History of the Second World War Volume 2: Politics and Ideology. Cambridge: Cambridge University Press, 2015, s. 313-314. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alianci_(II_wojna_światowa)&oldid=52423443”