Alois Vašátko

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez EmptyBot (dyskusja | edycje) o 23:47, 20 lut 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Alois Vašátko
Lojzek
Amos
The Great Amos
14 zwycięstw
ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

25 sierpnia 1908
Čelákovice, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

23 czerwca 1942
La Manche, Wielka Brytania

Przebieg służby
Lata służby

1928 -1 942

Siły zbrojne

Československé letectvo
Armée de l’Air
Royal Air Force

Jednostki

22 pułk artylerii
3 pułk artylerii
54 pułk artlerii
7 pułk artylerii
14 eskadra obserwacyjna
Groupe de Chasse I/5
No. 312 Squadron

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Distinguished Flying Cross
Krzyż Wojenny Czechosłowacki 1939
Czechosłowacki Wojskowy Order Lwa Białego „Za zwycięstwo”
Medal za odwagę przed wrogiem
Czechosłowacki medal zasługi
Czechosłowacki Wojskowy Medal Pamiątkowy
Legia Honorowa
Krzyż Wojny
1939–1945 Star
Air Crew Europe Star
Order Milana Rastislava Štefánika
samolot rozpoznawczy Letov Š-328
Curtiss Hawk 75A-1 w barwach Armée de l'air w locie
Zbrojmistrze 312 dywizjonu przygotowują taśmy amunicyjne, na drugim planie Hurricane Mk I, DU-J Aloisa Vašátko

Alois Vašátko (ur. 25 sierpnia 1908[1], zm. 23 czerwca 1942)[2] – czeski lotnik, as myśliwski okresu II wojny światowej.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Čelákovicach jako jedno z pięciu dzieci stolarza. Przeprowadził się z rodziną do Týniště nad Orlicí gdzie Alois ukończył szkołę[3]. Maturę zdał z wyróżnieniem, po czym skończył Instytut Kształcenia Nauczycieli w Hradec Králové i został nauczycielem w Litomierzycach.

1 października 1928 otrzymał powołanie do wojska, służył w artylerii. W 1929 w stopniu podporucznika wstąpił do Akademii Wojskowej w Hranicach którą ukończył w lipcu 1931 w randze porucznika. Otrzymał przydział do 7 pułku artylerii w Ołomuńcu pełniąc jednocześnie obowiązki instruktora w szkole artylerii. 1 października 1935 awansował na nadporucznika[4]. W tym samym roku ukończył kurs obserwatora w Wojskowej Szkole Lotniczej w Prościejowie a 31 grudnia 1935 został przeniesiony do lotnictwa[4]. 15 listopada 1937 objął dowództwo 14 eskadry obserwacyjnej II pułku lotniczego w Ołomuńcu wyposażonego w dwupłatowce Letov Š-328[1]. W 1938 ukończył kurs pilotażu.

II wojna światowa

Po układzie monachijskim i zajęciu przez Niemcy 15 marca 1939, Czech, Moraw i Śląska Czeskiego, Vašátko w lipcu 1939 nielegalnie przekroczył granicę i przez słowackie Beskidy przedostał się do Polski gdzie za pośrednictwem czechosłowackiego konsulatu w Krakowie dołączył do nowo powstających jednostek czechosłowackich. 28 lipca wraz ze swoimi rodakami odpłynął statkiem MS Chrobry z Gdynii do Francji. Po wybuchu II wojny światowej został przyjęty do Armée de l'air i skierowany do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa (Centre d'Instruction de la Chasse) w Chartres gdzie 1 maja 1940 otrzymał awans na kapitana. 10 maja rozpoczęła się niemiecka ofensywa na Francję, następnego dnia Vašátko, Tomáš Vybíral i Adolfem Vraną wstąpił do Groupe de Chasse I/5 uzbrojonej w amerykańskie myśliwce Curtiss P-36 Hawk. Podczas kampanii francuskiej zestrzelił 12 samolotów wroga na pewno i dwa prawdopodobnie co czyni go najskuteczniejszym czechosłowackim asem i piątym na liście Armée de l'Air[5].

Po kapitulacji Francji przez Maroko i Gibraltar dostał się do Cardiff. Czechosłowaccy piloci po przybyciu do Wielkiej Brytanii zostali przyjęci do ochotniczej rezerwy Royal Air Force (Royal Air Force Volunteer Reserve). Vašátko w stopniu podporucznika RAF (pilot officer) odbył szkolenie na myśliwcach Hawker Hurricane po którym został przydzielony do nowo sformowanego 312 czechosłowackiego dywizjonu i uczestniczył w bitwie o Anglię. 8 października 1940 klucz w składzie porucznik (flying officer) Denys Gillam, podporucznik Alois Vašátko oraz sierżant Josef Stehlík wystartował na przechwycenie bombowca Ju 88, trzej piloci ostrzelali wrogą maszynę zabijając obserwatora i zapalając oba silniki. Niemiecki samolot przymusowo lądował a reszta załogi której udało się przeżyć została pojmana[6]. Było to pierwsze zwycięstwo 312 dywizjonu[7]. 28 października awansował na kapitana (flight lieutenant), 7 listopada został dowódcą eskadry B a 5 czerwca 1941 objął dowództwo 312 dywizjonu i promocję na stopień majora (squadron leader). W 1942 RAF utworzył z 3 czechosłowackich dywizjonów, 310, 312 i 313, skrzydło myśliwskie na czele którego, 1 maja 1942, stanął Vašátko. 30 maja 1942 awansował na podpułkownika (wing commander)[4].

23 czerwca 1942 lekkie bombowce Douglas DB-7 wystartowały na bombardowanie lotniska w Bretanii[8] Vašátko dowodził osłona myśliwską złożoną z trzech czeskich dywizjonów[9]. W czasie lotu powrotnego do Anglii alianckie samoloty zostały przechwycone przez dywizjon Fw 190 z JG 2. Czesi skutecznie bronili bombowce i zestrzeli dwie niemieckie maszyny przy stracie siedmiu własnych. Vašátko zderzył sie w powietrzu z focke-wulfem pilotowanym przez sierżanta (Unteroffizier) Wilhelma Reuschlinga. Oba samoloty uległy zniszczniu, Reuschling wyskoczył na spadochronie, został wyłowiony z morza i wzięty do niewoli. Vašátko spadł do morza jego ciało nigdy nie zostało odnalezione[1][8]. Dowódca czechosłowackich sił powietrznych w Wielkiej Brytanii Karel Janoušek nazwał śmierć Vašátka "najokrutniejszym ciosem dla naszego lotnictwa"[4].

Alois Vašátko odniósł 14 pewnych oraz 4 prawdopodobne zwycięstwa[5], jest trzecim najskuteczniejszym czeskim pilotem po Karelu Kuttelwascherze i Josefie Františku.

W 1991 po aksamitnej rewolucji został awansowany do stopnia pułkownika a 7 marca 1992[4], rozkazem prezydenta Czechosłowacji otrzymał nominacje na stopień generała Brygady (Generálmajor).

Odznaczenia

Upamiętnienie

W 1945 czechosłowacka poczta wyemitowała dwa znaczki pocztowe o wartości 50 halerzy i 5 koron upamiętniające Aloisa Vašátko.

23 czerwca 1946 na jego domu rodzinnym w Čelákovicach odsłonięto tablicę pamiątkową[10].

Trzy ulice noszą jego imię, w rodzimych Čelákovicach, w Týniště nad Orlicí[1] i 14 dzielnicy Pragi na osiedlu Černý Most[11].

3 marca 1948 Czechosłowackie Siły Powietrzne nazwały 4 Pułk Myśliwski "Pułkiem Vašátki"[4] lecz w 1950 po reorganizacji zmieniono nazwę na 6 Pułk Myśliwski a imię Vašátko zostało usunięte przez władze komunistyczne[12].

Jego nazwisko zostało wykute na Pomniku Sił Powietrznych (Air Forces Memorial) w Runnymede w Anglii[8][13].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Databáze VÚA, Záznam vojáka
  2. ↑ František Loucký: Mnozí nedoletěli. 1989, s. 226. ISBN 80-206-0053-1.
  3. ↑ Týniště nad Orlicí:Alois Vašátko
  4. ↑ a b c d e f Jiří Rajlich: VAŠÁTKO Alois. s. 223-224. ISBN 80-7278-233-9. (cz.).
  5. ↑ a b Galerie českých stíhacích es v bitvě o Francii: Cne Alois Vašátko. W: Jiří Rajlich: Na nebi sladké Francie: Válečný deník československých letců ve službách francouzského letectva 1939-1945. T. 2. 1998, s. 209. ISBN 80-86158-04-7. (cz.).
  6. ↑ 08/10/1940 - Junkers Ju88 Wk No 4068, [w:] Speke [online], South Lancs Aviation [dostęp 2017-11-05].
  7. ↑ Václav Kolesa, Souboj na obloze III., Zlínek 3/1991, strona 16-17, obsahuje kamufláž Hurricanu L1926/DU-J Aloise Vašátka a sestřeleného Junkersu 4068/M7+DK
  8. ↑ a b c Alois Vasatko 70th Anniversary. [w:] Free Czechoslovak Air Force [on-line]. 25 czerwca 2012. [dostęp 5 listopada 2017].
  9. ↑ Geoff Nutkins: Unintentional Gift. [w:] Free Czechoslovak Air Force [on-line]. 26 października 2011. [dostęp 5 listopada 2017].
  10. ↑ Pamětní deska: Alois Vašátko, Spolek pro vojenská pamětní místa [dostęp 2016-04-11].
  11. ↑ Letci v názvech ulic: Alois Vašátko, Praha 14 [dostęp 2016-04-11].
  12. ↑ Historické názvy leteckých jednotek. W: Jiří Fidler: Soumrak králů vzduchu: Československé vojenské letectvo 1945-1950. Wyd. 1. 2000, s. 106. ISBN 80-86158-24-1. (cz.).
  13. ↑ Wing Commander Vasatko, Alois. Commonwealth War Graves Commission. [dostęp 5 listopada 2017].

Bibliografia

  • Alan Brown: Airmen in Exile, The Allied Air Forces in WWII. Sutton Publishing, 2000. ISBN 0-7509-2012-2.
  • Soumrak králů vzduchu: Československé vojenské letectvo 1945–1950. Ares, 2000, s. 102. ISBN 80-86158-24-1. (cz.).
  • Václav Kolesa: Souboj na obloze. T. III. 1991, s. 16–17. (cz.).
  • František Loucký: Mnozí nedoletěli. Naše vojsko, 1989, s. 226. ISBN 80-206-0053-1. (cz.).
  • David Owen: Dogfight: The Supermarine Spitfire and The Messerschmitt BF 109. Pen and Sword Books, 2015. ISBN 978-1-4738-2806-3.
  • Jiří Rajlich: Na nebi sladké Francie: Válečný deník československých letců ve službách francouzského letectva 1939–1945. T. 2. Ares, 1998, s. 209. ISBN 80-86158-04-7. (cz.).
  • Vašátko, Alois. W: Jiří Rajlich: Vojenské osobnosti československého odboje 1939–1945. Ministerstvo obrany České republiky-Agentura vojenských informací a služeb (AVIS), 2005, s. 223-224. ISBN 80-7278-233-9. (cz.).
  • Andy Saunders: Arrival of Eagles: Luftwaffe Landings in Britain 1939–1945. Grub Street, 2014, s. 99–102. ISBN 1-909808-12-1.
  • Aces High. Wyd. drugie. Grub Street, 1994, s. 605. ISBN 1-898697-00-0.
  • Letec Alois Vašátko: 1087 dní odboje štábního kapitána letectva Aloise Vašátky. Wyd. 3. 2006, s. 212. ISBN 80-7264-078-X. (cz.).

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alois_Vašátko&oldid=52539762”