Amanitotoksyny

Szkielet strukturalny amatoksyn. Poszczególni przedstawiciele różnią się podstawnikami R₁–R₅ (patrz tabela)

Amanitotoksyny, amatoksyny – grupa organicznych związków chemicznych, będących silnymi truciznami.

Są to cykliczne oligopeptydy, zbudowane z ośmiu reszt aminokwasowych spiętych dodatkowym łącznikiem zawierającym grupę indolową i sulfotlenkową. Mają budowę zbliżoną do fallotoksyn, które są krótsze o jedną resztę aminokwasową.

W roku 2007 znanych było 10 amatoksyn:

Nazwa toksyny	R1	R2	R3	R4	R5
α-amanityna	NH2	OH	OH	OH	OH
β-amanityna	OH	OH	OH	OH	OH
γ-amanityna	NH2	OH	H	OH	OH
ε-amanityna	OH	OH	H	OH	OH
amanulina	NH2	H	H	OH	OH
kwas amanulinowy	OH	H	H	OH	OH
amaninamid	NH2	OH	OH	H	OH
amanina	OH	OH	OH	H	OH
amanina	NH2	H	H	OH	H

Amatoksyny są mykotoksynami występującymi m.in. w następujących gatunkach grzybów:

• muchomor zielonawy (dawniej: muchomor sromotnikowy) (Amanita phalloides);
• muchomor jadowity (Amanita virosa);
• muchomor wiosenny (Amanita verna);
• hełmówka obrzeżona (Galerina marginata);
• czubajeczka brązowoczerwonawa (Lepiota brunneoincarnata);
• czubajeczka różowawa (Lepiota subincarnata).

Po spożyciu owocników tych gatunków pierwsze objawy zatrucia występują po 6–24 (przeważnie 10–12) godzinach w postaci trwającej 2–4 dni biegunki. W wyniku odwodnienia możliwe jest obniżenie ciśnienia krwi, przyspieszenie tętna, kurcze w łydkach i wstrząs. Po tym czasie często obserwuje się pozorną poprawę, po której następują objawy charakterystyczne dla uszkodzenia wątroby. Ustanie jej funkcji następuje po 4–7 dniach i kończy się śmiercią, jeśli nie podjęto odpowiedniej terapii. Terapeutyczne działanie w przypadkach zatruć amanitotoksynami stwierdzono w przypadku sylibiny, pozyskiwanej z ostropestu plamistego (Sylibium marianum).

Bibliografia

• Marcus Flück: Atlas grzybów – oznaczanie, zbiór, użytkowanie. Warszawa: 1995, s. 109–110. ISBN 83-7175-337-3.
• K. Baumann, K. Muenter, and H. Faulstich. Identification of structural features involved in binding of α-amanitin to a monoclonal antibody. „Biochemistry”. 32, s. 4043–4050, 1993. DOI: 10.1021/bi00066a027.