Amazonka jamajska
| Amazona collaria[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Amazonka jamajska, Saint Andrew (Jamajka) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
amazonka jamajska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Amazonka jamajska[3] (Amazona collaria) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae). Jest endemitem występującym na Jamajce. Narażony na wyginięcie, objęty ochroną.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Nazwę zgodną z zasadami nazewnictwa binominalnego ustalił Karol Linneusz w 10. edycji dzieła Systema Naturae wydanej w 1758 roku – nazwał on ten gatunek Psittacus collarius. Jako miejsce typowe autor wskazał Amerykę (Jamajkę)[4].
Uważa się, że takson ten jest najbliżej spokrewniony z A. leucocephala oraz A. ventralis i być może stanowią jeden gatunek[5]. Takson monotypowy, nie wyróżniono podgatunków[5][6].
Nazwa rodzajowa pochodzi od francuskiego słowa Amazone nadanego przez Buffona różnym gatunkom tropikalnych, amerykańskich papug[7]. Epitet gatunkowy pochodzi od łacińskiego słowa collarium oznaczającego „kołnierz, obrożę” (collum – „szyja”)[8].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Papugi te dorastają do 28 cm. Ich upierzenie jest w większości zielone. Gardło i szyja są różowe[9], lotki pierwszorzędowe niebieskie[10], nad uszami pióra są ciemnoniebieskozielone, a wokół oczu i nad dziobem białe. Kantarek jest bladoniebieski, czoło wyraźnie niebieskie. Na szyi i karku zauważalny kratowany wzór wynikający z czarnych krawędzi i końcówek piór. Upierzenie ogona zielone z czerwonymi podstawami. Dziób żółty, tęczówki brązowe, a nogi różowe[9].
Dorosłe osobniki obu płci są identyczne z wyglądu. Młode można odróżnić po szarym ubarwieniu górnej części żuchwy[9].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Spotykane głównie w wilgotnych terenach Jamajki. Najliczniejsze populacje pojawiają się od Cockpit Country do Mount Diablo i John Crow Mountains[11] oraz lokalnie w Górach Błękitnych[2]. Preferują wilgotne lasy rosnące na wapiennym podłożu, na wzniesieniach do wysokości 1200 m. Pokonują znaczne odległości, latając do żerowisk, którymi nieraz są plantacje położone przy poziomie morza[11][12].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Pokarm amazonki jamajskiej stanowią owoce, nasiona, kwiaty i pąki liści roślin takich jak: Cecropia, figowiec (Ficus), flaszowiec (Annona), cytrus (Citrus) i jeżyna (Rubus). Spożywa również owoce roślin uprawianych na plantacjach[5].
W okresie godowym, trwającym od marca do sierpnia, gniazdują w ubytkach drzewnych, a czasem w szczelinach skalnych lub opuszczonych dziuplach dzięciołów[11][12][5]. Samica składa 3–4 jaja, okres inkubacji wynosi 24–25 dni[5]. Pisklę pierzy się po 10 tygodniach[5].
Status, zagrożenie i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Pod koniec XX wieku zarówno zasięg, jak i liczebność tego gatunku zmalały[11]. W 2001 roku populację z Cockpit Country szacowano na 5000–8000 par lęgowych[13]. Ogólna liczebność gatunku została wstępnie oszacowana na 10–20 tysięcy, zaś dorosłych osobników na 6–15 tysięcy[2].
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2000 roku klasyfikuje amazonkę jamajską jako gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). Na mocy załącznika II do CITES znajduje się pod ochroną, a handel i eksport dziko złapanych osobników są nielegalne. Jej populacja jest pofragmentowana i o niewielkim zasięgu. Status narażonego gatunku wynika z utraty siedlisk, nielegalnego wyłapywania osobników na handel oraz wycinania drzew, na których istnieją dogodne warunki do gniazdowania. Ponadto są narażone na potencjalną hybrydyzację z nieendemicznymi papugami hodowlanymi, które sporadycznie wydostają się z klatek (np. w czasie huraganów)[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Amazona collaria, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Amazona collaria, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Androglossini Sundevall, 1872 (wersja: 2021-06-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-06].
- ↑ Karol Linneusz: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Sztokholm: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 102. (łac.).
- ↑ a b c d e f Nigel Collar, Peter Boesman: Yellow-billed Amazon (Amazona collaria). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-07-28]. (ang.).
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-12]. (ang.).
- ↑ Amazona, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
- ↑ Collaria, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
- ↑ a b c Joseph M. Forshaw: Parrots of the World, an Indentification Guide. Princeton University Press, 2006. ISBN 0-691-09251-6. (ang.).
- ↑ Species factsheet: Amazona collaria. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-06]. (ang.).
- ↑ a b c d Juniper, T., Parr, M: Parrots: A guide to the parrots of the world. Robertsbridge: Pica Press, 1998. (ang.).
- ↑ a b Nigel J. Collar: Psittacidae (Parrots). W: Josep del Hoyo, Andy Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the birds of the world. Barcelona: Lynx Edicions, 1997, s. 280-477. ISBN 978-84-87334-22-1. (ang.).
- ↑ Koenig, S. E. The breeding biology of Black-billed Parrot Amazona agilis and Yellow-billed Parrot Amazona collaria in Cockpit Country, Jamaica. „Bird Conservation International”. 11, s. 205–225, 2001. DOI: 10.1017/S0959270901000284. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).