Andrzej Zawada

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Andrzej Zawada
Maria Andrzej Zawada
Ilustracja
Andrzej Zawada w czasie zimowej wyprawy na Mount Everest w 1980
Data i miejsce urodzenia

16 lipca 1928
Olsztyn

Data i miejsce śmierci

21 sierpnia 2000
Warszawa

Przyczyna śmierci

choroba nowotworowa

Miejsce spoczynku

cmentarz Powązkowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

sejsmolog, himalaista

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Maria Andrzej Zawada[1] (ur. 16 lipca 1928 w Olsztynie, zm. 21 sierpnia 2000 w Warszawie) – polski himalaista, z wykształcenia inżynier sejsmolog, pionier himalaizmu zimowego, autor filmów i fotografii z wypraw wysokogórskich, współautor książek alpinistycznych (m.in. Ostatni atak na Kunyang Chhish, 1973). Honorowy członek brytyjskiego Alpine Club, francuskiego Groupe de Haute Montagne oraz The Explorers Club.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Olsztynie, w Prusach Wschodnich. Studiował fizykę i geofizykę we Wrocławiu i w Warszawie. W 1959 kierował pierwszym przejściem zimowym całej grani głównej Tatr. W 1965 dokonał drugiego przejścia drogi Bonattiego i Gobbiego na Wielkim Filarze Narożnym Mont Blanc. Był organizatorem i kierownikiem licznych wypraw wysokogórskich, m.in. w 1971 dokonał pierwszego wejścia na Kunyang Chhish (7852 m n.p.m.) w Karakorum, w 1973 pierwszego zimowego wejścia wraz z Tadeuszem Piotrowskim na szczyt siedmiotysięczny Noszak (7485 m n.p.m.) w Hindukuszu.

W grudniu 1974 jako pierwszy człowiek na świecie, wraz z Andrzejem Heinrichem przekroczył zimą na stokach Lhotse barierę 8000 metrów - do wierzchołka zabrakło 250 metrów.

W 1977 prowadził polsko-brytyjską wyprawę w Hindukusz Afgański, w której udział wzięli m.in. John Porter, Peter Holden, Terry King, Alex Mac Intyre, Wojciech Kurtyka. Wraz z Terrym Kingiem dokonał w stylu alpejskim pierwszego przejścia północnej ściany Koh-i Mandaras (6628 m n.p.m.).

Wydane przez władze nepalskie potwierdzenie zimowego zdobycia w 1980 przez polską ekspedycję pod kierownictwem Andrzeja Zawady szczytu Sagarmatha (Czomolungma)
Grób Andrzeja Zawady na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Był kierownikiem wyprawy, która dokonała pierwszego zimowego wejścia na Mount Everest w 1980 (Krzysztof Wielicki i Leszek Cichy stanęli na szczycie 17 lutego), a następnie wiosennej w tym samym roku, podczas której Andrzej Czok i Jerzy Kukuczka poprowadzili nową drogę na wierzchołek najwyższego szczytu Ziemi.

Prowadził również zimową, polsko-kanadyjską wyprawę na Czo Oju na przełomie 1984 i 1985, podczas której 12 lutego szczyt zdobyli (nową drogą, do dziś nie powtórzoną) – Maciej Berbeka i Maciej Pawlikowski oraz trzy dni później Zygmunt Andrzej Heinrich i Jerzy Kukuczka, dla którego było to drugie wejście na ośmiotysięcznik podczas jednego sezonu zimowego (osiągnięcia tego do dziś nikt nie powtórzył).

Na przełomie 1987 i 1988 poprowadził pierwszą zimową, polsko-brytyjsko-kanadyjską wyprawę na K2. Wyprawa nie osiągnęła szczytu, jednak podczas niej Maciej Berbeka jako pierwszy człowiek w historii przekroczył zimą granicę 8000 m w Karakorum, zdobywając 6 marca przedwierzchołek Broad Peak – Rocky Summit (8030 m).

Zimą 1988 wraz z Leszkiem Cichym i Krzysztofem Wielickim uczestniczył w belgijskiej wyprawie na Mount Everest. Atak szczytowy nie powiódł się, Krzysztofowi Wielickiemu udało się wejść samotnie, pierwszy raz zimą na wierzchołek Lhotse.

Zimą 1996/1997 i rok później prowadził dwie wyprawy na Nanga Parbat. W czasie pierwszej wyprawy, 11 lutego 1997 roku Zbigniew Trzmiel wszedł na Nanga Parbat do wysokość 7850 m n.p.m. i ustanowił niepobity przez 19 lat zimowy rekord wysokości na tej górze[2].

Na przełomie 1999 i 2000 organizował kolejną, zimową wyprawę na K2, tym razem od strony Chin. Zmarł nim przedsięwzięcie weszło w fazę realizacji. W 2002 roku Krzysztof Wielicki poprowadził zimową wyprawę na K2 planowaną drogą filarem północnym od strony Chin. Nie udało się wejść na szczyt. Wyprawa została zadedykowana pamięci Andrzeja Zawady.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Jego ojciec Filip Zawada[3] był konsulem RP, siostra Jadwiga Żukowska reżyserką filmów dokumentalnych.

Jego przodkiem był poeta i pionier wspinaczki, Antoni Malczewski, który w 4 sierpnia 1818 roku w ciągu jednego dnia wszedł jako pierwszy człowiek na północny szczyt Aiguille du Midi oraz jako szósty na szczyt Mont Blanc[4].

Był mężem aktorki Anny Milewskiej.

Zmarł 21 sierpnia 2000 w Warszawie wskutek raka trzustki. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 65-2-13)[5].

Pamięć[edytuj | edytuj kod]

Imieniem Andrzeja Zawady nazwano Festiwal Górski[6] organizowany corocznie w Lądku-Zdroju. Jest także patronem tamtejszego Liceum Ogólnokształcącego.

Jego imię nosi też nagroda przyznawana corocznie od 2002 i połączona z grantem fundowanym przez prezydenta Gdyni, przyznawana przez Kapitułę Kolosów dla młodych (do 30 roku życia) podróżników[7]. Pierwszą laureatką tej nagrody była Sylwia Bukowicka za „projekt zdobycia dwóch ośmiotysięczników w ciągu jednego roku”[8]. Wśród nagrodzonych byli też m.in. Adam Pustelnik (2007), Wojciech Kozub (2010)[9] i Michał Woroch (2016)[10].

Tablice poświęcone Andrzejowi Zawadzie odsłonięto w 2011 na Wiktorówkach[11] i w 2012 na fasadzie budynku przy ul. Francuskiej 49 w Warszawie (mieszkał tam 25 lat)[12][13]. 19 września 2020 odsłonięto pomnik Andrzeja Zawady w Lądku-Zdroju[14].

W maju 2021 roku nakładem Wydawnictwa Literackiego ukazała się biografia Andrzeja Zawady "Wszechmogący. Człowiek, który wymyślił Himalaje". Autorem jest Piotr Trybalski[15].

W 2022 roku w filmie Broad Peak w rolę Zawady wcielił się Tomasz Sapryk[16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Andrzej Zawada [online], Fundacja Himalaizmu Polskiego im. Andrzeja Zawady [dostęp 2020-05-01] (pol.).
  2. ↑ Zbigniew Trzmiel [online], Festiwal Górski w Lądku-Zdroju [dostęp 2021-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-13] (pol.).
  3. ↑ Filip Zawada ukończył w 1908 gimnazjum w Jarosławiu, rozpoczął studia prawnicze we Lwowie przed wybuchem I wojny światowej. W 1914 zaciągnął się do Legionów, z którymi przebył cała drogę bojową. Został odznaczony orderem Virtuti Militari. Od 1922 po wystąpieniu z wojska wstąpił do służby dyplomatycznej. Był konsulem w Królewcu, Ełku, Olsztynie i Essen. Zmarł w wieku 43 lat na gruźlicę w szpitalu w Davos. Patrz: Panteon Polski Nr 78. 1931, str. 11
  4. ↑ Bernadette McDonald: Ucieczka na szczyt. Wyd. II. Warszawa: Agora, 2012, s. 39. ISBN 978-83-268-0758-9.
  5. ↑ Cmentarz Stare Powązki: KAZIMIERZ CHEŁCHOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-23].
  6. ↑ Wspomnienie Andrzeja Zawady [online], Festiwal Górski w Lądku-Zdroju [dostęp 2020-02-22] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-14] (pol.).
  7. ↑ Nagroda im. Andrzeja Zawady. kolosy.pl. [dostęp 2012-03-31].
  8. ↑ Kolosy 2001. kolosy.pl. [dostęp 2012-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-09)].
  9. ↑ Laureaci Nagrody im. Andrzeja Zawady. gdyniaturystyczna.pl. [dostęp 2012-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  10. ↑ Nagroda im. Andrzeja Zawady.
  11. ↑ Odsłonięcie tablicy Andrzeja Zawady. podhale-sport.pl, 2011-08-27. [dostęp 2013-07-11]. (pol.).
  12. ↑ Saska Kępa i Złoty Krąg. Pamiątkowe tablice najlepszych himalaistów. wspinanie.pl, 2012-10-03. [dostęp 2013-07-11]. (pol.).
  13. ↑ Tablica upamiętniająca pierwsze zimowe wejście na Mount Everest. twoja-praga.pl. [dostęp 2013-07-11]. (pol.).
  14. ↑ Andrzej Zawada, uroczyste otwarcie pomnika Lidera w Lądku-Zdroju [online], www.rmf24.pl [dostęp 2021-01-20] (pol.).
  15. ↑ Wszechmogący - Wydawnictwo Literackie [online], wydawnictwoliterackie.pl [dostęp 2021-05-16] (pol.).
  16. ↑ Broad Peak w bazie filmpolski.pl

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrzej_Zawada&oldid=71753505”