Anioły adorujące Imię Boże (fresk Goi)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Anioły adorujące Imię Boże
Ilustracja
Autor

Francisco Goya

Data powstania

1771–1772

Medium

fresk

Wymiary

700 × 1500 cm

Miejsce przechowywania
Lokalizacja

Bazylika Nuestra Señora del Pilar

Multimedia w Wikimedia Commons

Anioły adorujące Imię Boże[1][2], Adoracja imienia Chrystusa[3], Adoracja imienia Bożego[4] – fresk w mniejszym chórze Bazyliki Nuestra Señora del Pilar w Saragossie wykonany przez malarza Francisca Goyę[5][6].

Okoliczności powstania[edytuj | edytuj kod]

Fresk Anioły adorujące Imię Boże był częścią projektu przebudowy ogromnej XVII-wiecznej Bazyliki Nuestra Señora del Pilar w rodzinnym mieście malarza, Saragossie. Dekoracja wnętrz przeciągała się, a o zatrudnieniu artystów decydowała komisja budownicza[7][8]. Goya, który powrócił z Włoch latem 1771 roku, otworzył własny warsztat i szukał okazji do zademonstrowania nabytych umiejętności. Potrzebował także zarobku, gdyż po powrocie zastał chorego ojca, a rodzice i rodzeństwo liczyli na jego wsparcie[5]. O zlecenie na malowidło w łukowatym sklepieniu nad mniejszym chórem (coreto) starał się także starszy Juan Andrés Merklein, ale komisja szukała artysty doświadczonego w technice fresku. Ofertę skierowano do malarza królewskiego Antonia Gonzáleza Velázqueza, który już w 1752 roku malował sklepienie kaplicy Matki Bożej na Kolumnie[9]. Ostatecznie zlecenie otrzymał Goya, korzystając prawdopodobnie z koneksji z aragońskim kolekcjonerem sztuki José Nicolásem de Azarą[1] i malarzem Franciskiem Bayeu. Zaproponował także stosunkowo niską cenę 15 000 reali, podczas gdy González Velázquez oferował namalowanie fresku za 25 000 reali i wymagał pokrycia kosztów podróży z Madrytu[10]. 21 października 1771 roku Goya został wezwany przez komisję, aby zademonstrować znajomość techniki fresku. Z powodzeniem przeszedł próbę, opierając się na doświadczeniu zdobytym we Włoszech i w madryckim warsztacie Francisca Bayeu[5]. Mając do czynienia z debiutującym artystą, komisja zażądała kolorowych szkiców, które miały zostać zatwierdzone przez członków Królewskiej Akademii. Na zebraniu komisji z 27 stycznia 1772 roku odnotowano pochlebne opinie członków komisji, a opinia akademików z Madrytu okazała się zbyteczna[9][11]. Pracę nad freskiem o pokaźnych rozmiarach 7 × 15 m zakończył przed czasem – jego wykonanie trwało około 4 miesięcy[1]. 1 czerwca 1772 roku kanonik Matthias Allué poinformował komisję, że praca została ukończona[12].

Sukces i uznanie tego dzieła przyniosły Goi kolejne zamówienia, a także ułatwiły zawarcie małżeństwa z pochodzącą z aragońskiej rodziny artystów Josefą Bayeu, siostrą Francisca Bayeu[1]. W 1780 roku Goya namalował także fresk Matka Boska Królowa Męczenników na jednym ze sklepień bazyliki[13].

Opis obrazu[edytuj | edytuj kod]

Olejny szkic przygotowawczy, Museo Camón Aznar

Fresk jest utrzymany w stylu włoskiego baroku i opiera się na doświadczeniu zdobytym przez Goyę podczas pobytu we Włoszech. Zastosowana technika przypomina dzieła włoskiego artysty Corrado Giaquinto. Goya mógł znać jego dzieło Jeniec uwolniony z niewoli za sprawą Trójcy Świętej z ołtarza rzymskiego kościoła Trinita degli Spagnoli. Jako nadworny malarz Ferdynanda VI Giaquinto wykonał też liczne dzieła w królewskich pałacach Madrycie, ale Goya prawdopodobnie nie miał do nich dostępu[2]. Atmosfera dzieła nawiązuje do prac Tiepola, uznawanego za mistrza fresku nadwornego malarza hiszpańskich królów[3]. Inne możliwe źródła inspiracji to dzieła Correggia, Pietra da Cortony i Andrei del Pozzo[10].

Fresk przedstawia liczne anioły unoszące się na pokrytym chmurami świetlistym niebie i adorujące Imię Boże. Zwarte grupy figur otaczają centralne ognisko złotego światła, w którym pojawia się symbol Trójcy Świętej: trójkąt równoboczny, który w tym przypadku przedstawia Imię Boże w języku hebrajskim – tetragram יהוה. Na pierwszym planie po obu stronach dzieła Goya umieścił pary aniołów, podobne do tych, które namalował w 1772 w oratorium pałacu hrabiów de Sobradiel[14]. Anioł po prawej stronie kołysze kadzielnicą, której dym unosi się ku adorowanemu imieniu[2], kierując ku niemu wzrok widza[5]. Anioł w grupie centralnej trzyma partyturę, symbolizującą niebiański chór[12]. Inne anioły chwalą imię Boże, śpiewając lub grając na instrumentach (skrzypcach, lutniach i trąbkach[8]), co współgra z umiejscowieniem fresku w mniejszym chórze, w pobliżu organów i stalli[2]. Większość figur siedzi na chmurach, niektóre stoją lub klęczą. Wyróżnia się zróżnicowana i precyzyjna fizjonomia postaci. Dwa małe aniołki niosą kwiaty, a w dolnej części kompozycji pojawiają się także grupy skrzydlatych cherubinów[10].

Dzieło o wymiarach 7 × 15 m ma prostokątny kształt z zaokrąglonymi bokami, które wpisują się w łagodną wklęsłość sklepienia[12]. Goya pierwszy raz malował dzieło wielkoformatowe, na lekko zakrzywionej powierzchni i oglądane z dołu. Zastosował perspektywę sotto in su i rozlokował grupy aniołów na chmurach na różnej wysokości, stopniowo zmniejszając ich rozmiar i wyrazistość, aby otrzymać wrażenie głębi[10]. Kompozycja opiera się na kształcie „X”, którego linie zaznaczone przez grupy postaci wychodzą z rogów prostokąta i przecinają się w środku[5][15]. Pod względem koloru wyróżnia się żółtawa ochra, typowa dla przedstawienia niebiańskiej świetlistości, a także żółć, intensywne róż i błękit, które wraz z zastosowanym światłocieniem ożywiają dzieło[12].

W prawym dolnym rogu widoczny jest spory ubytek o owalnym kształcie. Jest to miejsce, w które trafiła jedna z czterech bomb lotniczych zrzuconych na bazylikę przez republikański samolot 3 sierpnia 1936 roku, w czasie hiszpańskiej wojny domowej. Dwie z czterech bomb trafiły bezpośrednio w świątynię, ale żadna nie wybuchła[5].

Szkice przygotowawcze[edytuj | edytuj kod]

Szkice głowy aniołów

Duży szkic przygotowawczy o wymiarach 75 × 152 cm został zaaprobowany przez komisję budowniczą 27 stycznia 1772. Radiografia szkicu wykazała, że Goya usunął część większych postaci z pierwszego planu, aby otworzyć widok na niebiosa, podobnie jak Correggio na sklepieniu Katedry w Parmie[9]. Dokonał także innych zmian widocznych gołym okiem, co dowodzi, że analizował różne warianty bezpośrednio na płótnie szkicu, aż znalazł najbardziej satysfakcjonujący[10].

Szkic początkowo należał do Juana Martína de Goicoechea, zamożnego kupca i przedsiębiorcy z Saragossy. Odziedziczył go hrabia de Sobradiel, a w 1867 był własnością żony hrabiego de Gabarda. W 1982 należał do Sancha Castro, ok. 1965 stał się własnością historyka sztuki José Gudiola w Barcelonie. Od 2003 znajduje się w Museo Camón Aznar w Saragossie[16].

W Muzeum Prado i Museo de Zaragoza znajdują się szkice sangwiną przedstawiające inspirowane antycznymi rzeźbami głowy aniołów, które na ostatecznym dziele stoją po lewej stronie kompozycji[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Alfonso Pérez Sánchez: Goya. Warszawa: Oficyna Imbir, 2009, s. 30–31. ISBN 978-83-60334-71-3.
  2. ↑ a b c d Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. Warszawa: W.A.B., 2006, s. 50–52. ISBN 83-7414-248-0. OCLC 569990350.
  3. ↑ a b Stefano Peccatori, Stefano Zuffi: Klasycy sztuki: Goya. Warszawa: Arkady, 2006, s. 16–17. ISBN 83-60529-14-0.
  4. ↑ Patricia Wright: Świadectwa sztuki: Goya. Wrocław: Wydawnictwo dolnośląskie, 1993, s. 8. ISBN 83-7023-300-7.
  5. ↑ a b c d e f Arturo Ansón Navarro: Goya y Aragón. Familia, amistades y encargos artísticos. Zaragoza: Caja de Ahorros de la Inmaculada de Aragón, 1995, s. 88–93. ISBN 84-88305-32-X.
  6. ↑ Pierre Gassier, Juliet Wilson Bareau: Vida y obra de Francisco Goya: reproducción de su obra completa, pinturas, dibujos y grabados. Barcelona: Juventud, 1974, s. 82. ISBN 84-261-5682-7.
  7. ↑ Federico Torralba Soriano: Las pinturas murales de Goya en Aragón. Zaragoza: Gobierno de Aragón – Electa España, 1996, s. 50–52. ISBN 84-8156-125-8.
  8. ↑ a b Manuela Mena, Juliet Wilson Bareau: Goya: el capricho y la invención: cuadros de gabinete, bocetos y miniaturas. Madrid: Museo del Prado, 1993, s. 106–109. ISBN 84-87317-24-3.
  9. ↑ a b c d Janis Tomlinson: Goya. A portrait of the Artist. Princeton: Princeton University Press, 2020, s. 24–25. ISBN 978-0-691-20984-5.
  10. ↑ a b c d e Manuela Mena, Regina Luis Rúa, José Luis Ona, José Ignacio Calvo Ruata, Juan Carlos Lozano López, José María Enguita Utrilla, Virginia Albarrán Martín: Goya y Zaragoza. 1746-1775 Sus raíces aragonesas. Zaragoza: Fundación Goya en Aragón, 2015, s. 120–123. ISBN 978-84-8380-322-6.
  11. ↑ Cipriano Muñoz y Manzano, Conde de la Viñaza: Goya. Su tiempo, su vida, sus obras. Madrid: Topografía de Manuel G. Hernández (wyd. faksymile Fundación Goya en Aragón y Gobierno de Aragón, 2011), 1887, s. 20, 158, 193. ISBN 978-84-8380-253-3.
  12. ↑ a b c d Adoración del Nombre de Dios. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2020-11-30]. (hiszp.).
  13. ↑ Ferrán Aribau, Francesc Ruidera, Lluís Altafuya, Roberto Castillo, Xavier Costaneda: Goya: su tiempo, su vida, su obra. Madryt: LIBSA, 2006, s. 38. ISBN 84-662-1405-4.
  14. ↑ José Gudiol: Goya, 1746–1828. Biografía, estudio analítico y catálogo de sus pinturas. T. I. Madrid: Polígrafa, 1970, s. 238–239.
  15. ↑ Valeriano Bozal: Francisco Goya, vida y obra. T. I. Madrid: Tf., 2005, s. 30–31. ISBN 84-96209-39-3.
  16. ↑ Adoración del Nombre de Dios (boceto). Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2020-11-30]. (hiszp.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anioły_adorujące_Imię_Boże_(fresk_Goi)&oldid=68551474”