Anna Aloysia Esterle
| |
| Imię i nazwisko urodzenia |
Anna Aloysia Maximiliane von Lamberg |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Rodzice |
Kaspar Friedrich von Lamberg-Kunstadt |
| Małżeństwo |
Franz Michael Hiserle von Chodau |
| Partner | |
| Dzieci |
nieznany z imienia syn |
Anna Aloysia Maximiliane von Lamberg, hrabina Esterle (zm. 28 czerwca 1738 we Wrocławiu[1]) – hrabianka austriacka, córka grafa Kaspara Friedricha von Lamberg-Kunstadt, jedna z wielu kochanek króla polskiego i elektora saskiego Augusta II Mocnego[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Anna Aloysia von Lamberg pochodziła ze znanego austriackiego rodu arystokratycznego, którego początki sięgają XII wieku[3]. Była jedyną córką grafa Kaspara Friedricha von Lamberg-Kunstadt, szambelana cesarza Leopolda I Habsburga, z jego pierwszego małżeństwa z Franciscą Theresią Hiserle von Chodau[4][5]. Najprawdopodobniej grafówna nosiła imiona Anna Aloysia Maximiliane[6], jednak w historiografii występuje również jako Maximiliana Anna Ludovica[4] oraz Joanna Teresa[7]. Anna Aloysia miała dwoje rodzeństwa. Brat Karl Friederich był panem na Stockern i Amerang, zaś przyrodnia siostra Maria Francisca, pochodząca z drugiego małżeństwa Kaspara, poślubiła Franza Antona von Weissenwolff[8]. Córka cesarskiego szambelana wcześnie straciła obydwoje rodziców. Francisca Theresia zmarła w marcu 1684, a jej mąż Kaspar przeżył ją o zaledwie dwa lata. Około 1695 Anna Aloysia wyszła za mąż za czeskiego grafa Franza Michaela Hiserle von Chodau (Esterle), znacznie starszego od siebie krewnego matki grafówny[6].
Związek z Augustem II Mocnym[edytuj | edytuj kod]
Latem 1696 na balu organizowanym przez syna cesarza Leopolda I, króla Niemiec Józefa I Habsburga grafowa Esterle poznała elektora saskiego Fryderyka Augusta I i wkrótce została jego oficjalną metresą[9]. Według przekazu La Saxe Galante Karla Ludwiga von Pöllnitza, gdy mąż Esterle dowiedział się o jej zdradzie, Fryderyk August zawarł z nim umowę, na mocy której graf miał otrzymywać 20 tysięcy rocznej pensji oraz uznać za swoje ewentualne potomstwo Anny i elektora[10]. 26 listopada 1696 Anna Aloysia przybyła wraz ze swoim kochankiem do Drezna[11]. Gdy 27 czerwca 1697 Fryderyk August I został wybrany królem Polski w wolnej elekcji jako August II, Esterle towarzyszyła mu w podróży do Polski i uczestniczyła w uroczystościach koronacyjnych 15 września 1697 w katedrze na Wawelu[12]. 19 stycznia 1698 brała z kolei udział w organizowanym przez królewiczów Aleksandra Benedykta i Konstantego Władysława Sobieskich wielkim balu w pałacu w Wilanowie, poprzedzającym uroczysty wjazd Augusta II do Warszawy[13].
Anna Aloysia Esterle zarówno w Polsce, jak i w Saksonii była powszechnie krytykowana za swoją wyniosłość i próżność. Gdy 11 sierpnia 1698 urodziła królowi nieślubnego syna zmarłego wkrótce po urodzeniu, szydzono z przedwczesnej śmierci dziecka w Lamencie nad śmiercią Esterli syna[14][15]. Jej wpływy na królewskim dworze sprawiły jednak, że o względy grafowej zabiegało wielu przedstawicieli ówczesnej magnaterii polskiej i saskiej, między innymi saski poseł w Prusach Jakub Henryk Flemming. Związek Esterle z Augustem II zakończył się, gdy hrabina nawiązała romans z polskim magnatem Januszem Antonim Wiśniowieckim[16]. Monarcha rozkazał jej wówczas w ciągu doby opuścić Warszawę i udać się za granicę. Według La Saxe Galante, król wysłał gońców za Esterle w celu pozbawienia jej klejnotów, które niegdyś otrzymała od władcy. Anna Aloysia miała oddać im pustą szkatułkę, a swój majątek przekazała włoskiemu muzykantowi, który wywiózł go do Gdańska[17]. Po rozstaniu z Augustem II Mocnym grafowa zamieszkała we Wrocławiu, zaś najprawdopodobniej w 1700 rozwiodła się z mężem Franzem Michaelem[18].
Romans z Aleksandrem Benedyktem Sobieskim[edytuj | edytuj kod]
W 1702 podczas pobytu w Oławie hrabina Esterle związała się z królewiczem Aleksandrem Benedyktem Sobieskim, synem poprzednika Augusta II Mocnego na tronie polskim Jana III Sobieskiego. Romans Anny z Aleksandrem wzbudzał powszechną krytykę, w szczególności ze strony matki Sobieskiego Marii Kazimiery, którą oburzał związek syna z "kobietą po królu"[7]. Plotkowano, iż Esterle udzieliła braciom Sobieskim pożyczki w wysokości stu tysięcy talarów, otrzymanych ze sprzedaży klejnotów od Augusta II. Pieniądze te miały wspomóc Sobieskich w pozbawieniu elektora Saksonii korony polskiej[7]. Intryga braci zakończyła się jednak porażką, zaś po kilku latach związek Anny Esterle z królewiczem rozpadł się[19].
Dalsze losy[edytuj | edytuj kod]
Drugim mężem Anny Aloysii został Gustav Hanibal von Oppersdorff, pochodzący ze śląskiego rodu arystokratycznego[20]. W 1725 hrabina von Oppersdorff zakupiła działkę we Wrocławiu, na której zleciła budowę pałacu (tzw. Pałac Oppersdorfów we Wrocławiu), który zachował się do czasów współczesnych[21]. Zmarła 28 czerwca 1738 we Wrocławiu. Drugi mąż grafowej przeżył ją o sześć lat. Zmarł 29 grudnia 1744 w Kostelec nad Orlicí[22].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ M. Ranft, Der genealogisch-historische Archivarius, Lipsk 1738, s. 251.
- ↑ E. M. Oettinger, H. Schramm-Macdonald, Moniteur des dates, Drezno 1867, s. 92.
- ↑ Neues Jahrbuch, Wiedeń 1895, s. 176.
- ↑ a b Neues Jahrbuch, Wiedeń 1895, s. 217.
- ↑ F. L. von Bressler und Aschenburg, Les Souverains Du Monde, Paryż 1734, s. 489.
- ↑ a b R. von Procházka, Genealogisches Handbuch erloschener böhmischer Herrenstandsfamilien, 1973, s. 115.
- ↑ a b c A. Skrzypietz, Rozkwit i upadek rodu Sobieskich, Warszawa 2014, s. 242.
- ↑ Neues Jahrbuch, Wiedeń 1895, ss. 217–218.
- ↑ Okoliczności pierwszego spotkania hrabiny Esterle z elektorem na balu organizowanym przez syna cesarza opisuje K. L. von Pöllnitz, Ogień pałającej miłości, Warszawa 1973, s. 109–113.
- ↑ K. L. von Pöllnitz, Ogień pałającej miłości, Warszawa 1973, s. 119.
- ↑ Rudzki E., Polskie królowe, Warszawa 1990, s. 254.
- ↑ K. L. von Pöllnitz, Ogień pałającej miłości, Warszawa 1973, ss. 121–122.
- ↑ M. Komaszyński, Maria Kazimiera d'Arquien Sobieska królowa Polski 1641–1716, Kraków 1983, s. 210–211.
- ↑ K. M. Morawski, Źródło rozbioru Polski, 1935, s. 48.
- ↑ K. L. von Pöllnitz, Ogień pałającej miłości, Warszawa 1973, s. 215.
- ↑ K. L. von Pöllnitz, Ogień pałającej miłości, Warszawa 1973, s. 123, nie podaje imienia księcia Wiśniowieckiego, z którym hrabina Esterle zdradziła króla. Jego tożsamość ustaliła I. Czamańska, Wiśniowieccy. Monografia rodu, Poznań 2007, s. 367.
- ↑ K. L. von Pöllnitz, Ogień pałającej miłości, Warszawa 1973, s. 123.
- ↑ Neues Jahrbuch, Wiedeń 1895, s. 217. Zdaniem części badaczy rozwód nastąpił już w 1697 (R. von Procházka, Genealogisches Handbuch erloschener böhmischer Herrenstandsfamilien, 1973, s. 115).
- ↑ A. Skrzypietz, Rozkwit i upadek rodu Sobieskich, Warszawa 2014, ss. 262–263.
- ↑ R. von Procházka, Genealogisches Handbuch erloschener böhmischer Herrenstandsfamilien, 1973, s. 115. W Neues Jahrbuch, Wiedeń 1895, s. 218, występuje pod imionami Gustav Adolf.
- ↑ Prastowski W.: Odkrywamy Wrocław: Pałac Oppersdorfów. 2012-05-06.
- ↑ R. von Procházka, Genealogisches Handbuch erloschener böhmischer Herrenstandsfamilien, 1973, s. 115. Neues Jahrbuch, Wiedeń 1895, s. 218, podaje jako rok śmierci Gustava 1742.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Neues Jahrbuch, Heraldisch-Genealogische Gesellschaft "Adler", Wiedeń 1895, ss. 176, 217–218.
- Czamańska I., Wiśniowieccy. Monografia rodu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007, ISBN 978-83-7177-229-0, s. 367.
- Komaszyński M., Maria Kazimiera d'Arquien Sobieska królowa Polski 1641–1716, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983, ss. 210–211.
- Morawski K. M., Źródło rozbioru Polski, Księgarnia Św. Wojciecha, 1935, s. 48.
- von Pöllnitz K. L., Ogień pałającej miłości, Czytelnik, Warszawa 1973, ss. 110–126, 215.
- Oettinger E. M., Schramm-Macdonald H., Moniteur des dates, Oettinger, Drezno 1867, s. 92.
- Prastowski W.: Odkrywamy Wrocław: Pałac Oppersdorfów. tuwroclaw.com, 2012-05-06. [dostęp 2014-07-21]. (pol.).
- Ranft M., Der genealogisch-historische Archivarius, t. XLIII, Lipsk 1738, s. 251.
- Rudzki E., Polskie królowe, t. 2, wyd. 2, Instytut Prasy i Wydawnictw Novum, Warszawa 1990, ss. 253–257, 267.
- Schumann G., Jährliches genealogisches Hand-Buch, Gleditsch, 1732, s. 296.
- Skrzypietz A., Rozkwit i upadek rodu Sobieskich, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2014, ISBN 978-83-11-12921-4, ss. 242–243, 262–263.
- von Bressler und Aschenburg F. L., Les Souverains Du Monde, t. 2, Cavelier, Paryż 1734, ss. 489–490.
- von Procházka R., Genealogisches Handbuch erloschener böhmischer Herrenstandsfamilien, t. 1, Neustadt an der Aisch, 1973, s. 115.