Ogród Dendrologiczny w Przelewicach

Ogród Dendrologiczny w Przelewicach
	; Pałac w Ogrodzie Dendrologicznym w Przelewicach
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miejscowość	Przelewice
Adres	Przelewice 17 (74-210 Przelewice)
Powierzchnia	45 ha
Data założenia	1933 r.
Projektant	Conrad von Borsig
	Położenie na mapie gminy Przelewice Ogród Dendrologiczny w Przelewicach
	Położenie na mapie Polski Ogród Dendrologiczny w Przelewicach
	Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Ogród Dendrologiczny w Przelewicach
	Położenie na mapie powiatu pyrzyckiego Ogród Dendrologiczny w Przelewicach
	53°06′25″N 15°04′56″E/53,106944 15,082222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Ogród Dendrologiczny w Przelewicach – arboretum w Przelewicach w województwie zachodniopomorskim.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Obecnie łączna powierzchnia ogrodu to około 45 ha. Na powierzchni 30 ha znajduje się część ogrodu wraz z pałacem przeznaczona dla zwiedzających. Około 22 ha tej części stanowi przedwojenna, pierwotna część ogrodu, pozostałe tereny dołączono po II wojnie światowej. Około 1,6 ha to szkółki utworzone w latach 80. na terenie przedwojennych sadów majątku przelewickiego. W 2006 roku 15 ha dawnych gruntów ornych zostało przyłączone do ogrodu w celu powiększenia kolekcji (tereny te nie są dostępne dla zwiedzających).

Dawidia chińska, której kwiat stał się symbolem ogrodu dendrologicznego i trafił do herbu gminy Przelewice, znalazła się w Światowej Czerwonej Księdze roślin ginących i zagrożonych w skali całej Ziemi. Podobnych gatunków jest w ogrodzie więcej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Majątek w Przelewicach[edytuj | edytuj kod]

6 lipca 1799 r. ostatni właściciel majątku przelewickiego z rodu von Schack, Otto Friedrich Ludwig von Schack(inne języki) sprzedał swoje dobra Augustowi Heinrichowi Borgstedemu(inne języki). Za czasów Borgstedego nastąpiło uwłaszczenie chłopów, przebudowa i modernizacja majątku, budowa pałacu oraz założenie parku.

W 1818 r. 17-letnia Augusta Arend(inne języki) poznała księcia Augusta Pruskiego, bratanka króla Fryderyka II. 10 czerwca 1819 r. na świat przyszła Malwina, pierwsze z siedmiorga dzieci księcia i Augusty, jej imieniem nazwano później jeden z przelewickich folwarków, dzisiejszą wieś Ślazowo. W 1821 r. książę August kupił Przelewice jako zabezpieczenie przyszłości swoich dzieci^[1]. Po transakcji pracownicy von Borgstedego zachowali swoje miejsca pracy w majątku. 12 lipca 1825 r. Augusta Arend uzyskała szlachectwo i stała się „Panią na Przelewicach” (Frau von Prillwitz), a nazwisko von Prillwitz nosiły później jej dzieci.

Ogród[edytuj | edytuj kod]

Ogród Dendrologiczny w Przelewicach założony został w 1933 r. Pierwszy park przypałacowy w Przelewicach powstał ok. roku 1814 jako ogród angielski po zbudowaniu pałacu. Kolejni właściciele majątku, m.in. Augusta von Prillwitz i jej syn, modyfikowali park według własnych potrzeb i gustu – przez pewien czas istniała tu szparagarnia, uprawy sadownicze i warzywniki rozmieszczone częściowo między starymi alejami. W latach 1933–1938 ówczesny właściciel Conrad von Borsig(inne języki) (1873–1945), współwłaściciel firmy August Borsig GmbH, członek Niemieckiego Towarzystwa Dendrologicznego, przekształcił park w kolekcję dendrologiczną i to założenie jest obecnie objęte ochrona konserwatorską^[1]. Projekt parku opracował i jego przebudowę nadzorował architekt Karl Heydenreich z Gartenbaufirma Späth^[2]. W czasie parcelacji majątku po II wojnie światowej od arboretum oddzielono ok. 10 ha sadów, szkółek i warzywników. Później dołączono teren o podobnej powierzchni leżący wzdłuż granicznego rowu. Znajduje się tam m.in. zakładany w latach 2000–2003 skalniak.

Po II wojnie światowej ogród był administrowany przez różne instytucje, w tym przez PGR. W 1976 roku park wpisano do rejestru zabytków. Powstała wtedy Rada Naukowa Arboretum Przelewickiego. Po likwidacji PGR ogród przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, która w 1993 roku przekazała go gminie Przelewice. W 1996 roku utworzono Zakład Budżetowy. W 2006 roku powstało Botaniczne Centrum Badawczo-Wdrożeniowe^[1].

W 2020 roku rada gminy podjęła decyzję o likwidacji ogrodu^[3] i przekazaniu samorządowi województwa. Powodem był brak środków (25 mln) na utrzymanie ogrodu i pensje dla pracowników^[4].

W kwietniu 2021 roku zespół folwarczny wraz z Pałacem i ogrodem dendrologicznym przejął w formie darowizny od gminy Przelewice Samorząd Województwa Zachodniopomorskiego^[5]. Utworzono Ogrody Przelewice. Zachodniopomorskie Centrum Kultury Obszarów Wiejskich i Edukacji Ekologicznej^[6]. Dyrektorem tej instytucji został Zygmunt Siarkiewicz^[7]^[8].

Zasoby[edytuj | edytuj kod]

Zasoby ogrodu to około 1200 gatunków drzew, krzewów i roślin zielnych, m.in.:

dawidia chińska
świerk tygrysi
świerk Brewera
świerk Wilsona
klon kosmaty
sosna drobnokwiatowa
bambusy
cedr atlaski
mamutowiec olbrzymi
tulejnik amerykański (Lysichiton americanus)
lepiężnik japoński (Petasites japonicus)
rannik zimowy (Eranthis hyemalis).

Najokazalszym drzewem w ogrodzie jest wiąz szypułkowy, okaz o obwodzie 607 cm i wysokości 31 m (w 2012)^[9]. Ze względu na łagodny klimat w tym arboretum rośnie wiele roślin wrażliwych na mrozy.

W oparciu o kwiaty ogrodu powstają w dużym stopniu regionalne miody przelewickie.