Błażejowice Dolne
wieś | |
Kapliczka-dzwonnica | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2011) |
150[2] |
Strefa numeracyjna |
77 |
Kod pocztowy |
48-250[3] |
Tablice rejestracyjne |
OPR |
SIMC |
0493758 |
Położenie na mapie gminy Głogówek | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa opolskiego | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego | |
50°22′38″N 17°49′20″E/50,377222 17,822222[1] |
Błażejowice Dolne (dodatkowa nazwa w j. niem. Blaschewitz) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Błażejowice, po jej zniesieniu w gromadzie Mochów. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 150 osób[2].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 9,5 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[5]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[6].
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
W Błażejowicach Dolnych panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Błażejowic Dolnych wynoszą 623 mm. Dominują wiatry zachodnie[7].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości pochodzi od nazwy osobowej Błażej. Końcówka „ice” charakterystyczna jest dla słowiańskich nazw patronimicznych wywodzących się od patronów rodu. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Blasieowice oraz nazwą zgermanizowaną Blaschewitz[8]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Blaschewitz, a także staropolską Blazycowicz, pod którą po raz pierwszy została zanotowana w 1358 roku. Wymienia on również polską nazwę Blazejowice we fragmencie: „Blaschewitz (1358 Blazycowicz, polnisch Blazejowice)”[9].
Ze względu na polskie pochodzenie nazwy nazistowska administracja III Rzeszy w latach 1936–1945 zmieniła nazwę na nową, całkowicie niemiecką – Niederblasien. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Błażejowice[10]. 9 września 1947 r. nadano miejscowości nazwę Błażejowice Dolne[11]. 1 grudnia 2009 wprowadzono dodatkową nazwę wsi w języku niemieckim – Blaschewitz[12].
W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Blasegovitz (ok. 1300), Blazycowicz (1358), Blaschewicz (1430), Plaschwicz (1564), Blaziegowicz (1573), Blaszowic (1679), Blaschwitz (1784), Blascheowitz, Błażejowice (1845), Błażejowice, Niederblasien, Blaschewitz (1939), Błażejowice Dolne – Niederblasien (Blaschewitz) (1951), Błażejowice Dolne, -wic -nych (1980)[13].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Podczas badań archeologicznych na południu Błażejowic Dolnych odkryto artefakty z epoki neolitu. Niedaleko granicy z Mochowem znaleziono 136 fragmentów grubościennych naczyń użytkowych z ceramiki, które są dowodem na obecność najstarszej środkowoeuropejskiej kultury rolniczej na tym terenie. Podczas badań zlokalizowano workowatą jamę, datowaną na okres kultury łużyckiej, a także znaleziono żelazny topór z epoki osadnictwa Śląska przez plemiona Wandalów[14]. Inne znaleziska wskazują na to, że ludność zasiedlała teren Błażejowic Dolnych nieprzerwanie, sięgając do epoki pełnego średniowiecza[15].
Wieś została założona w okresie niemieckiej kolonizacji Śląska w XIII wieku[16]. Po raz pierwszy wzmiankowana była w 1358 jako Blazycowicz, a następnie w 1460 jako Blazeiowitz[17]. Ze względu na jej nazwę przypuszcza się, że jej założycielem był Błażej (Blasius, Blažej)[16]. W 1383 książę opolski Władysław II wyraził zgodę na sprzedaż wsi przez rycerza Heinricha Kuropesa na rzecz pana Adama Beesa[18].
Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[19]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[20]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu na ozdobnym kartuszu głowę byka, po prawej i lewej stronie narzędzie, a w otoku napis: BLASCHOWITZ: GEM: S / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Błażejowice Dolne / Powiat Prudnicki)[21]. W 1865 w Błażejowicach Dolnych pracowało 13 rolników, 15 ogrodników i 8 chłopów. W tym czasie znajdowała się w nich szkoła katolicka z 85 uczniami[22] . Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 338 mieszkańców Błażejowic Dolnych 14 posługiwało się językiem niemieckim, 248 językiem polskim, a 76 było dwujęzycznych[23]. Znajdowała się tu karczma „Im Krug zum grünen Kranze” (pol. W dzbanie pod zielonym wieńcem), prowadzona przez Magdalenę Wollek[24].
W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Błażejowice Dolne znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem. Do głosowania uprawnionych było w Błażejowicach Dolnych 226 osób, z czego 149, ok. 65,9%, stanowili mieszkańcy (w tym 147, ok. 98,7% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 224 głosy (ok. 99,1% uprawnionych), w tym 224 (100%) ważne; za Niemcami głosowało 210 osób (ok. 93,8%), a za Polską 14 osób (ok. 6,3%)[25]. W latach 20. XX wieku powstał pomnik upamiętniający 24 mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej[26] (rozbudowany po II wojnie światowej)[27].
W czasie II wojny światowej, 18 marca 1945 Armia Czerwona okrążyła kilka niemieckich dywizji w Głogówku, Leśniku, Błażejowicach Dolnych, Zawadzie, Mionowie, Wilkowie i Wierzchu. Tego dnia niemieckie dowództwo zarządziło skoncentrowanie sił w okolicach Błażejowic Dolnych, Mionowa i Zawady. W Błażejowicach Dolnych stacjonowały jednostki 20 Estońskiej Dywizji Grenadierów SS, a 19 marca znajdował się tu punkt dowodzenia 344 Dywizji Piechoty[28]. Wieś była przepełniona uchodźcami, taborem i kolumnami wozów z bagażem i zaopatrzeniem. Co kwadrans była ostrzeliwana przez radziecki samolot myśliwski. Późnym wieczorem 19 marca, Błażejowice Dolne zostały opuszczone przez niemieckich żołnierzy, uchodźców i większość mieszkańców, a wieś zajęli żołnierze Armii Czerwonej[29].
Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[30]. Mieszkańcom Błażejowic Dolnych, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa[31].
W latach 1945–1950 Błażejowice Dolne należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Gostomia[32], w latach 1954–1959 była siedzibą gromady Błażejowice, a w latach 1959–1972 należała do gromady Mochów. Podlegała urzędowi pocztowemu w Białej[33].
W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[34], rymarz[35], kotlarz[36], szewc[37]. Z inicjatywy Powiatowej i Miejskiej Biblioteki w Prudniku oraz Prezydium Gromadnej Rady Narodowej, w 1956 powstała w Błażejowicach Dolnych biblioteka. W 1957 w północno-zachodniej części wsi wybudowano remizę Ochotniczej Straży Pożarnej[38]. Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku założono tu Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną[39]. W 2010 Błażejowice Dolne przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[40].
Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Kapuściołrzy[41].
Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]
- 1885 – 379[42]
- 1910 – 254[43]
- 1933 – 347[42]
- 1939 – 318[42]
- 1966 – 253[44]
- 1998 – 206[45]
- 2002 – 159[45]
- 2009 – 155[45]
- 2011 – 150[45]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest[46]:
- kapliczka-dzwonnica, z XVIII/XIX w.
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Biedrzychowicach chronione są ponadto[47]:
- kapliczka przy domu nr 1
- kapliczka przy domu nr 39
- dom mieszkalny (wycużny) nr 5
- gospoda Emanuela Zieglera, ob. dom mieszkalny nr 6
- dom mieszkalny nr 9
- dom mieszkalno-gospodarczy nr 11
- dom mieszkalno-gospodarczy w zagrodzie nr 22
- stodoła w zagrodzie
Pomniki i obiekty upamiętniające[edytuj | edytuj kod]
- Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Błażejowicach Dolnych powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. W latach 90. XX wieku dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli lub zaginęli podczas II wojny światowej. Znajdują się na nim napisy w języku niemieckim i polskim: Unser Tot / Nasza śmierć, Gefallen / Zginęli, Vermisst / Zaginęli. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy[27].
Transport[edytuj | edytuj kod]
Błażejowice Dolne posiadają połączenia autobusowe z Głogówkiem, Prudnikiem, Zawadą. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Błażejowice”, „Leśnik Skrzyżowanie”[48].
Kultura[edytuj | edytuj kod]
W Błażejowicach Dolnych działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[49].
Religia[edytuj | edytuj kod]
Katolicy z Błażejowic Dolnych należą do parafii Trójcy Świętej i Matki Bożej Częstochowskiej w Mochowie (dekanat Głogówek)[50]. W centrum wsi znajduje się kaplica św. Jana Nepomucena[51] z wieżą dzwonniczą, zbudowana na przełomie XVIII i XIX wieku[52]. Ponadto, we wsi stoi kaplica „Św. Jana Ewangelisty” i kaplica „Dobrej Nadziei” na południowym końcu wsi[53], kapliczka w polu poświęcona św. Urbanowi i krzyż przydrożny[54].
-
Kaplica „Dobrej Nadziei”
-
Kapliczka św. Urbana
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Błażejowicach Dolnych[55].
12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Błażejowice Dolne prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”[56].
Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 12 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)[57].
Ludzie związani z Błażejowicami Dolnymi[edytuj | edytuj kod]
- Nikolaus Lassota von Steblau (1510–1585) – kanclerz księstwa opolsko-raciborskiego, właściciel Błażejowic Dolnych
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 6488
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 68 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Mapa interaktywna, emapy.com [dostęp 2020-05-23] .
- ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa, bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23] .
- ↑ Klimat: Błażejowice Dolne: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-23] .
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 47.
- ↑ Triest 1865 ↓, s. 1071.
- ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 12.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
- ↑ Stanisław Stadnicki , Głogówek – Oberglogau, tygodnikprudnicki.pl, 1 października 2008 [dostęp 2022-06-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07] .
- ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. I, A-B, hasło „Błażejowice Dolne”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1996, s. 220. ISBN 83-85579-34-6.
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 19.
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 21.
- ↑ a b Smarzly 2014 ↓, s. 23.
- ↑ Sołectwa Gminy Głogówek, www.gminaglogowek.info [dostęp 2020-05-23] .
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 27.
- ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736 .
- ↑ Andrzej Dereń , XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X .
- ↑ 841 Blaschewitz (Błażejowice Dolne), Pieczęcie gminne na Śląsku, 12 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
- ↑ Triest 1865 ↓.
- ↑ Kazimierz Nabzdyk , Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73 .
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 165.
- ↑ Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silésie” Nr. 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku.. Katowice: Biuro Sejmu Śląskiego, 1932-10-10, s. 7. [dostęp 2013-07-05]. (fr. • pol.).
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 337.
- ↑ a b Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X .
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 197.
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 199.
- ↑ Andrzej Dereń , Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X .
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 203.
- ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250 .
- ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5 .
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 356.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 426.
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 209.
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 219.
- ↑ Błażejowice Dolne, gm. Głogówek, Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 23 listopada 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
- ↑ Robert Hellfeier , Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352 .
- ↑ a b c Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt, treemagic.org [dostęp 2020-05-23] .
- ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de, www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-23] .
- ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 220 .
- ↑ a b c d Wieś Błażejowice Dolne w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-05-23] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 104. [dostęp 2013-01-09].
- ↑ Studium 2016 ↓, s. 58.
- ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Błażejowice, gm. Głogówek, e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18] .
- ↑ DFK Błażejowice Dolne / Niederblasien
- ↑ Parafie według dekanatów, www.diecezja.opole.pl [dostęp 2022-09-18] (pol.).
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 245.
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 251.
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 255.
- ↑ Smarzly 2014 ↓, s. 252.
- ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej, prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01] .
- ↑ Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X .
- ↑ Komisariat Policji w Głogówku, prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Felix Triest , Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
- Andreas M. Smarzly: Blaschewitz (Kreis Neustadt OS) – Geschichte eines oberschlesischen Dorfes. Görlitz: Landeskundliche Schriftenreihe der Historischen Kommission für den Kreis Neustadt/Oberschlesien e.V, 2014.
- Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949 .
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Głogówek, 2016 [dostęp 2023-02-10] .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Błażejowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 246 .