Babka piaskowa (roślina)

Babka piaskowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	babkowate
Rodzaj	babka
Gatunek	babka piaskowa
	Nazwa systematyczna
	Plantago indica L.; Sp. Pl. ed. 2 168 1762
Synonimy
	Plantago agrestis Salzm. ex Steud.; Plantago arenaria Waldst. & Kit.; Plantago cynopsidea Schult.; Plantago eriocarpa Viv. ex Coss.; Plantago garganica Decne.; Plantago pseudopsyllium Desf.; Plantago psyllia St.-Lag.; Plantago psyllium L.; Plantago ramosa Asch.; Plantago sicula C.Presl; Plantago stricta Boutelou ex Willk. & Lange; Psyllium afrum Mirb.; Psyllium annuum Mirb.; Psyllium annuum Thuill.; Psyllium arenarium (Waldst. & Kit.) Mirb.; Psyllium erectum Dum.Cours.; Psyllium indicum Mirb.; Psyllium parviflorum Mirb.; Psyllium ramosum Gilib.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Babka piaskowa, babka gałęzista^[4] (Plantago indica L.) – gatunek rocznej rośliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae). Występuje w miejscach piaszczystych w Europie i zachodniej Azji, w Polsce roślina rozpowszechniona^[5]. Gatunek uprawiany ze względu na nasiona wykorzystywane w ziołolecznictwie i szeroko rozprzestrzeniony w świecie – jako gatunek introdukowany rośnie w Ameryce Północnej, Australii, Azji wschodniej i południowej^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Prosto wzniesiona, nierozgałęziona w przypadku mniejszych roślin, większe rośliny rozgałęzione, przy czym gałązki lekko odstają lub podnoszą się łukowato. Osiąga zwykle do 25 cm wysokości, rzadko do 60 cm. Międzywęźla w górze skrócone, poza tym wydłużone^[5]. Łodyga, jak i cała roślina pokryta jest półprzylegającymi włoskami^[5]. Jeśli jest ogruczolona, to nieznacznie^[7] i z bardzo krótkimi gruczołkami^[5].
Korzeń: Palowy, cienki^[6], zwykle rosnący pionowo w dół^[5].
Liście: Naprzeciwległe (rzadko w okółkach po 3^[6]), równowąskie^[7]^[5], siedzące, o szerokości do 4 mm^[5] i długości do 6, rzadko do 8 cm^[6], ostre, choć na samym wierzchołku nieco stępione^[5].
Kwiaty: Drobne, zebrane w liczne, gęste i jajowate kłosy (tylko u bardzo drobnych roślin jest jeden kłos szczytowy)^[5]. Kłosy o długości od 7 do 20 mm^[6] osadzone są na szypułach podobnej długości jak liście lub krótszych^[5] (od 2 do 8 cm)^[6]. W obrębie kłosa dolne przysadki z nerwami bocznymi^[7], wyciągnięte na szczycie w długi, lancetowaty kończyk^[5] – osiągają od 5 do 20 mm długości^[6]. Środkowe przysadki ostre, ale już bez kończyka, a górne tępe i błoniaste na szczycie. Działki kielicha 4, długości do 4 mm. Korona kwiatu drobna, błoniasta, rurkowata, z 4 lekko zaostrzonymi łatkami^[5] o długości do 2 mm^[6]. Pręciki 4^[5] z pylnikami żółtymi o długości ok. 2 mm^[6].
Owoce: Szeroko elipsoidalne torebki^[5] o długości do 3,5 mm^[6], pękające poprzecznie w dolnej połowie. Zawierają po dwa nasiona brunatne, o odcieniu czarniawym lub czerwonawym, lśniące, o długości nieco ponad 2,5 mm^[5].
Gatunki podobne: Babka płesznik P. afra jest silnie ogruczolona i przysadki ma niezróżnicowane w obrębie kłosa^[7].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna, kwitnąca głównie w lipcu i sierpniu^[5], rzadziej od czerwca do września^[7]. Kwiaty są wiatropylne, ale też samopylne^[8]. Owocuje od sierpnia do października^[6].

Jest wybitnie światłolubna, ale niezbyt kserofilna – nie rośnie w miejscach bardzo suchych, unika też gleb zasobnych w węglan wapnia^[5]. Rośnie w miejscach piaszczystych, na przydrożach i wydmach^[5].

Liczba chromosomów 2n = 12^[7]^[5].

Zastosowania[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza: Stosowana podobnie jak babka płesznik (Plantago afra). Surowcem zielarskim są nasiona Psylli semen zwane podobnie jak w przypadku płesznika – czarnym psyllium (białego psylium dostarcza babka jajowata Plantago ovata). W przeciwieństwie do płesznika zastosowanie babki piaskowej, występującej w strefie umiarkowanej, jest ograniczone ponieważ podobne właściwości ma bardziej tu popularne siemię lniane^[9].
Roślina jadalna: Spożywać można liście, zwłaszcza młode, w stanie surowym lub po ugotowaniu^[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
↑ ^a ^b Plantago afra L.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-31].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s B. Pawłowski (red.): Flora Polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XI. PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 255-256.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Plantago arenaria Waldstein & Kitaibel. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-09-01].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 437. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Plantago arenaria - Waldst.&Kit.. [w:] Plants For A Future [on-line]. [dostęp 2017-09-02].
↑ Dominika Król. Babka płesznik ( Plantago psyllium L.) – wartościowa roślina lecznicza. „Postępy Fitoterapii”. 4, s. 256-259, 2009.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).

[tpl-3] Plantago afra L.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-31].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[pawlowski-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s B. Pawłowski (red.): Flora Polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XI. PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 255-256.

[china-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Plantago arenaria Waldstein & Kitaibel. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-09-01].

[rutkowski-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 437. ISBN 83-01-14342-8.

[pfaf-8] Plantago arenaria - Waldst.&Kit.. [w:] Plants For A Future [on-line]. [dostęp 2017-09-02].

[krol-9] Dominika Król. Babka płesznik ( Plantago psyllium L.) – wartościowa roślina lecznicza. „Postępy Fitoterapii”. 4, s. 256-259, 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]