Baltazar Hacquet
_-_Portrait_pr%C3%A9sum%C3%A9_de_Monsieur_de_la_Motte.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1739 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 stycznia 1815 |
| Profesor nauk botanicznych | |
| Specjalność: historia naturalna | |
| Profesura |
1787 |
| Uczelnia | |
Baltazar Hacquet de la Motte (również Baltazar lub Balthazar Hacquet; ur. 1739 w Le Conquet w Bretanii[a], zm. 10 stycznia 1815 w Wiedniu) – austriacki naturalista pochodzenia francuskiego, profesor anatomii, chemii i botaniki, etnolog, uważany za prekursora alpinizmu, pionier badań przyrody Karpat.
Studiował w Paryżu, najpierw teologię, później medycynę, której jednak nie ukończył. W 1758 roku wstąpił jako felczer do armii francuskiej, a w rok później – do armii austriackiej, z którą wziął udział w wojnie siedmioletniej. W 1769 roku został lekarzem w Idriji (dziś Słowenia)[1], a od 1773 roku był profesorem anatomii, chirurgii i położnictwa w Lublanie, skąd przedsiębrał wiele wycieczek naukowych w Góry Dynarskie i słoweński Kras. W latach 1777–86 zwiedził grupy górskie Alp Tyrolskich, Karnickich, Julijskich i Noryckich, które opisał bardzo szczegółowo w szeregu dzieł, wydanych w latach 1778–1791[2].
W 1787 roku został profesorem historii naturalnej na odnowionym trzy lata wcześniej Uniwersytecie Lwowskim, które to stanowisko piastował przez 18 lat. Stąd w latach 1787–1795 odbył szereg podróży badawczych po Karpatach, od Bielska i Babiej Góry przez Tatry po Karpaty Rumuńskie[2].
W Tatrach był trzykrotnie, w latach 1792–1794, zwiedzając zwłaszcza ich polską stronę. Interesował się botaniką, geologią, mineralogią i funkcjonującym tu jeszcze szczątkowo górnictwem rud metali[2][3].
W lecie 1792 roku dotarł w te góry od strony północnej, tj. od Nowego Targu i Witowa. Zwiedził wówczas hutę i kuźnice żelaza w okolicach „źródeł Białego Dunajca” (właśc. w dolinie Bystrej), które były wówczas akurat nieczynne z powodu braku rudy[1]. Był m.in. na Czerwonych Wierchach. W końcu lipca 1793 roku postanowił wejść na Krywań, uważany wówczas za najwyższy szczyt Tatr. Próba podjęta z dwoma góralami od strony północno-zachodniej (z Doliny Koprowej) nie powiodła się i wspinacze musieli zawrócić przed osiągnięciem wierzchołka. Za drugim razem, idąc od południa, 28 czerwca 1794 roku Hacquet dotarł na szczyt.
Od 1805 do 1809 roku pracował jako profesor chemii i botaniki na Akademii Krakowskiej. W tym okresie przez krótki czas pełnił też funkcję zastępcy dyrektora Ogrodu Botanicznego w Krakowie. Po ustąpieniu ze stanowiska na Uniwersytecie udał się do Wiednia. Tu zmarł 10 stycznia 1815 roku, w przededniu przygotowywanej podróży do rodzinnej Francji.
Opublikował m.in. czterotomową pracę pt. „Neueste physikalisch-politische Reisen in den Jahren 1788–1795 durch die Dacischen und Sarmatischen oder Nördlichen Karpathen” (Nürnberg 1790–1796)[4]. O Tatrach traktuje tom 4. dzieła. Znajdują się w nim m.in. dwie panoramy Tatr, jedna pokazująca te góry od strony południowej (z okolic miejscowości Važec), a druga, większa – od północy, ze wzgórz nad Nowym Targiem[1]. Dzieło podaje również wiele informacji praktycznych dla potencjalnych podróżników, chcących zwiedzać Tatry, łącznie z zasadami wspinaczki[2].
Hacquet odegrał znaczącą rolę w dziedzinie botaniki obszarów alpejskich i karpackich, m.in. jako pierwszy opisując gatunki tojadu mołdawskiego i szczodrzeńca zmiennego[2].
Jego nazwisko zostało upamiętnione w naukowej nazwie rodzajowej cieszynianki (Hacquetia Necker ex A.P. de Candolle) oraz w nazwie gatunkowej gnidosza Hacqueta (Pedicularis hacquetii K. Koch.)[2]. Na jego cześć nazwano również kopalnego koralowca Aulopora hacqueti Zapalski, 2005[5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Niektóre podane tu dane nie są pewne i opierają się w części na życiorysie, skreślonym przez samego Hacqueta w 1813 r. W rzeczywistości nie mamy żadnych udokumentowanych informacji dotyczących miejsca (podawana jest również Lotaryngia) i daty (podawany jest też rok 1740) urodzenia Hacqueta, jego rodziny i lat młodości. Nie znaleziono żadnych śladów pobytu osoby o takim nazwisku w miejscach odbywania potencjalnych studiów. Istnieją przypuszczenia, że mógł być nieślubnym potomkiem członka bardzo wysokiego rodu (wskazywany jest dwór wiedeński), co tłumaczyłoby szybkość i łatwy przebieg początków kariery (patrz: Christophe Gauchon: Investigations about Balthazar Hacquet [in:] "Slovenský kras" (Acta carstologica slovaca) R. XXXVII, Liptovský Mikuláš 1999, s. 53-60)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Kazimierz Gajewski: Tatrzańskie panoramy dawniej i dziś. Porównanie panoram z przełomu XIX i XX wieku ze współczesnymi zdjęciami Tatr [w:] Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Seria: Edukacja plastyczna, 2011, z. VI, s. 54-55
- ↑ a b c d e f Radwańska-Paryska Zofia, Paryski Witold Henryk: Wielka Encyklopedia Tatrzańska. Wydawnictwo Górskie, Poronin 1995, ISBN 83-7104-008-3, s. 392;
- ↑ Encyklopedia tatrzańska. 1973. s. 157
- ↑ Baltazar Hacquet: Hacquet's Neueste physikalisch-politische Reisen in den Iahren 1788 und 1789 durch die Dacischen und Sarmatischen oder Nördlichen Karpathen. Nürnberg: Verlag der Raspischen Buchhandlung, tom 1 – 1790; tom 2 – 1791; tom 3 – 1794; tom 4 - 1796.
- ↑ Mikołaj K. Zapalski, A new species of Tabulata from the Emsian of the Holy Cross Mts., Poland, „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie - Monatshefte”, 2005, s. 248–256, DOI: 10.1127/njgpm/2005/2005/248 [dostęp 2020-06-09] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Baltazar Hacquet – dzieła w bibliotece Polona (niem.)