Batalion Szturmowy 16 DP „Grudziądz”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
27 VIII 1939 |
| Rozformowanie |
8 IX 1939 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
kpt. Wilhelm Alfred Tarnawski |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Batalion Szturmowy 16 DP „Grudziądz”(batalion piechoty „Grudziądz”)[a] – improwizowany pododdział piechoty Wojska Polskiego II RP.
Batalion zorganizowany został 27 sierpnia 1939 roku, w garnizonie Grudziądz z dwóch kompanii strzeleckich pochodzących z nadwyżek 64 i 65 pp oraz z dwóch zmobilizowanych kompanii dyspozycyjnych dowódcy 16 DP [b].
Organizacja i formowanie[edytuj | edytuj kod]
Batalion został utworzony z nadwyżek, pozostałych po zmobilizowaniu 64 pułku piechoty i 65 pułku piechoty, oraz zmobilizowanych pododdziałów dywizyjnych 16 Dywizji Piechoty w garnizonie Grudziądz[1]. Improwizowany z brakami w uzbrojeniu i wyposażeniu. Kompanie sformowane z nadwyżek posiadały broń strzelecką starych wzorów, nie posiadały rkm, granatników, hełmów, łopatek piechoty, masek pgaz., amunicji. Wyposażenie w oporządzenie niekompletne braki ładownic, plecaków, mundury nieodpowiednie. Kompanie dyspozycyjne 16 DP (kompania asystencyjna nr 183 i samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 83) wyposażone kompletnie zgodnie z należnościami mobilizacyjnymi. Formowany w okresie od 27 do 28 sierpnia 1939. Wymaszerował z Grudziądza 28 sierpnia 1939. Wszedł w skład Oddziału Wydzielonego „Jabłonowo”[2], jako I batalion 208 pp. Batalion po przybyciu do Świecia nad Osą, zajął pozycje obronną na lewym skrzydle I batalionu 14 pułku piechoty, w luce pomiędzy oddziałami 16 DP, a OW „Jabłonowo”.
Batalion „Grudziądz” w kampanii wrześniowej[edytuj | edytuj kod]
W kampanii wrześniowej 1939 roku walczył w składzie 208 pułku piechoty, który stanowił trzon Oddziału Wydzielonego „Jabłonowo” Armii „Pomorze”. Batalion 1 września był zgrupowany częściowo w odwodzie dowódcy 208 pp[3], częściowo natomiast osłaniał lewe skrzydło OW „Jabłonowo”. 1 września w batalionie „Grudziądz” wystąpiły objawy rozprężenia, świadczące o niskim stanie moralno-bojowym. Powodem tego mogło być złe dowodzenie, słabe uzbrojenie i wyposażenie oddziału. Brakowało bagnetów, łopatek piechoty, masek gazowych, ładownic itp. wyposażenia[4]. W nocy 1/2 września do batalionu przywieziono kilkanaście pistoletów i kilka lkm produkcji niemieckiej w złym stanie technicznym, bez amunicji. 2 września batalion znajdował się pod ostrzałem niemieckiej artylerii, od ostrzału zostało rannych kilku żołnierzy[5]. O godz. 16.00 na pozycje batalionu uderzyły trzy niemieckie czołgi z niewielką grupą piechoty, batalion wycofał się z linii Świecie n/Osą- Rychnowo, ze stratą 6 żołnierzy rannych, wysadzając most w Świeciu/n Osą. Dalsze niemieckie natarcie zostało powstrzymane przez odwodową kompanię I/14 pułku piechoty. Uaktywniła się niemiecka dywersja. 2/3 września do świtu batalion zluzował w składzie 208 pp, I batalion 14 pułku piechoty na zachodnim odcinku obrony i zajął jego stanowiska[6]. 3 września od godz. 15.00 kompanie batalionu przy wsparciu 4 baterii 4 pułku artylerii lekkiej broniły mostu nad rzeką Osą uniemożliwiając sforsowanie rzeki przez pododdziały z niemieckiej 228 DP. W późnych godzinach wieczornych batalion wraz z całym 208 pp wycofał się w rejon Osieczek, Brudzawy[7]. Następnie dalszymi marszami nocnymi batalion przez Kikół i Szpetal Górny dotarł do Włocławka rano 7 września. Po przejściu przez most na Wiśle we Włocławku dotarł do rejonu Kruszyna, gdzie 8 września wraz z improwizowanym IV batalionem 67 pp został rozformowany batalion szturmowy 16 DP „Grudziądz”. Większość żołnierzy przekazano na uzupełnienie piechoty 64 i 65 pp 16 Dywizji Piechoty[8] i niewielka część dla batalionu ON „Jabłonowo” i batalionu ON „Brodnica”[9].
Obsada personalna[edytuj | edytuj kod]
Według Grzegorza Ratajczyka[10]
- dowódca batalionu - kpt. rez. Józef Krakowski
- dowódca 1 kompanii - por. Stefan Woldan
- dowódca 2 kompanii -
- dowódca 3 kompanii - kpt. Tarnawski
- dowódca samodz. komp. km i br. tow. nr 83 – por. piech. Albin Jan Witkowski[c] †18 IX 1939 Puszcza Kampinoska[12]
według innych źródeł[13][14][15]
- dowódca batalionu - kpt. Wilhelm Alfred Tarnawski
- dowódca 1 kompanii strzeleckiej - por. rez. Roman Gliszczyński
- dowódca 2 kompanii strzeleckiej (komp. nadwyżek 65 pp) - por. Stefan Andrzej Woldan
- dowódca 3 kompanii strzeleckiej - por. rez. Eugeniusz Kościałkowski
- dowódca kompanii ckm - ppor. Leon Chwaliński
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według źródeł np. Najlepsza Broń plan mobilizacyjny W i jego ewolucje R. Rybki i K. Stepana batalion taki nie istniał i nie jest wymieniony w żadnej tabeli mob. i opisie. Również według Obrony Narodowej 1937-1939 K. Pindela nie wymienia się go w wykazach batalionów ON. K. Ciechanowski w Armii Pomorze str. 187 przytacza rozkaz dla 4 DP z dn. 2 IX, w którym w zadaniu dla 208 pp cyt. "I/208 pp baon zorganizowany przez 16 DP zluzuje natychmiast I/14 pp, który przejdzie ...". Jest tam w nawiasie wtrącenie K.C {chodzi tu o baon ON Grudziądz}. Na str. 278 w pracy K. Ciechanowskiego następny wpis cyt. "16 DP, której oddziały rano 8 września przekroczyły Wisłę po moście we Włocławku ... Tu dołączyła artyleria 16 DP maszerująca zachodnim brzegiem Wisły , oraz batalion sformowany z nadwyżek, a występujący do 8 września w składzie 208 pp". Część autorów wymienia nazwę batalionu jako ON. Domniemać należy, że batalion powstał z nadwyżek mobilizacyjnych w jednostkach garnizonu Grudziądz i nadano mu nazwę batalion piechoty (improwizowany) „Grudziądz”. Któryś z autorów dodał nazwę ON i powielono tą nazwę na inne publikacje.
- ↑ Na podstawie relacji kpt. Wilhelma Alfreda Tarnawskiego dowódcy formowanego w Grudziądzu batalionu improwizowanego, nazywanego „szturmowym 16 DP” - wynika ostatecznie. Batalion ten zaimprowizowany z dwóch kompanii zmobilizowanych z 65 i 66 pp i dwóch kompanii sformowanych z nadwyżek osobowych i materiałowych 64 i 65 pp, był tym batalionem, którego nazwę w okresie powojennym pomyłkowo zmieniono na ON „Grudziądz” i powielono. Świadczy o tym zbieżność relacji jego dowódcy z opisem w pracach K. Ciechanowskiego i P. Dymka.
- ↑ Albin Jan Witkowski (ur. 12 lutego 1913) był oficerem 66 pp, który zmobilizował samodz. kompanię km i br. tow. nr 83[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 187.
- ↑ Tarnawski 1945 ↓, s. 2.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 83.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 144.
- ↑ Tarnawski 1945 ↓, s. 3.
- ↑ Dymek 2015 ↓, s. 131.
- ↑ Dymek 2015 ↓, s. 136.
- ↑ Tarnawski 1945 ↓, s. 4.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 278.
- ↑ Ratajczyk 2001 ↓, s. 185.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 100, 625.
- ↑ Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-02-13].
- ↑ Tarnawski 1945 ↓, s. 1.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 186, 209-210.
- ↑ Borkowski 1989 ↓, s. 276.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Olgierd Borkowski: 16 Pomorska Dywizja Piechoty w wojnie obronnej 1939 roku. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989. ISBN 83-01-08942-3.
- Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
- Przemysław Dymek: Toruńska Dywizja. 4. Dywizja Piechoty w latach 1921-1939. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-202-1.
- Kazimierz Pindel: Obrona Narodowa 1937-1939. Wydaw. Min. Obrony Narodowej. ISBN 83-11-06301-X.
- Grzegorz Ratajczyk. Bataliony Obrony Narodowej w okolicach Grudziądza w 1939 roku. „Rocznik Grudziądzki”. XIV, 2001. Grudziądz: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Grudziądzu Muzeum w Grudziądzu. ISSN 0080-4364.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Wilhelm Tarnawski: Sprawozdanie z działań wojennych w 1939. [w:] B.I.32/F/2 [on-line]. IPMS, 1945-11-03. [dostęp 2022-10-13].