Berlenga Grande
39°24′52″N 9°30′22″W/39,414444 -9,506111 Twierdza św. Jana Chrzciciela | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Powierzchnia |
0,788 km² |
Położenie na mapie Portugalii  | |
| 39°24′52″N 9°30′22″W/39,414444 -9,506111
| |
| |
Berlenga Grande – mała portugalska wysepka na Oceanie Atlantyckim, ok. 10 km od wybrzeży kontynentalnej Portugalii, największa w archipelagu Berlengas. Na wyspie znajduje się latarnia morska i twierdza z XVII wieku. Wyspa nie ma stałych mieszkańców, nie licząc latarników.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Berlenga Grande lub Ilha de Berlenga położona jest ok. 10 km od wybrzeży kontynentalnej Portugalii, na wysokości miasta Peniche (ok. 92 km na północ od Lizbony). Jest największą wyspą w archipelagu Berlengas. Zbudowana z granitowych skał[1] ma 1500 m długości i 800 m szerokości, z maksymalnym wzniesieniem 88 m n.p.m. i powierzchnią wynoszącą 0,788 km². Jest otoczona dużą liczbą podwodnych skał i skalistych wysepek jak: Cerro da Velha, Ilhéu Maldito, Ilhéu da Ponta, Pedra Negra, Ilhéu da Lagoa, Ilhéu da Quebrada, Ilhéu dos Soldados. Trochę dalej na zachód znajduje się grupa wysepek Ilhas Estelas, a jeszcze dalej na północny zachód grupa Farilhões.
W wyspie znajdują się systemy jaskiń. Jej wschodnia, mniejsza część, zajmująca około jednej trzeciej powierzchni, została w przeszłości częściowo odseparowana na skutek działań procesów o charakterze erozyjnym; jest połączona tylko wąskim przesmykiem z resztą wyspy i nosi nazwę Ilha Velha (Stara Wyspa).
Latarnia morska[edytuj | edytuj kod]
W centralnej części wyspy, na jej największym wzniesieniu stoi latarnia morska. Została wybudowana w 1841 roku i nosi nazwę Duque de Bragança (Książę Bragança). Wysoka na 29 metrów korzysta z energii słonecznej przetwarzanej w ciągu dnia przez kilka ogniw słonecznych zamontowanych u jej podstawy. Jej światło jest widoczne w promieniu około 50 km. W latarni przebywa stale, na cotygodniowych zmianach dwóch latarników.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na wyspie, jako jedynej z archipelagu, występowało osadnictwo ludzkie. Zachowały się na niej ślady obecności człowieka od około tysiąca lat p.n.e. W starożytności znana była jako Wyspa Marzeń lub Wyspa Saturna. W różnych okresach docierali tutaj wikingowie, Maurowie oraz piraci angielscy i francuscy.
Klasztor Hieronimitów[edytuj | edytuj kod]
W 1513 roku[2], przy wsparciu królowej Eleonory, osiedlili się tu mnisi z zakonu hieronimitów, wznieśli oni tu klasztor Mosteiro da Misericórdia da Berlenga (Klasztor Miłosierdzia z Belerenga), celem niesienia pomocy w nawigacji i ratowania rozbitków, częstych na tym odcinku wybrzeża. Niemniej jednak, na skutek szeregu niekorzystnych czynników: izolacji, trudnego dostępu do pożywienia, szerzących się chorób i ataków pirackich, niszczących wybrzeża Półwyspu Iberyjskiego, klasztor nie przetrwał zbyt długo i wkrótce został opuszczony. Z budynku klasztornego przetrwało zaledwie kilka ścian i luźnych kamieni, w 1953 roku na miejscu tym wybudowano restaurację (obecnie nosi nazwę Mar e Sol).
Twierdza św. Jana Chrzciciela[edytuj | edytuj kod]
W czasie wojny restauracyjnej, podczas trwania rządów króla Jana IV (1640–1656), portugalska rada wojenna zarządziła rozbiórkę opuszczonych ruin klasztornych i wykorzystanie pozyskanych kamieni jako budulca do budowy twierdzy (port. Forte de São João Baptista das Berlengas, pol. Twierdza św. Jana Chrzciciela). Miała ona na celu obronę tutejszego odcinka wybrzeża, ważnego z punktu widzenia strategicznego. Twierdza powstała na sąsiadującej z wyspą skale, połączonej za pomocą kamiennego mostu. Już w 1655, kiedy twierdza była jeszcze ciągle w budowie, załoga z powodzeniem odparła atak i bombardowanie trzech okrętów tureckich. Ostatecznie budowa została ukończona w 1676 roku[2].
W 1666 roku, w związku z próbą porwania francuskiej księżniczki Marii Franciszki Sabaudzkiej, małżonki Alfonsa VI (1656–1667), oddziały hiszpańskie w sile tysiąca pięciuset[3][4] żołnierzy na piętnastu[5] okrętach przeprowadziły szturm na twierdzę, bronioną przez zaledwie ok. dwudziestu[6] Portugalczyków pod dowództwem Antonio Avelar Persona. W wyniku szturmu lądowego, połączonego z ostrzałem artyleryjskim z morza, atakujący stracili pięciuset[3] żołnierzy w ciągu zaledwie dwóch dni (czterystu żołnierzy na lądzie i stu na statkach, wobec jednego zmarłego i czterech rannych wśród obrońców). Zatopiono statek Covadonga i poważnie uszkodzono dwa inne. Ostatecznie w wyniku wyczerpania się materiałów i zapasów amunicji, załoga twierdzy skapitulowała. W wyniku bitwy twierdza uległa w dużym stopniu zniszczeniu. Odbudowana kilkadziesiąt lat później traciła stopniowo na znaczeniu wojskowym, została ostatecznie porzucona w 1847 roku.
W połowie XX wieku została częściowo odrestaurowana i udostępniona turystom. Obecnie działa jedynie jako schronisko w ramach Stowarzyszenia Przyjaciół Berlengas (Associação dos Amigos das Berlengas).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Eldridge M. Moores, Rhodes Whitmore Fairbridge: Encyclopedia of European and Asian Regional Geology, s. 615
- ↑ a b H. V. Livermore: Portugal: A Traveller’s History, s. 100
- ↑ a b R. St Louis, R. Landon: Lonely Planet Portugal, s. 274
- ↑ D. Porter, D. Prince: Frommer's Portugal, s. 15
- ↑ Podane za D. Porter, D. Prince: Frommer's Portugal, s. 15; niektóre źródła podają także czternaście okrętów por. R. St Louis, R. Landon: Lonely Planet Portugal, s. 274
- ↑ Podane za R. St Louis, R. Landon: Lonely Planet Portugal, s. 274; niektóre źródła podają dwudziestu ośmiu obrońców por. D. Porter, D. Prince: Frommer's Portugal, s. 15
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Eldridge M. Moores, Rhodes Whitmore Fairbridge: Encyclopedia of European and Asian Regional Geology. Springer, 1997, s. 804. ISBN 0-412-74040-0.
- H. V. Livermore: Portugal: A Traveller’s History. Boydell Press, 2004, s. 200. ISBN 1-84383-063-9.
- Darwin Porter, Danforth Prince: Frommer's Portugal. Wyd. 20. Frommer's, 2008, s. 448. ISBN 0-470-18186-9.
- Regis St Louis, Robert Landon: Lonely Planet Portugal. Lonely Planet, 2007, s. 508. ISBN 1-74059-918-7.