Betlejem
Typowa zabudowa miejska Betlejem | |
Państwo | |
---|---|
Burmistrz |
Victor Batarse |
Powierzchnia |
29,799 km² |
Wysokość |
775 m n.p.m. |
Populacja (2007) • liczba ludności • gęstość |
|
Nr kierunkowy |
2 |
Położenie na mapie Palestyny | |
31°42′11″N 35°11′44″E/31,703056 35,195556 | |
Strona internetowa |
Betlejem (heb. בית לחם, Bêṯ Leḥem, dosłownie „Dom Chleba”; nowohebrajskie Bet Lechem; arab. بيت لحم, ⓘBajt Lahm; dosłownie „Dom Mięsa”) – miasto w Gubernatorstwie Betlejem w Autonomii Palestyńskiej. Ważny ośrodek palestyńskiej władzy administracyjnej i centrum palestyńskiej kultury. Miasto narodzin Jezusa Chrystusa.
Położenie
Miasto jest położone w zachodniej części Judei na wysokości około 775 metrów n.p.m. Jest położone w odległości 10 km na południe od Jerozolimy, 59 km na południowy wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego i 75 km na zachód od Ammanu – stolicy Jordanii.
W jego otoczeniu znajdują się miasta Jerozolima (osiedla Gilo, Bajt Safafa, Giwat ha-Matos i Har Homa), Bajt Dżala i Bajt Sahur, miasteczko al-Khader, kibuc Ramat Rachel, oraz wioski al-Asakra, Hindaza i Artas. Aglomeracja Betlejem obejmuje sąsiednie miasta Bajt Dżala i Beit Sahour, a także obozy uchodźców palestyńskich Dheisheh, Aida i Azza.
Podział administracyjny
Dzielnice mieszkaniowe (Harat) w Betlejem są żywą historią miasta. Tworzą niezwykłą mozaikę otaczającą główny plac Żłóbka. Ich nazwy pochodzą zwykle od miejsc, z których przybyli osadnicy (np. Harat Nadżar to miejsce, gdzie osiedlili się przybywający z krainy Nadżar wcześni chrześcijanie, przedstawiciele chrześcijaństwa monofizyckiego), bywa też, że nazwy są związane z jakąś legendą (np. Harat Tardżuma, czyli Dzielnica Tłumaczy, której założyciel, Włoch, ożenił się chrześcijanką arabskiego pochodzenia i pracował jako tłumacz dla księży oraz pielgrzymów) lub np. z funkcją (Harat al-‘Ajn, czyli źródło – miejsce, skąd miasto czerpało wodę). Głównym traktem jest biegnąca od placu Żłóbka ulica Żłóbka z licznymi sklepami, pracowniami jubilerskimi, barami i kafejkami. W otoczeniu miasta znajdują się winnice, gaje oliwne i migdałowce.
Demografia
Zgodnie z danymi Palestyńskiego Centrum Danych Statystycznych w 2007 w mieście żyło 30,7 tys. mieszkańców, w tym 6570 uchodźców palestyńskich[1].
Populacja miasta pod względem wieku:
Wiek (w latach) | Procent populacji w % |
---|---|
0-9 | 27,4% |
10-19 | 20% |
20-29 | 17,3% |
30-44 | 17,7% |
45-64 | 12,1% |
ponad 66 | 5,3% |
Historia
Betlejem jest ośrodkiem kultu religijnego chrześcijan i miejscem pielgrzymek. Według Ewangelii wg Mateusza i Łukasza miejsce narodzenia Jezusa Chrystusa i Dawida to Betlejem.
W 2012 roku odkryto bullę z okresu Pierwszej Świątyni (1006-586 p.n.e.), na której wymieniona jest nazwa Betlejem[2].
Pierwotnie Betlejem nazywano Efrata, o czym donosi Księga Rodzaju; z Betlejem pochodzili Elimelek, jego żona, Noemi oraz ich synowie. Jego mieszkańcem był również Boaz (Księga Rut). Nazywane było również Betlejem Efrata lub Betlejem w Judzie – dla odróżnienia drugiej miejscowości o tej samej nazwie (Betlejem w Galilei, na terytorium Zebulona). Po narodzinach Jezusa na rozkaz króla Heroda zamordowani zostali wszyscy chłopcy w Betlejem i okolicy, mający dwa lata lub mniej. Już w II wieku wspomniał o tym Justyn Męczennik. W latach 132–135 Grotę Narodzenia obudowano rzymską świątynią Adonisa. Bazylika Narodzenia Pańskiego, zbudowana w 326 roku przez Konstantyna Wielkiego dzięki fundacji św. Heleny i zniszczona w 529 przez Samarytan, w 550 roku została przebudowana przez Justyniana I Wielkiego. W 614 roku do Betlejem weszli Persowie, a od 637 kalif Omar, który obok kościoła wybudował meczet. W 1099 roku Betlejem zajęli krzyżowcy, z bazyliki usunięto greckich duchownych, miasto otoczono murem, a w XII wieku bazylika została rozbudowana przez krzyżowców. Pod nią znajduje się Grota Narodzenia. W latach 1187–1229 miasto ponownie znalazło się w rękach muzułmanów, w 1250 zburzono mury miejskie. Grota Narodzenia przeszła pod wspólną kontrolę prawosławnych, katolików i Ormian, a obecnie pod kontrolę prawosławnej cerkwi greckiej i katolików.
W 1948 Betlejem włączono do Jordanii, w 1967 miasto zajął Izrael, w 1973 założono uniwersytet.
19 września 1989 palestyńscy terroryści ostrzelali z broni maszynowej autobus z niemieckimi turystami, raniąc 3 osoby, dwa dni później obrzucili kamieniami kolejny autobus z niemieckimi turystami raniąc 2 osoby. 9 grudnia 1990 palestyńscy terroryści wrzucili bombę do miejscowego posterunku wojskowego, zginął 1 izraelski żołnierz, a 20 osób zostało rannych.
W 1995 miasto przekazano Palestyńczykom. W 2002 roku kościół był okupowany przez grupę ok. 40 bojowników palestyńskich, którzy schronili się tam w czasie akcji policyjnej wojsk izraelskich – po 5-tygodniowym oblężeniu zawarto porozumienie, na mocy którego część bojowników została odesłana do Gazy, a kilkunastu deportowano do krajów europejskich. Po uwolnieniu kościoła znaleziono w nim kilkadziesiąt założonych ładunków wybuchowych. Miasto znajduje się od tej pory pod zaostrzoną kontrolą – blokada dróg i okresowe wprowadzanie godziny policyjnej.
Zabytki
- Bazylika Narodzenia Pańskiego
- Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej,
- Grota Mleczna
- liczne klasztory i kościoły
- Studnia Dawida
Gospodarka
Gospodarka Betlejem obejmuje rzemiosło, handel i drobny przemysł, m.in. pamiątkarstwo; przemysł rolno-spożywczy – uprawę winnic, fig i oliwek. Duże znaczenie gospodarcze ma turystyka, zwłaszcza pielgrzymkowa.
Miasta partnerskie
- Abu Dhabi (Zjednoczone Emiraty Arabskie)
- Asyż (Włochy)
- Ateny (Grecja)
- Belo Horizonte (Brazylia)
- Burlington (USA)
- Chartres (Francja)
- Civitavecchia (Włochy)
- Concepción (Chile)
- Conversano (Włochy)
- Cuzco (Peru)
- Częstochowa (Polska)
- Florencja (Włochy)
- Glasgow (Wielka Brytania)
- Greccio (Włochy)
- Grenoble (Francja)
- Haga (Holandia)
- Joplin (USA)
- Kalocsa (Węgry)
- Kolonia (Niemcy)
- Kordoba (Hiszpania)
- Lacjum (Włochy)
- Leganés (Hiszpania)
- Lizbona (Portugalia)
- Madaba (Jordania)
- Marrickville (Australia)
- Mediolan (Włochy)
- Monterrey (Meksyk)
- Montevarchi (Włochy)
- Natal (Brazylia)
- Orlando (USA)
- Orvieto (Włochy)
- Paray-le-Monial (Francja)
- Pawia (Włochy)
- Petersburg (Rosja)
- Pratovecchio (Włochy)
- Pretoria (RPA)
- Rabat (Maroko)
- Sacramento (USA)
- Saragossa (Hiszpania)
- Sarpsborg (Norwegia)
- San Miniato (Włochy)
- Sant'Anastasia (Włochy)
- Steyr (Austria)
- Strasburg (Francja)
- Třebechovice (Czechy)
- Umbria (Włochy)
- Werona (Włochy)
- Valinhos (Brazylia)
- Villa Alemana (Chile)
- Yalvaç (Turcja)
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Palestine Central Bureau of Statistics. [dostęp 2011-10-12]. (ang.).
- ↑ Earliest Archaeological Evidence of the Existence of the City of Bethlehem already in the First Temple Period. Hadashot Arkheologiyot Online, 2012.
Bibliografia
- Daniel Chrupcała, Betlejem – kolebka Mesjasza, Kraków 2003 ISBN 83-912251-4-3
- Donato Baldi, W Ojczyźnie Chrystusa – Przewodnik po Ziemi Świętej, Kraków-Asyż 1982.
- Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I – ISBN 978-83-60563-07-6
- Adam Dylewski Izrael ISBN 978-83-7513-129-1