Biała (powiat pajęczański)

Biała
	wieś
	; Stacja kolejowa Biała Pajęczańska
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	pajęczański
Gmina	Rząśnia
Liczba ludności (31.12.2018)	1003
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	98-332
Tablice rejestracyjne	EPJ
SIMC	0550901
	Położenie na mapie gminy Rząśnia Biała
	Położenie na mapie Polski Biała
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Biała
	Położenie na mapie powiatu pajęczańskiego Biała
	51°11′02″N 19°01′40″E/51,183889 19,027778
	Multimedia w Wikimedia Commons

Biała (Biała Szlachecka) – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie pajęczańskim, w gminie Rząśnia.

Integralne części wsi Biała^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0550918	Ameryka	część wsi
0550924	Działy	część wsi
0550930	Gołębiniec	część wsi
0550947	Pęciaki	część wsi
0550953	Stanisławek	część wsi

Biała Szlachecka jest wsią typu szeregowego, położoną na łagodnie pofałdowanym obszarze Wysoczyzny Bełchatowskiej, na terenie pociętym ciekami należącymi do systemu wodnego Niecieczy.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Udokumentowane dzieje Białej Szlacheckiej sięgają roku 1398, kiedy to był wzmiankowany Ziemko z Białej (Zemko de Bala). W dokumentach z XVI w. Biała (Byala) występuje jako wieś w parafii Pajęczno, leżąca zgodnie z dokumentami z lat 1511–1518, w powiecie radomszczańskim i województwie sieradzkim. W latach 1552–1553 wymieniano Białą (Biala) jako włość szlachecką. Wtedy zapewne powstała obronna rezydencja.

Niegdyś dziedzictwo Marcina i Joachima Bielskich wyznania kalwińskiego. Marcin Wolski w wianie żony z rodziny Siemkowickich otrzymał Białą Szlachecką, od jej nazwy zaczął używać nazwiska Bielski. Ich dom Napoleon Orda uwiecznił w swoim Albumie widoków historycznych Polski na rysunku 28.

Na skraju wsi, nad przepływającym przez nią ruczajem, stał niegdyś obronny dwór, stanowiący siedzibę i miejsce pracy twórczej Marcina i Joachima Bielskich. Swoje gniazdo rodzinne zwali oni Albumą od łacińskiej nazwy Białej: Alba. W miejscu rezydencji znajdowała się szkoła (Obecnie położona w innym miejscu), otoczona z trzech stron dawnymi fosami – stawami. Dwór miał formę murowanej kamienicy o orientacyjnych wymiarach 15x21 m, usytuowanej na kopcu otoczonym nawodnionymi fosami. M. Baliński i T. Lipiński tak pisali o nim w połowie XIX w.: "dom obu tych zacnych mężów była to niewielka czworokątna z cegły budowa na niskie piętro wystawiona. Podczas rozruchów maksymiliańskich rota Stadnickiego spaliła dwór, potem Bielski odnowił. Potem znów pogorzał i teraz rudera [ ... ]".

W styczniu 1588 roku dwór został spalony przez oddział Stanisława "Diabła" Stadnickiego. Później obiekt odbudowano a w ruinie ponownie był w roku 1770. Świadczy o tym poniższy opis, zaczerpnięty ze sporządzonego wówczas inwentarza: "Dworu żadnego nie masz, tylko kamienica pusta, już pozawalana, chałupa dla folwarcznej gospodyni, chlewy, obory między któremi przejazd na podwórze. Te wszystkie budynki woda ze trzech stron oblewa". W 1820 roku obiekt został odbudowany i dopiero po II wojnie światowej ostatecznie rozebrany. Jeszcze w latach 50. XX w. istniały części piwniczne dawnego dworu. Obecnie pozostały tylko zachowane w większości ziemno-wodne elementy założenia obronnego.

Do dziś zachował się tutaj zarys rozległego, czworobocznego kopca o płaskiej powierzchni otoczonego z trzech stron wodami fos – stawów, założonych na drobnym dopływie Niecieczy. Powierzchnia kopca znajduje się na wysokości 1–1,5 m ponad lustrem wody w stawach. Wymiary poprzeczne kopca wynoszą około 120x80 m. Po stronie południowej kopiec sąsiaduje bezpośrednio z okolicznymi polami i łąkami.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Biała. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[6] na listę zabytków wpisane są obiekty:

kościół św. Jana Chrzciciela, drewniany, 2 poł. XVI w., nr rej.: 159-IX-5 z 7.07.1948 oraz 180 z 26.05.1967
pozostałości dworu obronnego, na terenie szkoły podstawowej, XV/XVI w., nr rej.: 988-XVI-4 z 7.01.1960

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4251
↑ Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [w:] Narodowy Spis Powszechny 2011 [on-line]. Główny urząd statystyczny. [dostęp 2015-09-28].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 23 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Leszek Kajzer: Dwory obronne Wieluńskiego. Łódź, 1984, s. 65-66
LeszekL. Kajzer LeszekL., Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej, Warszawa: „DiG”, 2004, s. 193, ISBN 83-7181-328-7, OCLC 830649753 .
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 2, województwo łódzkie, zeszyt 7, pow. piotrkowski, s. 28 (Wola Grzymalina)
H. Barycz, biogram Joachima Bielskiego..., s. 62
W. Szczygielski: Dzieje ziemi wieluńskiej. Łódź, 1969, s. 109
S. Zajączkowski, S.M. Zajączkowski: Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, s. 13
H. Konikowski: Pajęczno i okolice. Łódź, 1972, s. 61
I. Chrzanowski: biogram Marcina Bielskiego, Polski Słownik Biograficzny, t. II, s. 64-66
M. Baliński, T. Lipiński: Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1986, t. I, s. 234

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Biała (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 170 .
Zamki województwa łódzkiego
Zamki polski

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4251

[gus-2] Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [w:] Narodowy Spis Powszechny 2011 [on-line]. Główny urząd statystyczny. [dostęp 2015-09-28].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 23 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[Dz.U._29/2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[teryt-5] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[6] NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18].

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

Wsie	Augustów Będków Biała Broszęcin Gawłów Kodrań Kopy Krysiaki Marcelin Rekle Rząśnia Stróża Suchowola Ścięgna Zabrzezie Zielęcin Żary
Kolonie	Grabowiec Kolonia Broszęcin Stara Wieś Wyrwas Zielęcin
Osada leśna	Stróża
Przysiółek	Rychłowiec
Części wsi	Ameryka Buk Czworaki Broszęckie Dolna Działy Glidzin Gołębiniec Gonisko Górka Rząsińska Holandia Huby Huby Reklowskie Krysiaki Będkowskie Krysiaki Broszęckie Pęciaki Rychłówek Rżów Stanisławek Stróża-Kolonia Sucha Środkowa Trzcinica Ugoda Wykno Zasusze Żabia Ulica
Przysiółek wsi	Józefina
Części kolonii	Krzyżówka Łopaty Stary Ogród
Nieoficjalna kolonia wsi	Kolonia Suchowola