Biskupice (powiat wielicki)

Biskupice

wieś
Widok na wieś od wschodu z górującym kościołem św. Marcina
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	wielicki
Gmina	Biskupice
Liczba ludności (2021)	1174
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-020
Tablice rejestracyjne	KWI
SIMC	0314879
Położenie na mapie gminy Biskupice Biskupice
Położenie na mapie Polski Biskupice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Biskupice
Położenie na mapie powiatu wielickiego Biskupice
49°57′50″N 20°07′20″E
Strona internetowa

Kościół pw. św. Marcina w Biskupicach

Biskupice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, w gminie Biskupice.

Siedziba gminy Biskupice (mimo że gmina bierze swoją nazwę od nazwy wsi) znajduje się w pobliskich Tomaszkowicach.

W roku 2021 w Biskupicach mieszkały 1174 osoby, z czego 51,9% mieszkańców stanowiły kobiety, a 48,1% mężczyźni.

Przez miejscowość przechodzi droga wojewódzka 966 z Wieliczki do Tymowej.

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie szczyrzyckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku.

W latach 1954–1960 wieś należała i była siedzibą władz gromady Biskupice, po jej zniesieniu w gromadzie Przebieczany, a po zniesieniu tej w 1969 r. powtórnie była siedzibą gromady Biskupice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Integralne części wsi Biskupice

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0314885	Bukowiec	część wsi
0314891	Pacówki	część wsi
0314900	Rymarówka	część wsi
0314916	Słomiana	część wsi

Historia

Z zachowanych przekazów historycznych wiadomo, że prawie wszystkie wsie dzisiejszej gminy Biskupice istniały już w XII wieku, a takie jak Biskupice i Bodzanów nawet wcześniej.

Prowadzone w ostatnich dziesięcioleciach tego wieku badania archeologiczne wykazały, że Biskupice i Bodzanów istniały już w okresie prehistorycznym i były zamieszkane przez ludność zajmującą się wyrębem lasów, pasterstwem i rolnictwem, a w wypadku Biskupic nawet warzeniem soli. Wykopaliska w Bukowej Górze w Biskupicach dowodzą, że już w epoce brązu istniał tu obronny gród – jeszcze obecnie można dopatrzeć się pozostałości kolistych wałów i innych urządzeń obronnych.

Wiadomości z okresu historycznego zawdzięczamy zachowanym zabytkom pisanym głównie z nadaniem dla zakonów benedyktynów z Tyńca i cystersów z Mogiły. Te dwa zakony mają duży wkład nie tylko w podniesienie gospodarki rolnej i hodowlanej, ale także w zachowanie wiedzy historycznej. Jednym z pierwszych dokumentów historycznych jest zapis związany z organizacją parafii wielickiej. W roku 1044 benedyktyni z Tyńca jako księża powstającej parafii wielickiej otrzymali uposażenie składające się ze źródeł solnych w Wieliczce oraz dwóch wsi, a mianowicie Bodzanowa i Siercza. Z zapisu tego wnioskujemy, że tereny wokół Wieliczki stanowiły własność królewską (nadania dokonał Kazimierz Odnowiciel), a na mocy darowizny królewskiej stały się własnością zakonu benedyktynów.

Jeśli chodzi o Biskupice to wiadomym jest, że przed rokiem 1223 istniał tu już kościół pod wezwaniem św. Marcina, a wieś była własnością Biskupów krakowskich, ale mieli tu też swoje beneficjum kanonicy regularni z Krakowa aż do roku 1780. Już w XIII wieku istniał w Biskupicach duży kamieniołom, z którego dostarczono kamienia do budowy zamków i murów obronnych. Między innymi z kamienia biskupickiego wybudowany został w Wieliczce istniejący do dziś tzw. „Dom pośród żupy”.

Wszystkie wsie były zakładane na tzw. „surowym kamieniu”, tzn. w miejscu wcześniej nie zabudowanym i niezamieszkanym, np. w lasach, które w celach osadniczych wyrąbywano. Dopiero po najazdach tatarskich (1241–1287), w następstwie ogromnych zniszczeń materialnych i wśród ludności, wsie były ponownie lokowane, a osadzano w nich ludność różnego pochodzenia.

10 grudnia 1943 wieś została spacyfikowana przez niemieckich okupantów. W wyniku tej akcji śmierć poniosło 25 mieszkańców. Większość rozstrzelano w Podłęży.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• Kościół parafialny pw. św. Marcina, ogrodzenie, drzewostan.
  Kościół istniał już przed rokiem 1223 i był w posiadaniu biskupów krakowskich, zbudowany na miejscu pogańskiej gontyny. Kościół składa się z pięciu części. Najstarsza część prezbiterium z około XIII w. z równie starą chrzcielnicą z polichromią wczesnopiętnastowieczną i XVIII-wiecznym barokowym ołtarzem z antepedium, na którym jest znak Kalinowskiego, strażnika wojskowego, uczestnika wojen szwedzkich, moskiewskich, kozackich i tureckich, zmarłego w 1673 roku. Obok kościoła stoi ośmioboczna kaplica z XVI wieku, w której czczony jest obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z przesłonami. Trzecia część – nawa główna, w której są dwa ołtarze, ławki i konfesjonał. Czwarta – przedłużenie nawy i chór, gdzie są organy i piąta część – wieża kościoła wybudowana w 1888 roku na wzór wieży Kościoła Mariackiego w Krakowie. Po zniszczeniu w 1914 roku obiekt został odbudowany. Z najstarszego wyposażenia zachował się kamienny portal, natomiast ołtarze, chrzcielnica i stalle są z XVII i XVIII w.
• Zespół parkowy: dwór, park, kapliczka św. Jana Nepomucena.

Inne

• Grodzisko na szczycie Bukowej Góry;
• Pomnik Bohaterów Narodowych w Biskupicach – odsłonięty w 1963 roku, przypominający bohaterstwo synów tej ziemi, których miejsca pochówku w większości nie są znane. Na pomniku wyryto nazwisko o. Narcyza Turchana z zakonu reformatów, w czasie okupacji gwardiana kościoła i klasztoru we Włocławku, który zginął w obozie w Dachau. W poszukiwaniu partyzantów hitlerowcy urządzili 10 grudnia 1943 roku w Biskupicach obławę. Kilka osób ratujących się ucieczką zgładzono na miejscu, 11 zostało rozstrzelanych w Podłężu a resztę wywieziono do Oświęcimia.

Osoby związane z miejscowością

• Antoni Pajdak,
• Narcyz Turchan.