Diecezja pomezańska

Diecezja pomezańska

Katedra w Kwidzynie
Państwo	Zakon krzyżacki
Siedziba	Kwidzyn, Prabuty
Data powołania	28 lipca 1243
Data zamknięcia	1525
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	Kościół rzymskokatolicki
Metropolia	ryska (od 31 marca 1255 r.)
katedra	Katedra św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie
Współczesne położenie
Państwo	Polska
Stolica tytularna
Data ustanowienia	2014
Obecny biskup	Adam Wodarczyk
Rzeczywista funkcja biskupa	biskup pomocniczy archidiecezji katowickiej
Dane statystyczne
Powierzchnia	8400 km²
53°44′09″N 18°55′17″E

Diecezje w Prusach w XIII wieku

Herb diecezji pomezańskiej

Chorągiew biskupa pomezańskiego spod Grunwaldu

Diecezja pomezańska – jedna z czterech diecezji pruskich położona pomiędzy Warmią a ziemią chełmińską. Została utworzona 28 lipca 1243 r. decyzją legata papieskiego Wilhelma z Modeny, zatwierdzoną przez papieża Innocentego IV 30 lipca 1243 r. Granice diecezji zostały wyznaczone następująco: „zamyka ją Osa, Wisła i jezioro Drużno, postępując w górę rzeką Pasłęką tak, że powinny się w niej znaleźć żuławy: kwidzyńska i zantyrska”. Katedrą diecezjalną była katedra w Kwidzynie.

Na początku XV w. w diecezji pomezańskiej było 235 parafii skupionych w 16 dekanatach.

Historia

Po sekularyzacji państwa krzyżackiego i swojej konwersji w 1525 roku książę pruski Albrecht Hohenzollern przystąpił do propagowania luteranizmu. W latach 1542–1543 brał udział w wizytacjach kościelnych w towarzystwie biskupa Jerzego Polentza z Sambii i Speratusa z Pomezanii.

Sekularyzacji kraju i reformacji w diecezji pomezańskiej sprzeciwiła się jedynie kapituła pomezańska, natomiast niższe duchowieństwo przyjęło nowe wyznanie. Biskupi sambijski i pomezański opublikowali tzw. agendę pt. „Artikel der Ceremonien und anderen kirchenordung”, w której czytanie Pisma Świętego miało odbywać się tylko w języku niemieckim. Podobnie kazania, śpiewy i sakramenty święte mogły być sprawowane tylko w tym języku. Nakazano ograniczenie liczby świąt kościelnych oraz udzielanie chrztu świętego tylko w kościele.

W wyniku rozwoju protestantyzmu diecezja pomezańska zanikła, a jej parafie zostały w 1577 r. objęte administracją biskupów chełmińskich, co zostało potwierdzone przez Stolicę Apostolską w 1601 r.

Obecnie tradycje diecezji pomezańskiej kontynuuje diecezja elbląska. Ponad 90% jej terytorium to dawna diecezja pomezańska. Jej siedzibą były Kwidzyn i Prabuty, mieszczące dzisiaj konkatedry diecezji elbląskiej. Znaczenie kwidzyńskiej katedry wzrosło, kiedy znalazł się tam grób błogosławionej Doroty z Mątowów. Do jej grobu pielgrzymował m.in. Władysław Jagiełło, który odwiedził Kwidzyn po zwycięstwie pod Grunwaldem.

Obecnie diecezja tytularna bpa Adama Wodarczyka (od 2015 roku).

Dekanaty diecezji pomezańskiej na początku XV wieku

Dekanaty:

• dekanat Żuławki
• dekanat Dąbrówno
• dekanat Miłomłyn
• dekanat Zalewo
• dekanat Dzierzgoń
• dekanat Jasna
• dekanat Morąg
• dekanat Ostróda
• dekanat Postolin
• dekanat Zwierzewo
• dekanat Trumiejki
• dekanat Gnojewo
• dekanat Olsztynek
• dekanat Nidzica
• dekanat Działdowo

Lista biskupów pomezańskich

Biskupi pomezańscy:

katoliccy

• 1249–1254 – Ernest z Torgau OP
• 1254–1285 – Albert OFM
• 1277/78–1292 – Henryk (wybrany przeciwko biskupowi Albertowi)
• 1286–1302 – Henryk
• 1303–1309 – Chrystian
• 1309–1321 – Ludeko
• 1322–1332 – Rudolf
• 1333–1346 – Berthold
• 1346–1360 – Arnold
• 1360–1376 – Mikołaj I
• 1376–1409 – Jan I Moench
• 1409–1417 – Jan II Rieman
• 1417–1427 – Gerhard Stolpmann
• 1428–1440 – Jan III Winkler
• 1440–1464 – Kacper Linke
• 1464–1466 – Mikolaj II (biskup elekt)
• 1466–1478 – Wincenty Kiełbasa (biskup chełmiński, administrator diecezji pomezańskiej)
• 1479–1501 – Jan IV von Lassen
• 1501–1521 – Hiob von Dobeneck
• 1521–1523 – kard. Achille Grassi, administrator
• 1523 – kard. Nicolò Ridolfi, administrator

protestanccy

• 1523–1529 – Erhard von Queis (od 1526 biskup protestancki)
• 1530–1551 – Paweł Speratus (biskup protestancki)
• 1561–1574 – Jerzy von Vehediger (biskup protestancki)
• 1575–1587 – Johann Wigand (biskup protestancki, po 1587 zniesienie biskupstwa i jego ostateczna sekularyzacja)

Po 1577 roku opiekę nad katolikami w diecezji pomezańskiej pełnili biskupi chełmińscy. W 1601 roku papież Klemens VIII dokonał inkorporacji katolickiej diecezji pomezańskiej do diecezji chełmińskiej.

Biskupstwo tytularne

W 2014 ustanowione zostało tytularne biskupstwo pomezańskie.

Biskupi tytularni

• od 2014 Adam Wodarczyk biskup pomocniczy katowicki