Bitwa pod Pungdo
37°06′32″N 126°28′12″E/37,109000 126,470000| Wojna chińsko-japońska (1894–1895) | |||
 Tonący „Kowshing”, ukiyo-e autorstwa Kiyochika Kobayashi z sierpnia 1894 | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
Zatoka niedaleko Asanu | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
konflikt o Koreę między Chinami i Japonią | ||
| Wynik |
Zwycięstwo japońskie | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Chin  | |||
| 37°06′32″N 126°28′12″E/37,109000 126,470000
| |||
Bitwa pod Pungdo – starcie morskie między Japonią a Chinami 25 lipca 1894 roku w pobliżu koreańskiej wyspy Pungdo, które rozpoczęło I wojnę chińsko-japońską. Zatopienie brytyjskiego transportowca „Kowshing” wyładowanego chińskim wojskiem miało wpływ na przebieg bitwy pod Seonghwan i spowodowało incydent dyplomatyczny między Japonią i Wielką Brytanią.
Tło[edytuj | edytuj kod]
Konflikt między Chinami a Japonią o Koreę narastał od pewnego czasu: obie strony wzmacniały swoją obecność wojskową, przerzucając wojska pod osłoną floty. Czerwcowe apele Wielkiej Brytanii, USA, Rosji i Francji o pokojowe rozstrzygnięcie sporu, nic nie dały. Japończycy wystosowali ultimatum, wygasające 22 lipca, w którym żądali wycofania chińskich oddziałów. Następnego dnia, o 4 nad ranem, japońskie oddziały zabrały koreańską królową i jej dzieci do japońskiej legacji i mianowały regentem ojca króla (tę datę brytyjscy prawnicy uznali potem za początek wojny[1]), zmuszając go 27 lipca do wypowiedzenia wojny Chinom (Japonia oficjalnie wypowiedziała wojnę dopiero 1 sierpnia[2]).
Bitwa[edytuj | edytuj kod]
25 lipca należące do Floty Beiyang krążownik pancernopokładowy „Jiyuan”[a] i kanonierka torpedowa „Guangyi”[b] wyszły z Asanu, do którego wcześniej eskortowały transportowce zaopatrujące tamtejszy trzytysięczny chiński garnizon. Prawdopodobnie ich zadaniem było przyprowadzenie ostatniego z transportowców, „Kowshinga”[3]. Okręty nie były przygotowane do walki, mimo upłynięcia terminu japońskiego ultimatum[3]. W Zatoce Asańskiej, niedaleko wysepki Pung (kor. Pungdo, chiń. Fengdao), napotkały rano trzy krążowniki japońskie „Yoshino”, „Naniwa” (pod dowództwem Heihachirō Tōgō) i „Akitsushima”. Japoński zespół był znacznie silniejszy – oprócz przewagi liczebnej, japońskie krążowniki były szybsze i dysponowały większą liczbą armat, o większej szybkostrzelności[4].
Początek starcia nie jest do końca jasny. Według japońskiej wersji propagandowej, chiński krążownik miał niesprowokowany podejść i wystrzelić torpedę do krążownika „Naniwa”[5]. Wersja ta jest generalnie odrzucona jako niewiarygodna i nie potwierdzona przez samych uczestników po stronie japońskiej[6]. Wcześniej Chińczycy mieli nie oddać honorów japońskim okrętom i zachowywać się we wrogi sposób[5]. Według wersji chińskiej, Japończycy otworzyli ogień jako pierwsi[5]. W rzeczywistości najprawdopodobniej „Jiyuan” zanadto zbliżył się do japońskich krążowników, być może na skutek awarii maszyny sterowej, co zostało uznane za próbę ataku torpedowego i „Naniwa”, a za nią pozostałe okręty, otwarły ogień[6]. Miało to miejsce około 7.05[7]. W ciągu czterdziestu minut poważnie uszkodziły „Jiyuana”, niszcząc mu wieżę dowodzenia, nadbudówki, kadłub w części nadwodnej i wyłączając z akcji artylerię główną[8]. Straty w załodze wynosiły 16 zabitych i 25 rannych[8]. Dowódca krążownika komandor Fang podjął decyzję o wycofaniu się i zdołał oderwać się od nieprzyjaciela i odpłynąć do Weihaiwei[8]. Przez pewien czas ścigał go jeszcze krążownik „Yoshino”, lecz pocisk z rufowego działa „Jiyuana” trafił mostek „Yoshino”, nie wyrządzając większych szkód[9]; być może jeszcze jeden pocisk rozbił kabinę nawigacyjną[8]. Japończycy z niewiadomych przyczyn nie kontynuowali pościgu[10] – według prawdopodobnej wersji, obawiając się głównych sił floty chińskiej[9]. Trafienie w jeden z krążowników zgłaszali też artylerzyści kanonierki torpedowej „Guangyi”[3]. W tym czasie „Naniwa”, a następnie także „Akitsushima” ostrzeliwały słabiej uzbrojony nieopancerzony „Guangyi”, który po zaciętej walce, kompletnie zniszczony, wyrzucił się na brzeg[11]. Ocalało jedynie 18 członków załogi[9].
Nieostrzeżony przez „Jiyuana”, którego minął wcześniej, 8.30 na scenie walki pojawił się „Kowshing” i o 9.15 został zatrzymany przez „Naniwę”[7]. Sytuacja była dyplomatycznie delikatna: minęło co prawda japońskie ultimatum, ale wojna nie została jeszcze formalnie wypowiedziana, a statek, choć wyładowany chińskim wojskiem, płynął pod banderą brytyjską[11]. Rozpoczęły się czterogodzinne negocjacje, w trakcie których chińscy żołnierze na pokładzie „Kowshinga” zbuntowali się, odmówili poddania się i zażądali zawrócenia do Dagu. Nie pozwolili też europejskiej załodze opuścić statku[2]. 0 13.10, obawiając się nadejścia sił chińskich, Togo wpierw wystrzelił torpedę, a następnie zatopił statek ogniem artyleryjskim („Kowshing” zatonął 36 min. później[7]). Według rozbieżnych zeznań, krążownik ostrzelał także łodzie ratunkowe, wyładowane rozbitkami – choć równocześnie niemal wszyscy pasażerowie „Kowshinga”, którzy się uratowali, zostali wyłowieni przez łodzie „Naniwy”[c][1]. Źródła japońskie twierdzą, że „Naniwa” wysłała łodzie na ratunek (wyłącznie) Europejczykom, którzy zostali ostrzelani przez chińskich żołnierzy z pokładu tonącego „Kowshing”. Być może ze statku strzelano także do krążownika, który mógł odpowiedzieć ogniem, przy okazji trafiając rozbitków[12]. Około 300 Chińczyków zdołało dopłynąć do niedalekich wysepek i zostali wyratowani przez kanonierki, francuską „Lion” i niemiecką „Iltis”[13].
Ostatnim okrętem, który zjawił się w okolicy, była kanonierka „Caojiang”, która wypłynęła z Asan. Jej dowódca, oceniwszy szanse, postąpił rozsądnie, choć niebohatersko, i poddał się bez walki. Okręt został następnie wcielony do floty japońskiej[11].
Skutki[edytuj | edytuj kod]
Przybycie postrzelanego „Jiyuana” do Weihaiwei zrobiło przygnębiające wrażenie na chińskiej flocie; chińskie siły poniosły poważne straty, samemu nie zadawszy żadnych. Nie wiadomo, jaki wpływ na bitwę pod Seonghwan miałoby 1000 chińskich żołnierzy, z pełnym wyposażeniem, ale ich brak na pewno ułatwił Japończykom zwycięstwo.
Ponieważ „Kowshing” był statkiem brytyjskim, armator, firma Jardin and Matheson, podjęła starania o odszkodowanie, niemniej rząd angielski uznał, że choć strona chińska nie została oficjalnie zawiadomiona, to upłynięcie terminu ultimatum i japońska akcja 23 lutego, a następnie poranny bój stanowiły de facto wypowiedzenie wojny. Zatrzymanie więc neutralnego statku z wojskowym ładunkiem i żądanie, by poddał się kontroli, były zgodne z prawem międzynarodowym, podobnie jak otwarcie ognia, po odmowie kapitulacji[2].
Za opuszczenie pozostałych okrętów chińskich komandor Fang został skazany na śmierć, dano mu jednak szansę na wykazanie się w przyszłych starciach[10]. Według jednak ówczesnych opinii, jego okręt nie mógł już skutecznie walczyć i zapewne zostałby zatopiony lub wpadł w ręce japońskie[9][10].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b The Sino-Japanese War and Partitioning. W: Bruce A. Elleman: Modern Chinese Warfare, 1795-1989. London i New York: Routledge, 2001, s. 97–98. ISBN 978-0415214742.
- ↑ a b c S. C. M. Paine: The Sino-Japanese War of 1894-1895: Perceptions, Power, and Primacy. Cambridge: Cambridge University Press, 2002, s. 133–134. ISBN 0-521-81714-5.
- ↑ a b c Wright 2001 ↓, s. 88.
- ↑ Tadeusz Maria Gelewski: Jalu 1894, Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995, s. 24-25, ISBN 83-11-08384-3
- ↑ a b c Wilson 1896 ↓, s. 67-68.
- ↑ a b Jane 1904 ↓, s. 105.
- ↑ a b c Jane 1904 ↓, s. 110.
- ↑ a b c d Wilson 1896 ↓, s. 68-69.
- ↑ a b c d Jane 1904 ↓, s. 106.
- ↑ a b c Wilson 1896 ↓, s. 71.
- ↑ a b c Richard N.J. Wright: The Chinese Steam Navy, 1862-1945. London: Chatham Publishing, 2001, s. 88. ISBN 1-86176-144-9.
- ↑ Jane 1904 ↓, s. 111.
- ↑ Herbert Wrigley Wilson: Ironclads in Action; a Sketch of Naval Warfare from 1855 to 1895. London: S. Low, 1896, s. 75. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Fred. T. Jane: The Imperial Japanese Navy. Londyn: W. Thacker & co., 1904.
- Richard N.J. Wright: The Chinese Steam Navy, 1862-1945. Londyn: Chatham Publishing, 2001. ISBN 1-86176-144-9. (ang.).
- Herbert Wrigley Wilson: Ironclads in Action; a Sketch of Naval Warfare from 1855 to 1895. London: S. Low, 1896. (ang.).