Bliżyn

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bliżyn
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny pw. św. Ludwika z 1896
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

skarżyski

Gmina

Bliżyn

Liczba ludności (2021)

1707[2]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

26-120[3]

Tablice rejestracyjne

TSK

SIMC

0228192[4]

Położenie na mapie gminy Bliżyn
Mapa konturowa gminy Bliżyn, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Bliżyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Bliżyn”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Bliżyn”
Położenie na mapie powiatu skarżyskiego
Mapa konturowa powiatu skarżyskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Bliżyn”
Ziemia51°06′28″N 20°45′33″E/51,107778 20,759167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku

Bliżyn – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie skarżyskim, nad rzeką Kamienna[5][4]. Siedziba gminy Bliżyn licząca w 2012 r. 1785[6] mieszkańców. Przez Bliżyn przebiega droga krajowa 42 i linia kolejowa 25 ze Skarżyska-Kamiennej do Tomaszowa Mazowieckiego.

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Ludwika w Bliżynie[7].

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bliżyn.

Turystyka i przyroda[edytuj | edytuj kod]

Bliżyn, mający w przeszłości charakter osady przemysłowej, pełni obecnie funkcje gminnego centrum administracyjnego, handlowego i usługowego. Miejscowość, malowniczo położona w dolinie rzeki Kamiennej, w strefie ochronnej Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego, między dużymi kompleksami leśnymi – Puszczą Świętokrzyską i Lasami Majdowsko-Niekłańskimi – posiada także walory rekreacyjne. Jest punktem startowym zielonego szlaku turystycznego prowadzącego do Zagnańska i czarnego szlaku turystycznego prowadzącego do Sołtykowa. Przez Bliżyn prowadzi także Piekielny Szlak.

W lasach otaczających Bliżyn położonych jest kilka rezerwatów przyrodniczych – m.in. 50-hektarowy rezerwat Świnia Góra, chroniący fragment lasu o pierwotnym charakterze. W 2005 r. w Puszczy Świętokrzyskiej osiedliła się wataha wilków, chronionych ssaków drapieżnych[8].

W Bliżynie znajduje się prywatne muzeum Domek Tkaczki[9].

W maju 2002 r. w czasie wielkiej powodzi doszło do wielu szkód, m.in. przerwania tamy zalewu oraz zerwania wiaduktu kolejowego w miejscowości Wołów na terenie gminy. Zalew odbudowano, na przełomie lutego i marca 2012 r. powiększony zbiornik napełniono wodą, a jego otwarcie nastąpiło w czerwcu 2012 r.[10]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o Bliżynie (Blizinie) pochodzi z kronik Długosza z 1410 r., wówczas to Władysław Jagiełło nocował w Bliżynie (u Długosza „Blisziny”) w nocy z 21 na 22 czerwca w drodze pod Grunwald[11]. Z okazji 600 tego wydarzenia w Bliżynie powstał pomnik Jagiełły, niedaleko urzędu gminy[12].

 Osobny artykuł: Staropolski Okręg Przemysłowy.

Wieś była jedną z miejscowości należących do Zagłębia Staropolskiego. Na początku XVI w. powstały w Bliżynie pierwsze kuźnice. W XVIII wieku funkcjonowały tu trzy dymarki dające rocznie 1500 cetnarów żelaza[13].

Prywatna wieś szlachecka Blizin, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie opoczyńskim województwa sandomierskiego[14]. W okresie XVI wieku wieś należała do rodu Karwickich wraz z Karwicami. W 1577 pobór płacił Stanisław Karwicki – starosta latowicki, od 2 ½ łana kmiecego[15].

W wieku XIX Bliżyn opisano jako wieś nad rzeką Kużniczką, w powiecie koneckim, gminie Blizin, parafii Odrowąż. W drugiej połowie XIX wieku istniał tu wielki piec, fryszerka, kuźnica. Kościół filialny podlegał parafii Odrowąż. Wieś była siedzibą urzędu gminny. Według spisu miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z 1827 r. było tu 18 domów i 150 mieszkańców. Około 1880, 34 domostwa. Gmina Bliżyn należała do sądu gminnego okręgu II w Chlewiskach, stacja pocztowa była w Suchedniowie[16].

W 1841 Bliżyn był własnością Wielogłowskich. Posiadał wielki piec, 16 warsztatów ręcznych i 5 fryszerek dostarczających w sumie 10000 cetnarów surowego i 6000 cetnarów kutego żelaza. Fabryki rozwinęły się właściwie pod rządami hrabiostwa Platerów a ich rozkwit trwał do 1905[17].

Oficyna, tzw. „Zameczek”, obecnie Gminny Ośrodek Kultury w Bliżynie
Ruiny wieży ciśnień w Bliżynie

Bliżyn jest znany także jako miejsce, gdzie jedynie w okręgu doszło do ciągłości wydobywania węgla przy urobku rudy. Miało to miejsce w kopalni „Piekło”. Furta[a] wynosiła 0,55 m, w stropie piaskowiec, w spągu łupek szary, pokład w dwóch warstewkach bardzo zanieczyszczonych przerostami. W latach 1916 i 1917 wydobyto i wysłano koleją ogółem 750 ton tego węgla[18].

Podczas II wojny światowej, na terenie fabryki farb i lakierów, znajdował się tu niemiecki obóz dla jeńców radzieckich, przekształcony w obóz pracy przymusowej (podobóz obozu koncentracyjnego w Majdanku)[19].

W Bliżynie w 1942 r. Niemcy utworzyli obóz jeńców radzieckich. Po wymordowaniu ok. 8500 osób od marca 1943 r. w obozie pracy przymusowej zaczęto osadzać więźniów cywilnych, Żydów i Polaków. W 1943 r. więziono przeciętnie ok. 5000 osób, w tym ok. 4000 pochodzenia żydowskiego. Więźniów zatrudniano w pobliskich kamieniołomach i na terenie obozu w warsztatach branży odzieżowo-obuwniczej. Od marca 1943 r. do czasu przekazania obozu Majdankowi komendantem Bliżyna był SS-Untersturmführer Paul Nell. Obóz został zamknięty w roku 1944 po przekazaniu więźniów do KL Majdanek[20].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do rejestru zabytków nieruchomych zostały wpisane obiekty[21]:

  • parafialny kościół pw. św. Ludwika z lat 1896–1900 (nr rej.: A.271 z 27.04.2009),
  • drewniany, filialny kościół pw. św. Zofii, dawna kaplica dworska z 1818 r. (nr rej.: A.791/1 z 23.03.1957 i z 15.06.1967),
  • cmentarz rodowy przy kościele z 2 połowy XIX w. wraz z murowanym ogrodzeniem z 3 ćw. XIX w. (nr rej.: A.791/2-3 z25.05.2012),
  • pozostałości zespołu pałacowego (nr rej.: A.792/1-2 z 11.12.1957 i z 7.03.2013):

Poza rejestrem

  • Wieża ciśnień pozostała po odlewni żeliwa „Ludwików” z XIX wieku[22][23]

Urodzeni[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Bliżynie.
  • Muzeum Domek Tkaczki

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Furta – (górnictwo rudne) miąższość warstw od spągu płaskuru dolnego do stropu płaskuru górnego, czyli grupa pokładów rudy wraz z przerostami, w której prowadzona jest eksploatacja.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 6404
  2. ↑ Liczba ludności gminy Bliżyn stan na 31.12.2021[dostęp 2022-09-18]
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 67 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT.
  5. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ Strategia rozwoju Gminy Bliżyn na lata 2014–2024. ugblizyn.bip.doc.pl. [dostęp 2015-03-18].
  7. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  8. ↑ Artykuł o wilkach w Puszczy Świętokrzyskiej w International Wolf Magazine. [dostęp 2009-01-07]. (ang.).
  9. ↑ Mapa Kultury.
  10. ↑ Po 10 latach Bliżyn znów ma zalew. echodnia.eu.
  11. ↑ Polona: Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście. T. 4, ks. 11, 12. s. 13. [dostęp 2018-10-12].
  12. ↑ Pomnik króla w Bliżynie. Gazeta Wyborcza.
  13. ↑ Witold Kula: Szkice o manufakturach w Polsce XVIII wieku, tom 2. Warszawa: PWN, 1956, s. 477.
  14. ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
  15. ↑ Blizin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 161.
  16. ↑ Blizin (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 244.
  17. ↑ Dekanat Konecki Ks. Jan Wiśniewski Radom 1913 -str 6.
  18. ↑ inż. A Białkowski. Pokłady rudy żelaznej w ziemi radomskiej i północnej części ziemi kieleckiej.
  19. ↑ Lechosław Herz: Góry Świętokrzyskie (mapa turystyczna). Warszawa – Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1982.
  20. ↑ KL Majdanek.
  21. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 59 [dostęp 2018-02-05].
  22. ↑ Uchwała nr V/29/2019 Rady Gminy Bliżyn z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie uchwalenia Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Bliżyn na lata 2019–2022. edziennik.kielce.uw.gov.pl.
  23. ↑ Swego nie znacie. echodnia.eu.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Bliżyn
Wsie
Integralne
części wsi

Herb Gminy Bliżyn

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bliżyn&oldid=73024243”