Boléro
Boléro – utwór Maurice’a Ravela z 1928 roku[1]. Skomponowany na zamówienie Idy Rubinstein, w założeniu był muzyką do widowiska baletowego w choreografii Bronisławy Niżyńskiej[2].
Sceniczna premiera Bolera, z Idą Rubinstein, odbyła się w Operze Paryskiej 22 listopada 1928 roku (dyrygował wówczas Walther Straram)[2]. Przedstawiona była jako taniec młodej Hiszpanki na stole stojącym pośrodku gospody, pośród siedzących przy winie wieśniaków, którzy początkowo nie zwracają na nią uwagi, ale w miarę narastania muzyki i coraz większej ekspresji tancerki podchodzą i urzeczeni stają wokół.
Pierwsze koncertowe wykonania Bolera okazały się całkowitą klęską. Kompozycję krytykowano za monotonię, towarzyszyły jej gwizdy i protesty. Nietypowa konstrukcja dzieła, szokującego w swej prostocie, początkowo dla publiczności była nie do przyjęcia.
Pomysł utworu oparty jest na rozwijaniu w formie prostych wariacji jednego 18-taktowego tematu melodyczno-rytmicznego granego przez różne instrumenty. Towarzyszy mu jednostajny rytm podany na werblu na początku utworu. Dynamika narasta przez włączanie w tkankę dzieła kolejnych instrumentów, które po odegraniu tematu solo przechodzą do akompaniamentu. Utwór kończy obsada 26 instrumentów. Z tego względu dzieło Ravela jest określane jako poglądowa lekcja instrumentoznawstwa, a sam kompozytor nazywał je studium instrumentacji.
Bolero jest stylizacją ludowego tańca hiszpańskiego o tej samej nazwie. Grane jest w tempie dwa razy wolniejszym niż będąca dlań pierwowzorem forma taneczna, ale mimo to narodowy charakter dzieła jest uznawany przez Hiszpanów.
Użyte instrumenty
Piccolo, 2 flety (drugi flet dubluje piccolo), 2 oboje (drugi obój dubluje obój miłosny), rożek angielski, klarnet Es, 2 klarnety B, klarnet basowy, 2 fagoty, kontrafagot, 4 rogi, trąbka piccolo D, 3 trąbki, 3 puzony, tuba, 3 saksofony (1 sopranino, 1 sopranowy, 1 tenorowy), kotły, 2 bębny małe, cymbały, gong tam-tam, czelesta, harfa i kwintet smyczkowy: (skrzypce, altówki, wiolonczele i kontrabasy).
Kultura popularna
Utwór został wykorzystany jako ścieżka dźwiękowa dla wielu filmów, m.in: Jaskiniowiec (1981), Alicja w krainie Czarów (1999), Zwariowane melodie czy w oryginalnej wersji japońskiego anime – Digimon Adventure. W 2004 r. w Budapeszcie Lasertheater założył prezentację laserową do utworu.
Podczas Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 1984 r. łyżwiarska para taneczna, kilkakrotni mistrzowie świata Jayne Torvill i Christopher Dean wykonali do skróconego „Bolera” swój taniec dowolny, co było pierwszym w historii przypadkiem wykonania całego łyżwiarskiego występu tanecznego przy jednej melodii. Zdobyli złote medale (za wrażenie artystyczne dostali komplet maksymalnych ocen 6.0) i od tego czasu praktyka wykonywania całego występu do jednej melodii została zaakceptowana.
Przypisy
- ↑ Andrzej Chodkowski (red.): Encyklopedia muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 742. ISBN 83-01-11390-1.
- ↑ a b Maurice Ravel. Boléro. Angelika Stiehler (reż.). Arcydzieła Muzyki Klasycznej. EuroArts Music. 2007. TVP Kultura. 03.02.2010.
Zobacz też
Dafnis i Chloe, Pawana na śmierć Infantki, Rapsodia hiszpańska, Szeherezada, bolero, muzyka, taniec
Linki zewnętrzne
- Boléro – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project