Masłoborowik królewski
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
masłoborowik królewski |
| Nazwa systematyczna | |
| Butyriboletus regius (Krombh.) D. Arora & J.L. Frank Mycologia 106(3): 466 (2014) | |
Masłoborowik królewski, borowik królewski (Butyriboletus regius (Krombh.) D. Arora & J.L. Frank) – gatunek grzybów, należący do rodziny borowikowatych[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Butyriboletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1832 roku Julius Vincenz von Krombholz jako Boletus regius. W wyniku badań filogenetycznych w 2014 roku D. Arora i J.L. Frank przenieśli go do nowo utworzonego rodzaju Butyriboletus[1].
Niektóre synonimy naukowe:
- Boletus regius Krombh. 1832
- Boletus regius var. peltereaui J. Blum 1965
- Boletus appendiculatus subsp. regius Konrad 1801
- Boletus regius Krombh. 1832 var. regius
- Dictyopus appendiculatus var. regius (Krombh.) Quél. 1886
- Suillus regius (Krombh.) Kuntze 1898[2].
Nazwę polską borowik królewski podała Alina Skirgiełło w 1960 r[3]. Gatunek ten, jako borowik królewski Boletus regius Krombh. wymieniają też Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w swojej książce z 1985 r.[4], a także różne atlasy grzybów. Wojewoda w krytycznej liście z 2003 r. podaje go jako odmianę borowika żółtobrązowego (Boletus appendiculatus subsp. regius Konrad)[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Butyriboletus wszystkie te nazwy są niespójne z aktualną nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy masłoborowik królewski[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnicy 8–20 cm. Za młodu kulisty, potem stopniowo rozpościerający się. Powierzchnia zamszowata, sucha[6]. Barwa bardzo zmienna; może być różowowiśniowoczerwona, krwistoczerwona, purpurowoczerwona, brązowa, o różnym nasileniu. Starsze owocniki są jaśniejsze – różowopłowe lub różowe z fioletowym odcieniem[7].
Za młodu bladożółte, później cytrynowożółte, z wiekiem oliwkowożółte. Są lśniące i nie zmieniają koloru po uszkodzeniu[6].
Wysokości 5–12 cm, grubości 2–4 cm, baryłkowaty lub pękaty. Ma jasnożółty kolor i pokryty jest drobną siateczką też żółtego koloru[6], szczególnie dobrze widoczną u nasady. Mogą na nim występować różowe lub karminowe plamy[7].
Jędrny, bladożółty, lub cytrynowożółty. Zapach słaby, smak łagodny. Nie zmienia barwy po zgnieceniu[6].
Gładkie, elipsoidalno-wrzecionowate. Wysyp zarodników oliwkowobrązowy.
- Gatunki podobne
Bywa mylony z „fałszywym borowikiem królewskim” (Butyriboletus pseudoregius), który ma bledszy kapelusz i jego miąższ sinieje po zgnieceniu[6]. Podobny jest też masłoborowik żółtobrązowy (Butyriboletus appendiculatus), ale jego miąższ również sinieje po zgnieceniu lub przecięciu[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Europie, w Azji podano go tylko z Korei i Japonii[8]. W Europie jest rzadki. Należy do jednego z dziesięciu najbardziej zagrożonych gatunków[6]. Również w Polsce jest bardzo rzadki. W literaturze naukowej do 2020 roku podano tylko 3 jego pewne stanowiska i jedno wątpliwe[7]. Liczne i bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[9]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[10]. Znajduje się także na czerwonych listach gatunków zagrożonych w Austrii, Belgii, Czechach, Szwajcarii, Estonii, Anglii, Holandii i Słowacji[3].
W polskim rozporządzeniu z 2004 roku został ujęty jako grzyb ściśle chroniony. Rozporządzenie z 9 października 2014 r. podtrzymało ten status i obecnie, pod nazwą gatunkową borowik żółtobrązowy podgat. królewski (Boletus appendiculatus ssp. regius), znajduje się na liście gatunków grzybów chronionych> objętych w Polsce ochroną ścisłą[7].
Grzyb ciepłolubny. Występuje od maja do września w lasach liściastych, głównie pod dębami i bukami na wapiennych glebach[6].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Naziemny grzyb mykoryzowy[3], grzyb jadalny[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-10-25].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-08-12].
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
- ↑ a b c d e f g h Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c d Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Aktualne stanowiska masłoborowika królewskiego w Polsce [online] [dostęp 2021-11-03].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.