Browar we Wrzeszczu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Browar w Gdańsku-Wrzeszczu
b. Danziger Aktien-Bierbrauerei
ilustracja
Państwo

 Polska

Siedziba

Gdańsk

Data założenia

XVIII wiek

Data zamknięcia

2001

Właściciel

Danziger Aktien-Bierbrauerai-Kleinhammer,
Danziger Aktien Bierbrauerei,
Państwowy Browar Nr 1 w Gdańsku-Wrzeszczu,
Gdańskie Zakłady Piwowarskie,
Gdańskie Zakłady Piwowarskie im. Jana Heweliusza,
Hevelius Brewing Company Ltd.

Produkcja piwa

piwa górnej i dolnej fermentacji

Marki

do 1945: Artus-Bräu, Artus-Gold, Artus-Pils, Bankenbräu, Caramel, Edelpils, Jopenbier, Jopenquell, Maltzbier, Münchener, Putziger, Uhrbock, Weißbier
od 1945: Artus, Gdańskie, Gdańskie Eksportowe, Hevelius, Jasne, Kaper królewski, Karmelowe, Krzepkie, Menora, Mentor, Morskie, Napój piwny, Neptun, Patrycjusz, Pełne, Porter, Prazdrój Gdański, Regatowe, Remus, Special,

Dane adresowe
ul. Kilińskiego 6-7 (Labesweg)
Gdańsk-Wrzeszcz
Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Browar we Wrzeszczu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Browar we Wrzeszczu”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Browar we Wrzeszczu”
Ziemia54°23′00,6″N 18°36′20,4″E/54,383500 18,605667

Browar we Wrzeszczubrowar w gdańskim Wrzeszczu, położony na osiedlu Kuźniczki działający od XVIII wieku do 2001 roku. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków pod nr rej.: A-1735 z 4.10.2002 i z 14.02.2014

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początki[edytuj | edytuj kod]

Początki browaru we Wrzeszczu sięgają początków rozkwitu osady dworskiej Kuźniczki (niem. Kleinhammer) w XVI wieku. Wtedy to w Kuźniczkach powstała osada dworska wraz z parkiem, ogrodem oraz obiektami gospodarczymi. W XVIII wieku nad Stawem Parkowym powstał niewielki drewniany browar.

Rewolucja przemysłowa[edytuj | edytuj kod]

Browar na planie z 1899
Browar i wypływająca z jego terenu Strzyża, w środku willa dyrektora z 1914, po prawej magazyn

Pod koniec XVIII wieku browar przeżywał kryzys, lecz w 1869 w związku z budową linii kolejowej Gdańsk GłównyWejherowo, z powrotem zainteresowali się nim inwestorzy. W 1871 browar przeszedł w ręce spółki Danziger Aktien-Bierbrauerei (DAB), która zburzyła drewniane osiemnastowieczne zabudowania i wybudowała w jego miejsce nowoczesny zakład przemysłowy, dostosowany do standardów narzuconych przez drugą rewolucję przemysłową, który zaczął pracę już w 1873 i osiągał zdolność produkcyjną 60 000 hl piwa rocznie. W tym czasie do browaru doprowadzono także istniejącą do dziś bocznicę ze stacji Gdańsk Wrzeszcz. W 1908 w browarze było zatrudnionych 166 pracowników.

Zakład został dodatkowo rozbudowany w latach 1910-1913, co przyczyniło się do osiągnięcia zdolności produkcyjnej 175 000 hl piwa na rok.

W 1913 spółka przejęła browar w Gdańsku (Alte Danziger Schloßbrauerei), w 1917 słodownię w Wejherowie (Mälzerei Neustadt/Westpr.), oraz w 1918 browar w Sopocie (Bergschlösschen Brauerei Zoppot)[1].

Lata międzywojenne[edytuj | edytuj kod]

W dwudziestoleciu międzywojennym browar ponownie przeżywał głęboki kryzys ekonomiczny, lecz nie przeszkodziło to w budowie nowoczesnych, jak na ówczesne czasy, budynków zarządu zakładu. W 1929 zakłady przejęły kolejny browar w Gdańsku (Bierbrauerei Leonhard Waas).

Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]

Browar w Kuźniczkach ocalał po II wojnie światowej, więc od razu mógł wznowić produkcję. Do 1946 znaczna część produkcji była przeznaczona na rzecz Armii Czerwonej. Formalnie browar upaństwowiono i został wchłonięty przez firmę Państwowe Zjednoczone Browary, jako Państwowy Browar Nr 1 w Gdańsku-Wrzeszczu, któremu w 1950 zmieniono nazwę na Gdańskie Zakłady Piwowarskie. W 1962 browar otrzymał nagrodę jako najlepszy zakład piwowarski. W latach 60. XX wieku przeprowadzono dalszą rozbudowę i zwiększono zdolność produkcyjną do 300 000 hl piwa rocznie. Piwo eksportowane było do ZSRR i Bułgarii.

Współczesność[edytuj | edytuj kod]

W 1988 zakładom nadano im. Jana Heweliusza, w 1991 browar został sprywatyzowany pod nazwą Hevelius Brewing Company Ltd., zaś w 2001 zakończono produkcję, m.in. z powodu braku dalszej możliwości rozbudowy browaru i dużej konkurencyjności marek zachodnich. W 1991 browar zatrudniał 480 pracowników[2].

W styczniu 2006 teren browaru został sprzedany deweloperowiPrzedsiębiorstwu Budowlanemu Górski[3], które wybudowało na jego miejscu osiedle mieszkaniowe, zachowując jednocześnie na nim tradycję warzelniczą. Powstał tu bowiem minibrowar.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Budynek dyrekcyjny z 1937

Zespół browaru przy ul. Kilińskiego 1-5 (dawne 25), zbudowany w latach 1871–1930: piwnice słodowni i leżakowni (po 1870), warzelnia (z 1885), szalet (z 1885), magazyn zbożowy (z 1903), stajnia (z 1903), piwnice „wodne” (z 1903), hale obciągu piwa, piwa butelkowego i przeładunku (z 1903), maszynownia (z 1913), willa dyrektora (z 1914), magazyn i suszarnia słodu (z 1927), bednarnia (z 1929), transformatornia (z 1929), budynek dyrekcyjny (z 1937)[4][5].

Marki piwa[edytuj | edytuj kod]

Produkowane do 1945[edytuj | edytuj kod]

  • Artus-Bräu
  • Artus-Gold
  • Artus-Pils (specjalne piwo jasne)
  • Bankenbräu (piwo bankowe, ciemne piwo typu monachijskiego)
  • Caramel (piwo karmelowe, słodowe)
  • Edelpils (piwo jęczmienne, jasne)
  • Jopenbier (piwo jopejskie)
  • Jopenquell
  • Maltzbier (piwo słodowe)
  • Münchener
  • Putziger (piwo puckie, jasne)
  • Uhrbock (piwo ciemne typu Koźlak)
  • Weißbier (piwo białe, pszeniczne)

Produkowane po 1945[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Danziger Aktien-Bierbrauerei - Hanseatisches Sammlerkontor für Historische Wertpapiere [online], www.historische-wertpapiere.de [dostęp 2017-11-22] (niem.).
  2. Dystrybucja produktów jako element marketingu na przykładzie Hevelius Breewing Company Ltd., Politechnika Gdańska, Wydz. Zarządzania i Ekonomii [1991], [w:] [1]
  3. trojmiasto.pl – Skończył się browar we Wrzeszczu
  4. Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.
  5. Co dalej z browarem we Wrzeszczu?. trojmiasto.pl, 26 września 2007. [dostęp 2007-09-26].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Abramowicz, Mieczysław: Gdańsk według Guntera Grassa, Urząd Miejski Gdańsk 2007, s. 11

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]