Brygada racjonalizatorska
Brygada racjonalizatorska – zespół pracowników jednostki gospodarki uspołecznionej, któremu mogły być powierzone „ważne dla gospodarki narodowej zagadnienia techniczne z dziedziny wynalazczości”[1]. Była to instytucja prawa Polski Ludowej.
Źródła prawa[edytuj | edytuj kod]
Brygady racjonalizatorskie działały na podstawie przepisów dekretu z dnia 12 października 1950 r. o wynalazczości pracowniczej[2] oraz zarządzenia Przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego z dnia 10 grudnia 1955 r. w sprawie brygad racjonalizatorskich[3], a następnie na podstawie przepisów ustawy z dnia 31 maja 1962 r. – Prawo wynalazcze[4] oraz uchwały Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych z dnia 5 kwietnia 1963 r. w sprawie zasad tworzenia i działalności brygad racjonalizatorskich[5].
Były kontynuatorkami robotniczo-inżynierskich brygad racjonalizatorskich, których działanie regulowało zarządzenie Przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego z dnia 15 grudnia 1951 r. w sprawie robotniczo-inżynierskich brygad racjonalizatorskich[6].
Cel i tworzenie brygad[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie zadaniem brygady racjonalizatorskiej było „szybkie dopomaganie zakładowi pracy w usuwaniu wąskich przekrojów produkcji, pracochłonnych prac itp. przez opracowywanie projektów racjonalizatorskich oraz wprowadzanie ich w życie”[7], następnie „dokonanie, opracowanie i realizacja projektu racjonalizatorskiego mającego na celu szybkie dopomożenie zakładowi pracy w usunięciu wąskich przekrojów produkcji, obniżenia pracochłonności produkcji itp.”[8]. Od 1963 można było powołać brygadę racjonalizatorską jedynie w celu opracowania projektu wynalazczego albo w celu opracowania tego projektu i wdrożenia go do produkcji albo w wyjątkowo uzasadnionych przypadkach – tylko w celu wdrożenia go do produkcji. Projekt wynalazczy, dla którego tworzono brygadę racjonalizatorską, miał rozwiązywać zadanie objęte tematyką wynalazczości ustaloną dla zakładu pracy lub tematu wynikającego z planu techniczno-ekonomicznego jednostki[9].
Inicjatywa w sprawie utworzenia brygady racjonalizatorskiej i propozycja jej składu należała pierwotnie wyłącznie do pracowników[10], później także do rad zakładowych i oddziałowych, kół zakładowych stowarzyszeń technicznych zrzeszonych w Naczelnej Organizacji Technicznej oraz do klubów techniki i racjonalizacji. Kierownictwo zakładu pracy mogło wystąpić z inicjatywą, jeżeli napłynęło wiele projektów wynalazczych, których realizacja była w normalnym trybie utrudniona, lub jeżeli istniała potrzeba pilnego wprowadzenia do produkcji szczególnie ważnych projektów[11].
Funkcjonowanie brygad[edytuj | edytuj kod]
Zarządzenie ws. robotniczo-inżynierskich brygad racjonalizatorskich nie określało dopuszczalnej liczby członków brygady. Zarządzenie ws. brygad racjonalizatorskich stanowiło, że brygada racjonalizatorska mogła liczyć od 3 do 10 osób[12] (według uchwały ws. zasad tworzenia i działalności brygad racjonalizatorskich – do 15 osób). Zarządzenie ws. robotniczo-inżynierskich brygad racjonalizatorskich podawało przykładowy skład brygady: 2 ślusarzy, tokarz, technolog, konstruktor[10]. Brygada miała składać się z fachowców pracujących co do zasady w danym zakładzie pracy (w razie konieczności: także z pracowników innych zakładów pracy), którym mogły pomagać uczelnie, instytuty naukowo-badawcze itp.[13] Członkowie brygady racjonalizatorskiej wybierali spośród swojego grona kierownika brygady, który reprezentował brygadę i koordynował pracę jej członków[14]. W uchwale z 1963 dodano, że zadania kierownika są niezależne od jego wkładu pracy w wykonanie zadania i że nie przysługuje mu za nie dodatkowe wynagrodzenie[15].
Pomiędzy brygadą a zakładem pracy sporządzano pisemną umowę, pierwotnie zwaną socjalistycznym zamówieniem racjonalizatorskim[16], która określała m.in. skład brygady, przedmiot zadania racjonalizatorskiego, termin jego wykonania oraz zasady i warunki wynagradzania. Wzór takiej umowy stanowiły załączniki do zarządzenia i uchwały[17].
Michał Staszków zwrócił uwagę, że przepisy o brygadach racjonalizatorskich rodziły wątpliwości interpretacyjne, były niedostatecznie uzasadnione lub niestarannie skonstruowane[18].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ § 2 ust. 1 uchwały ws. zasad tworzenia i działalności brygad racjonalizatorskich.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 47, poz. 428.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 122, poz. 1600
- ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 33, poz. 156.
- ↑ M.P. z 1963 r. nr 48, poz. 239.
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 104, poz. 1513.
- ↑ § 2 zarządzenia ws. robotniczo-inżynierskich brygad racjonalizatorskich.
- ↑ § 2 ust. 2 zarządzenia ws. brygad racjonalizatorskich.
- ↑ § 2 ust. 2 uchwały ws. zasad tworzenia i działalności brygad racjonalizatorskich.
- ↑ a b § 3 zarządzenia ws. robotniczo-inżynierskich brygad racjonalizatorskich.
- ↑ § 3 ust. 1 i 2 uchwały ws. zasad tworzenia i działalności brygad racjonalizatorskich.
- ↑ § 5 ust. 1 zarządzenia ws. brygad racjonalizatorskich.
- ↑ § 4 uchwały ws. zasad tworzenia i działalności brygad racjonalizatorskich.
- ↑ § 6 ust. 1 zarządzenia ws. brygad racjonalizatorskich.
- ↑ § 6 uchwały ws. zasad tworzenia i działalności brygad racjonalizatorskich.
- ↑ § 7 zarządzenia ws. robotniczo-inżynierskich brygad racjonalizatorskich.
- ↑ § 7 ust. 2 zarządzenia ws. brygad racjonalizatorskich i § 8 uchwały ws. zasad tworzenia i działalności brygad racjonalizatorskich.
- ↑ Staszków 1970 ↓, s. 68.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michał Staszków: Zarys prawa wynalazczego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1970.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Biuletyn Tematyczny Racjonalizatora: ZBM Szczecin. od 1956. [dostęp 2015-03-07].
- Racjonalizator. Miesięcznik poświęcony popularyzacji wynalazczości pracowniczej. od 1953. [dostęp 2015-03-07].
- Andrzej Szewc: Racjonalizacja w zakładzie pracy. Poradnik dla racjonalizatorów i przedsiębiorców. patenty.bg.agh.edu.pl. [dostęp 2015-03-10].