Brzoza (województwo lubuskie)

Brzoza

wieś
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	strzelecko-drezdenecki
Gmina	Strzelce Krajeńskie
Liczba ludności (2006)	548
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-500
Tablice rejestracyjne	FSD
SIMC	0187441
Położenie na mapie gminy Strzelce Krajeńskie Brzoza
Położenie na mapie Polski Brzoza
Położenie na mapie województwa lubuskiego Brzoza
Położenie na mapie powiatu strzelecko-drezdeneckiego Brzoza
52°51′57″N 15°28′58″E
Strona internetowa

Brzoza (niem. Birkholz) – wieś w Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie strzelecko-drezdeneckim, w gminie Strzelce Krajeńskie, w odległości 1 km od drogi krajowej nr 22 Kostrzyn nad Odrą – Gdańsk.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.

Na terenie wsi znajduje się również były PGR Brzoza. Sprywatyzowany i kierowany przez duńskiego właściciela.

Położenie

Wieś położona jest na obrzeżu Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego. W pobliżu osady znajduje się kilka jezior rynnowych i oczek polodowcowych.

Historia

Miejscowość została założona w drugiej połowie XIII wieku, na miejscu dawnej osady słowiańskiej. Jest to stara słowiańska owalnica, lokowana na prawie niemieckim w czasach askańskich. Wzmiankowano o niej po raz pierwszy w 1337 r. jako o majątku rycerskim z 95 łanami, w tym z uposażeniem proboszcza.

Wieś należała początkowo do rodu von Sanitz. W 1605 r. tutejsze dobra zostały odsprzedane Ernstowi von Schöningowi, przedstawicielowi znanej i zasłużonej nowomarchijskiej rodziny szlacheckiej. Następnie miejscowość należała do Hansa Adama von Schöninga, marszałka polnego, w służbie dworu berlińskiego i drezdeńskiego. Po jego śmierci w 1696 roku stała się własnością syna - Johanna Ludwiga. Następnie w 1713 r. przeszła w posiadanie Georga Wilhelma von Schöninga, który wybudował dwór myśliwski i zachowany do obecnych czasów spichlerz.

W 1740 r. tutejsze dobra ziemskie objął generał porucznik kawalerii Erdmann Ernst von Rüitz. Za jego czasów wzniesiono okazały pałac z charakterystyczną wieżą zdobioną latarnią z hełmem, założono park krajobrazowy oraz rozbudowano kościół. Po nim w posiadanie majątku weszła rodzina von Steinkeller, władająca dobrami z ośrodkiem w Brzozie do początku 1945 roku. Pierwszym spośród nich był major kawalerii Balthasar Christoph von Steinkeller, zmarły w 1777 roku. Następnie właścicielami byli jego syn porucznik kawalerii Abraham Ernst oraz Heinrich Sigismund August von Langenn. Od tego czasu właściciele majątku określali się jako Langenn-Steinkeller. W tym czasie rozbudowano założenie folwarczne.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:

• kościół (obecnie parafialna cerkiew prawosławna pod wezwaniem św. Michała Archanioła) późnoromański z XIV wieku, przebudowany w 1751; w 1952 dostosowany do potrzeb liturgii prawosławnej, najciekawszy zabytek miejscowości, zbudowany z kamiennych ciosów
  • cmentarz przy kościele
• park pałacowy – krajobrazowy, z końca XVIII wieku, XIX wieku, niezwykle interesujący, zachował się po południowej stronie folwarku
• aleja dojazdowa, platanowa, z początku XX wieku
• spichlerz folwarczny, murowany, zbożowy z 1717 roku

inne zabytki:

• zespół dworsko-folwarczny, z XVIII-wieku, jest cennym zabytkiem znajdującym się we wsi:
  • oficyna zarządcy, z XIX-wieku
  • czworaki, wzniesione około 1800 r.
  • domki robotników rolnych
  • skrzydło pałacowe tzw. Cavallierhaus, mocno przemurowane w okresie powojennym, zachowane w stanie ruiny
• pozostała zabudowa wsi pochodzi z końca XIX i początku XX wieku.