Karakal stepowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Caracal caracal)
Karakal stepowy
Caracal caracal[1]
(Schreber, 1776)[2][3]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Rodzina

kotowate

Podrodzina

koty

Rodzaj

karakal

Gatunek

karakal stepowy

Podgatunki
  • C. c. caracal (Schreber, 1776)[2][3]
  • C. c. nubicus (J.B. Fischer, 1829)
  • C. c. schmitzi (Matschie, 1912)[12]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[19]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Karakal stepowy[20], karakal[21][a] (Caracal caracal) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae). Występuje w Azji (Indie, Pakistan, Afganistan, Iran, Turkmenistan), na Półwyspie Arabskim i w Afryce. Pierwszy okaz opisano w 1776 roku. Czasami bywa zaliczany do rodzaju Felis, ale stopień jego odrębności uzasadnia ustanowienie dla niego odrębnego rodzaju Caracal.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku niemiecki zoolog Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Felis caracal[2]. Jako miejsce typowe autor wskazał „Przylądek Dobrej Nadziei” (niem. Vorgebirge der guten Hofnung)[3], ograniczone przez Joela Asapha Allena w 1924 roku do „Table Mountain, w pobliżu Kapsztadu w Południowej Afryce” (ang. Table Mountain, near Cape Town, South Africa)[22].

Caracal caracal był pierwotnie uważany za spokrewnionego z Lynx lynx, L. canadensis, L. pardinus i L. rufus; jednak ostatnie analizy genetyczne pokazują, że nie należy on do grupy rysi, ale jest bardziej spokrewniony z C. aurata[23][24][25]. Uważa się, że oba gatunki miały wspólnego przodka 4,85 miliona lat temu[25]. Zwykle rozpoznawanych jest do dziewięciu podgatunków[26][27], ale analizy wykazały, że głównie ze względów biogeograficznych powinno się wyróżniać tylko trzy[28][25]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki[25].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Caracal: fr. caracal „karakal” od, tur. kara kulak „czarnouchy”, od kara „czarny”; kulak „ucho”[29]
  • nubicus: nowołac. nubijski Nubijczyk, od łac. Nuba „nubijski”[30].
  • schmitzi: Ernst Johann Schmitz (1845–1922), niemiecki ksiądz, przyrodnik na Maderze w latach 1886–1898, 1902–1908, w Palestynie i Syrii w latach 1908–1922[31]

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Karakal stepowy występuje w Afryce oraz w południowo-zachodniej, środkowej i południowej Azji zamieszkując w zależności od podgatunku[27]:

  • C. caracal caracal – wschodnia i południowa Afryka od południowo-zachodniego Egiptu do Południowej Afryki.
  • C. caracal nubicus – północna, zachodnia i północno-środkowa Afryka, w tym od północnego Maroka do północnej Tunezji oraz Senegal do Sudanu.
  • C. caracal schmitzi – zachodnia i środkowa Azja od północno-wschodniego Egiptu po zachodnie Indie, łącznie z przybrzeżnym Półwyspem Arabskim i Turcją.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 61–105,7 cm, długość ogona 19,5–34 cm; masa ciała dorosłych samic 6,2–15,9 kg, dorosłych samców 8–20 kg[27]. Ubarwienie od jasnobrązowego do ciemnobrązowego, czasem czarne, pod brzuchem izabelowate lub nawet białe. Uszy długie, czarne na stronie tylnej, zakończone pędzelkami (które nie rosną, w przeciwieństwie do rysia). Kończyny również długie, sylwetka smukła, ale mocna.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Pożywienie
Odżywiają się mięsem, polując na zwierzęta różnej wielkości, od ssaków po węże i płazy.

Rozród
Na południe od Sahary karakale nie mają ściśle określonego okresu rozrodczego, na północy młode rodzą się zimą lub wiosną. Ciąża trwa 70-79 dni, w miocie 1-4 młodych. Ssą około 4 miesięcy, dojrzewają w ciągu 15 miesięcy, ale samodzielność uzyskują już ok. 10 miesiąca.

Biotop
Karakal zamieszkuje suche sawanny, stepy, krzaczaste zarośla i półpustynie. Zaobserwowano go na wysokości nawet powyżej 3000 m n.p.m[32].

Tryb życia
Bywają aktywne nocą lub w dzień (zależnie od obszaru występowania), a ich aktywność zależy od temperatury otoczenia. Przy temperaturze powyżej 10° C odpoczywają. W naturze żyją średnio 12 lat, natomiast w niewoli dożywają nawet 20. Są samotnikami, z wyjątkiem okresu godowego. Przedstawiciele obu płci są terytorialne i pilnują swojego obszaru. Samice zwykle zajmują mniejszy obszar: od 4 do 31 km². Samce natomiast polują zwykle na obszarze od 31 do 65 km², jednak zaobserwowano znacznie większe obszary[32].

Ochrona
Karakale są obiektem intensywnych polowań. Wprawdzie ich futro nie ma wartości handlowej, ale są uważane za szkodniki, ponieważ chętnie zaglądają na farmy.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nazwa karakal jest również używana w odniesieniu do rodzaju Caracal.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Caracal caracal, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber'schen säugthier- und des Esper'schen Schmetterlingswerkes, 1776, s. ryc. 110. (niem.).
  3. ↑ a b c d J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber'schen säugthier- und des Esper'schen Schmetterlingswerkes, 1777, s. 413, 587. (niem.).
  4. ↑ a b J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1829, s. 210. (łac.).
  5. ↑ R. Wagner: Bemerkungen über den anatomischen Ban von Macroscelides Rozeti. W: M. Wagner: Reisen In Der Regentschaft Algier in Den Jahren 1836, 1837 Und 1838. Cz. 3. Leipzig: Verlag von Leopold Voss, 1841, s. 76, ryc. 4. (niem.).
  6. ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 46. (ang.).
  7. ↑ A.T. de Rochebrune. Vertebratorum novorum vel minus cognitorum orae Africae occidentalis incolarum diagnoses. „Bulletin de la Société philomathique de Paris”. Septieme série. 9, s. 87, 1885. (łac.). 
  8. ↑ P. Matschie. Über die Formen der Gattung Caracal Gray 1867. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1892, s. 114, 1892. (niem.). 
  9. ↑ Matschie 1912 ↓, s. 61.
  10. ↑ Matschie 1912 ↓, s. 62.
  11. ↑ Matschie 1912 ↓, s. 63.
  12. ↑ a b Matschie 1912 ↓, s. 64.
  13. ↑ Matschie 1912 ↓, s. 66.
  14. ↑ O. Thomas & M.A.C. Hinton. Captain Angus Buchanan’s Aïr Expedition. II. On the mammals (other than ruminants) Obtained during the expedition to Aïr (Asben). „Novitates Zoologicae”. 28, s. 3, 1921. (ang.). 
  15. ↑ Roberts 1926 ↓, s. 247.
  16. ↑ a b Roberts 1926 ↓, s. 248.
  17. ↑ O. Thomas. Some new African Mammalia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 17, s. 181, 1926. DOI: 10.1080/00222932608633388. (ang.). 
  18. ↑ В.Г. Гептнер. „Доклады Академии наук СССР”. 49 (3), s. 232, 1945. (ros.). 
  19. ↑ B. Avgan, P. Henschel, A. Ghoddousi, Caracal caracal, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-16] (ang.).
  20. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 134. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  21. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 127, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  22. ↑ J.A. Allen. Carnivora collected by the American Museum Congo Expedition. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 47, s. 281, 1924. (ang.). 
  23. ↑ W.E. Johnson, E. Eizirik, J. Pecon-Slattery, W.J. Murphy i inni. The Late Miocene Radiation of Modern Felidae: A Genetic Assessment. „Science”. 311 (5757), s. 73-77, 2006. DOI: 10.1126/science.1122277. (ang.). 
  24. ↑ E. Eizirik, W.E. Johnson, S.J. O'Brien. Submitted. Molecular systematics and revised classification of the family Felidae (Mammalia, Carnivora). „Journal of Mammalogy”. (ang.). 
  25. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 398. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  26. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Caracal caracal. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-28].
  27. ↑ a b c M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 143. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
  28. ↑ A.C. Kitchener, C. Breitenmoser-Würsten, E. Eizirik, A. Gentry, L. Werdelin, LA. Wilting, N. Yamaguchi, A.V. Abramov, P. Christiansen, C. Driscoll, J.W. Duckworth, W.E. Johnson, S.J. Luo, E. Meijaard, P O’Donoghue, J. Sanderson, K. Seymour, M. Bruford, C. Groves, M. Hoffmann, K. Nowell, Z. Timmons & S. Tobe. A revised taxonomy of the Felidae : The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group. „Cat News”. Special Issue (80), s. 62–63, 2017. (ang.). 
  29. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 159, 1904. (ang.). 
  30. ↑ nubicus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-03-28] (ang.).
  31. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 365. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  32. ↑ a b Lauren Phillips, Caracal caracal (caracal) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2024-04-12] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karakal_stepowy&oldid=73492485”