Carodnia
| Carodnia | |||
| Simpson, 1935 | |||
 Przedstawiciel rodzaju – Carodnia vieirai | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Carodnia | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Carodnia – wymarły rodzaj ssaków z grupy południowoamerykańskich kopytnych Meridiungulata obejmujący gatunki zamieszkujące tereny obecnej Brazylii, Argentyny i Peru od epoki paleocenu do wczesnego eocenu[1][2]. Carodnia należy do rzędu Xenungulata, obejmującego też Etayoa i Notoetayoa[3].
Carodnia stanowi największe zwierzę z paleoceńskiej Ameryki Południowej. Cechowała się ciężką budową, miała duże kły i zęby policzkowe o wzorze grzebieni przypominającym spotykany u Uintatheriidae, z którymi mogła być blisko spokrewniona[1]. Za życia mogła osiągać rozmiary tapira. Dzieli liczne wspólne cechy z Condylartha i dinoceratami, choć brakowało jej ciosów czy ossikonów.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Simpson zauważył, że Carodnia przypomina prymitywnego przedstawiciela uintateriów Probathyopsis. Choć Paula Couto również doszedł do podobnych wniosków, umieścił Carodnia w nowym rzędzie Xenungulata. Gingerich 1985 ↓, zwracając uwagę, że Probathyopsis dzieli liczne cechy zębów z Carodnia, ale u tej ostatniej przednie uzębienie jest bardziej zredukowane, drugie dolne i górne przedtrzonowce są powiększone i zaostrzone, a pierwszy i drugi ząb trzonowy są bardziej lofodontyczne. Gingerich uznał, że te różnice mogą uzasadnić wydzielenie rodzaju do odrębnej rodziny, zaproponował jednak włączenie jej do Probathyopsis. Cifelli 1983 ↓ połączył Carodnia z Pyrotheria, co później uznał za pomyłkę[4].
Carodnia cechuje się bilofodontycznymi (o dwóch równoległych grzebieniach biegnących poprzecznie) pierwszym i drugim trzonowcem i bardziej złożonym trzecim trzonowcem, również noszącym grzebień. Sugeruje to powiązania z piroteriami, uintateriami, a nawet Arctocyonidae. Kości stopy są krótkie i dobrze zbudowane. Palce kończą się szerokimi, płaskimi bezszczelinowymi przypominającymi kopytka paznokciami, inaczej niż u innych Mmeridiungulata[5].
C. feruglioi i C. cabrerai (z riochikańskiej fauny południowoamerykańskiej z Patagonii)[4] znane są tylko z pozostałości zębów. C. vieirai (z itaboriańskiej fauny z Itaborai)[4] znana jest z bardziej kompletnych szczątków zębów, czaszki i szkieletu pozaczaszkowego. Zalicza się doń prawie kompletna żuchwa, liczne kręgi i kilka niekompletnych kości kończyn[6].
Żyjący we wczesnym eocenie gatunek C. inexpectans znany jest tylko z okazu holotypowego, tj. fragmentu żuchwy z zachowanymi dwoma zębami trzonowymi oznaczonej MUSM-2025. Okaz holotypowy odkryto na północnym zachodzie Peru, w połowie drogi między miastami Talara i Tumbes, ok. 20 kilometrów od wybrzeża Oceanu Spokojnego. C. inexpectans żył dalej na północ od pozostałych przedstawicieli rodzaju Carodnia; miejsce odkrycia jego okazu holotypowego leży ok. 4500 kilometrów od miejsc odkryć skamieniałości przedstawicieli pozostałych gatunków z rodzaju Carodnia[2].
Gdy Simpson 1935 ↓ po raz pierwszy opisał Carodnia i Ctalecarodnia, tę pierwszą znano jedynie z dolnego lewego trzonowca, którego z kolei brakowało w szczątkach tej drugiej, co czyniło porównywanie rodzajów trudnym. Paula Couto 1952 ↓, bazując na znacznie bardziej kompletnych szczątkach, doszedł do wniosku, że trzonowce i przedtrzonowce obu są nie do odróżnienia, w związku z czym uznał Ctalecarodnia za synonim tej pierwszej. Paula Couto także zauważył, że uzębienie C. cabrerai i C. feruglioi są podobne, nie licząc rozmiarów, dlatego też C. feruglioi może być młodocianą C. cabrerai, niemniej pozostawił je jako dwa odrębne gatunki[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Pantodonts, uintatheres and xenungulates: The first large herbivorous mammals. Paleocene Mammals, 2005-08. [dostęp 2015-05-10].
- ↑ a b Antoine et al. 2015 ↓.
- ↑ Xenungulata. Palaeocritti. [dostęp 2014-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-17)].
- ↑ a b c Gingerich 1985 ↓, s. 130–1.
- ↑ Rose 2006 ↓, Xenungulata, s. 238.
- ↑ Paula Couto 1952 ↓, s. 371–2.
- ↑ Paula Couto 1952 ↓, s. 372–3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Richard Cifelli. Eutherian tarsals from the late Paleocene of Brazil. „American Museum novitates”. 2761, 1983. OCLC 10601277. [dostęp 2013-05-10].
- Philip D. Gingerich: South American Mammals in the Paleocene of North America. W: Francis G. Stehli, S. David Webb: The Great American Biotic Interchange. T. 4. Springer, 1985, s. 123–137, seria: Topics in Geobiology. DOI: 10.1007/978-1-4684-9181-4_5. ISBN 978-1-4684-9183-8. OCLC 716806225. [dostęp 2013-05-10].
- Kenneth David Rose: The beginning of the age of mammals. Baltimore: JHU Press, 2006. ISBN 0-8018-8472-1.
- Carlos, de Paula Couto. Fossil mammals from the beginning of the Cenozoic in Brazil. Condylarthra, Litopterna, Xenungulata, and Astrapotheria. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 99, s. 355–394, 1952. OCLC 18189741. [dostęp 2013-05-10].
- George Gaylord Simpson, Descriptions of the oldest known South American mammals, from the Río Chico Formation, „American Museum Novitates”, 793, 1935 (Publications of the Scarritt Expeditions, no. 24), OCLC 44083494 [dostęp 2013-05-10].
- Pierre-Olivier Antoine, Guillaume Billet, Rodolfo Salas-Gismondi, Julia Tejada Lara, Patrice Baby, Stéphane Brusset i Nicolas Espurt. New Carodnia Simpson, 1935 (Mammalia, Xenungulata) from the Early Eocene of Northwestern Peru and a Phylogeny of Xenungulates at Species Level. „Journal of Mammalian Evolution”. 22 (2), s. 129–140, 2015. DOI: 10.1007/s10914-014-9278-1.