Centrum Wyszkolenia Żandarmerii

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Centrum Wyszkolenia Żandarmerii
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1930

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

13 czerwca

Rodowód

Szkoła Żandarmerii
Centralna Szkoła Żandarmerii
Dywizjon Szkolny Żandarmerii

Kontynuacja

Centrum Szkolenia Żandarmerii Wojskowej w Mińsku Mazowieckim

Dowódcy
Pierwszy

ppłk żand. Stanisław Sitek

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

garnizon Grudziądz
(Okręg Korpusu Nr VIII)

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

żandarmeria

Podległość

Dowództwo Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych

Multimedia w Wikimedia Commons

Centrum Wyszkolenia Żandarmerii (CWŻand.) – ośrodek szkolenia żandarmerii Wojska Polskiego II RP.

Kadra oficerów CWŻ z kmdt. mjr. Sitkiem (1931)
Pomnik J. Piłsudskiego na terenie CWŻ (1931)
Tablica pamiątkowa poświęcona CWŻ i Stanisławowi Sitkowi w Grudziądzu

Historia centrum[edytuj | edytuj kod]

Centrum Wyszkolenia Żandarmerii powstało 1 stycznia 1930 roku w Grudziądzu z przekształcenia dywizjonu szkolnego żandarmerii. W latach 1930–1939 jej komendantem był ppłk Stanisław Sitek. Koszary, w których mieściło się CWŻand., znajdują się przy ul. Karabinierów. Zostały wybudowane w 1914 roku przez Niemców, obecnie umiejscowione są w nich mieszkania.

Centrum było centralnym ośrodkiem teoretycznego szkolenia fachowego oficerów służby stałej i rezerwy oraz ogólnowojskowego i fachowego szkolenia podoficerów zawodowych i szeregowych niezawodowych żandarmerii, a także wykonywania, w myśl wytycznych dowództwa żandarmerii, studiów oraz praktycznych prac z dziedziny żandarmerii oraz stawiania wniosków dotyczących sposobu szkolenia i wniosków z dziedziny żandarmerii opartych na wynikach osiągniętych studiami i praktycznymi doświadczeniami.

8 listopada 1928 roku Minister Spraw Wojskowych, Marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej dywizjonu szkolnego żandarmerii[1].

Na terenie CWŻand. powstał pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego (wys. 6,8 m) według projektu por. żand. Tadeusza Nisiewicza-Dobrzańskiego, pod którego wmurowano kamień węgielny 13 lipca 1931 roku[2]. Monument został odsłonięty 11 listopada 1931 roku na dziedzińcu Koszar im. Króla Władysława Łokietka[3]

3 czerwca 2015 roku Centrum Szkolenia Żandarmerii Wojskowej w Mińsku Mazowieckim otrzymało imię pułkownika Stanisława Sitka oraz przejęło dziedzictwo tradycji:

Szkoły Żandarmerii (1918–1922)
Centralnej Szkoły Żandarmerii (1922–1927)
dywizjonu szkolnego żandarmerii w Grudziądzu (1927–1930)
Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu (1930–1939)[4].

Szkolenie oficerów żandarmerii[edytuj | edytuj kod]

1 kwietnia 1917 roku w Warszawie rozpoczęło się miesięczne szkolenie na Wyższym Kursie Szkoły Żandarmerii. Był to kurs dla starszych podoficerów Żandarmerii Polowej Legionów Polskich „przeznaczonych na kierowników samodzielnych posterunków”. Kurs zorganizowany został z inicjatywy por. Norberta Okołowicza. Komendantem kursu został ppor. żand. Mieczysław Nitecki, a wykładowcami:

Słuchaczami kursu było 25 podoficerów, w tym jeden hospitant:

Egzamin końcowy odbył się 26 czerwca 1917 roku. Następnego dnia komendant Legionów Polskich, pułkownik Zygmunt Zieliński w rozkazie nr 303 podziękował nauczycielom kursu, porucznikom: Okołowiczowi, Steinowi, Kwaciszewskiemu, Stochowi, Bogackiemu i chorążemu Holyemu oraz stwierdził, że „pomyślne rezultaty dokonanego w krótkim stosunkowo czasie wyszkolenia podoficerów Żandarmerii świadczą o umiejętnym i sprężystym kierownictwie oraz gorliwości w spełnieniu obowiązków przez powołanych do tego nauczycieli”[5].

1 lutego 1932 roku, po ukończeniu Kursu Aplikacyjnego Oficerów Młodszych Żandarmerii, niżej wymienieni oficerowie zostali przeniesieni:

  1. por. piech. Grzegorz Czeski z 86 pp do 3 dżand,
  2. por. piech. Władysław Trojan z 72 pp do 6 dżand,
  3. por. piech. Stanisław Fliszewski z 43 pp do 7 dżand,
  4. por. piech. Jan Joachim Zapisek z 80 pp do CWŻand na stanowisko instruktora w 3 kompanii,
  5. por. piech. Hipolit Morawski z 6 pp Leg. do 1 dżand,
  6. por. piech. Bolesław Żarczyński z 50 pp do 5 dżand,
  7. por. piech. Władysław Sobczyk z 63 pp do 2 dżand,
  8. ppor. piech. Stefan Wawrzyn Rudzki z 12 pp do 4 dżand,
  9. ppor. piech. Władysław Sztuba z 23 pp do 8 dżand,
  10. ppor. piech. Antoni Bielawski z 70 pp do CWŻand na stanowisko instruktora w 2 kompanii,
  11. por. kaw. Stefan Leonard Dobraczyński z 2 puł do CWŻand,
  12. por. kaw. Stanisław Głowacki do 4 dżand,
  13. por. gosp. Aleksander Marian Weryk do 9 dżand,
  14. por. gosp. Kazimierz Ludwik Bogucki do 7 dżand,
  15. por. gosp. Franciszek Supergan do 10 dżand[6].

15 września 1938 r. rozpoczął się IX Kurs Aplikacyjny Oficerów Młodszych Żandarmerii. Na kurs powołano 9 oficerów służby stałej piechoty i 12 oficerów rezerwy powołanych do służby czynnej, z tytułem magistra prawa: oficerowie służby stałej piechoty:

  1. por. piech. Leopold Henryk Srebałowicz starszy kursu z 29 pp
  2. por. piech. Piotr Wyźliński z 69 pp (2 I 1939 skreślony z listy kursantów)
  3. ppor. piech. Jan Czepas (Czapas) z 44 pp
  4. ppor. piech. Władysław Kujawiak 1 pspodh.
  5. ppor. piech. Seweryn Stawiński z 15 pp
  6. ppor. piech. Leon Czarkowski z 33 pp
  7. ppor. piech. Bronisław Kos z 78 pp
  8. ppor. piech. Leon Szrejter z 54 pp
  9. ppor. piech. Jerzy Zwierzchowski z 18 pp
  1. ppor. piech. rez. mgr Szczęsny Brończyk s. Kazimierza z 19 pp
  2. ppor. kaw. rez. mgr Zygmunt Danek XI rocznik Szkoła Podchorążych Rezerwy Kawalerii 1936-1937 → 6 dżand. we Lwowie
  3. ppor. piech. rez. mgr Tadeusz Dziurzyński → 10 dżand. (zamordowany w 1940 r. w Charkowie)
  4. ppor. rez. mgr Mieczysław Halardziński → 2 dżand. (Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie)
  5. ppor. piech. rez. mgr Longin Stanisław Kaczor (ur. 15 lutego 1913)[7] → 10 dżand.
  6. ppor. piech. rez. mgr Kazimierz Lubecki → 1 dżand. (Polskie Siły Zbrojne)
  7. ppor. kaw. rez. mgr Maksymilian Lorenz IX rocznik SPRez. Kaw. 1934-1935 → 8 dżand. (Armia Krajowa, Polskie Siły Zbrojne)
  8. ppor. kaw. rez. mgr Jan F. Morelewski → 3 dżand. (Armia Krajowa, Polskie Siły Zbrojne)
  9. ppor. piech. rez. mgr Józef Cyprian Styrna → 7 dżand. (zginął we IX 1939)
  10. ppor. piech. rez. mgr Władysław Wilhelm Uzar (ur. 15 grudnia 1911)[8] → 6 dżand. (Armia Krajowa)
  11. ppor. piech. rez. mgr Heronim Wielądek (ur. 14 listopada 1910)[9] → 4 dżand. (Polskie Siły Zbrojne)
  12. ppor. kaw. rez. mgr Leonard Zub-Zdanowicz V rocznik SPRez. Kaw. 1930-1931 → 3 dżand. (Polskie Siły Zbrojne, NSZ)

Kadra[edytuj | edytuj kod]

Komendanci
Zastępca komendanta - dyrektor nauk
  • mjr żand. Karol Józef Pulda (do 1939)
Dowódcy batalionu szkolnego
  • kpt. / mjr żand. Piotr Guziorski (1 I 1930 - 23 III 1932)
  • kpt. / mjr żand. Karol Józef Pulda
Oficerowie
  • kpt. / mjr żand. Piotr Guziorski wykładowca (1 VII - 31 XII 1929)
  • kpt. piech. Stanisław Habowski (instruktor i wykładowca)
  • kpt. / mjr żand. Czesław Mańkowski (wykładowca do 1 III 1926 oraz 31 III 1927 – VII 1929)
  • kpt. żand. Tadeusz Miś
  • kpt. żand. Władysław Podsada[19] dowódca kompanii szkolnej (od 1 IX 1925[20])
  • kpt. żand. Ryszard Sikorski (od 13 VII 1933 → Biuro Personalne MSWojsk[21])
  • por. / kpt. żand. Tadeusz Nisiewicz-Dobrzański
  • por. żand. Jan Niedziołek (1927-1931 → 5 dżand.)
  • ppor. Jerzy Pepłowski (28 VI 1919 przydzielony z 6 pp Leg. w charakterze instruktora)
  • ppor. Kazimierz Kowalski (28 VI 1919 przydzielony z 36 pp w charakterze instruktora[22])

Absolwenci[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ ppłk żand. rez. Stanisław I Wyszyński ur. 10 sierpnia 1878. 30 kwietnia 1920 został przydzielony do Dowództwa Żandarmerii Wojskowej na stanowisko dowódcy szkoły[11]. 1 maja 1920 został przyjęty do Wojska Polskiego z byłej armii austro-węgierskiej, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia porucznika i przydzielony do Dowództwa Dywizjonu Żandarmerii w Krakowie[12]. 1 czerwca 1921, w stopniu podpułkownika, pełnił służbę w Dowództwie Szkoły Żandarmerii Wojskowej, a jego oddziałem macierzystym był 5 Dywizjon Żandarmerii w Krakowie[13]. Później został formalnie przeniesiony do rezerwy i czasowo zatrzymany w służbie czynnej, w 6 Dywizjonie Żandarmerii we Lwowie. Z dniem 1 maja 1923 został zwolniony z czynnej służby[14] i przydzielony w rezerwie do 9 Dywizjonu Żandarmerii w Brześciu[15][16]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów rezerwy żandarmerii[17]. Zmarł 14 lutego 1925 w Żakowie ad Wieliczka[18].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. z 8.11.1928 r., Nr 31, poz. 338.
  2. ↑ Dzieje powstania pomnika. W: Centrum Wyszkolenia Żandarmerii. Rocznik Pamiątkowy 1931. Grudziądz: 1931, s. 21-25.
  3. ↑ Pomnik Marsz. Piłsudskiego w Grudziądzu. „Gazeta Powszechna”. Nr 263, s. 1, 13 listopada 1931. 
  4. ↑ Decyzja Nr 196/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 3 czerwca 2015 roku w sprawie przejęcia dziedzictwa tradycji i nadania imienia patrona Centrum Szkolenia Żandarmerii Wojskowej (Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej z 11 czerwca 2015 roku, poz. 157. Decyzja weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia
  5. ↑ Odprawy Komendy Legionów Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.295b, s. 428 [1]. J. Suliński, Żandarmeria Wojskowa ..., s. 84-85. J. Suliński, Żandarmeria organ bezpieczeństwa ..., s. 24.
  6. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 227, 229, 234-235.
  7. ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 219.
  8. ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 181.
  9. ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 136.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 28 lutego 1920, s. 133, jako Milan Marszałek, przeniesiony do Baonu Zapasowego 36 pp na stanowisko dowódcy.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 8 maja 1920, s. 344.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 15 maja 1920, s. 360, 364.
  13. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 403.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 1 maja 1923, s. 280.
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1061.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 964, 968.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1066.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 138 z 29 grudnia 1925, s. 750.
  19. ↑ Władysław Podsada urodził się 6 kwietnia 1886 roku. Zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów żandarmerii. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”. Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 359, 857.
  20. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 88 z 1 września 1925 roku, s. 479.
  21. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 202.
  22. ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 74 z 8 lipca 1919 roku, poz. 2417.
  23. ↑ 107. urodziny jednego z najstarszych kombatantów w Polsce. Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, 2016-08-31. [dostęp 2017-05-04]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Zbigniew Otremba; Grudziądz. Kronika dziejów miasta wyd. Regnum, Gdańsk 1999 ISBN 83-907707-1-7
  • Grudziądz i okolice. Przewodnik, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Biblioteka Miejska w Grudziądzu, Grudziądz 1990
  • Grzegorz Ratajczyk: Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004. ISBN 83-89706-20-2.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
  • Jan Suliński: Żandarmeria Wojskowa w latach 1918-1947. Szkic organizacyjno-historyczny. Warszawa: Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, 1994.
  • Jan Suliński: Historia szkół Żandarmerii w latach 1918–1995. Rys historyczno-organizacyjny. Warszawa: 1996.
  • Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945. Warszawa: Kompas II, 2003. ISBN 83-912638-5-1.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Żandarmeria II RP
Dywizjony żandarmerii
Centra wyszkolenia wojska II RP
Centrum Wyszkolenia
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Centrum_Wyszkolenia_Żandarmerii&oldid=73162754”